Wykład 1, 2

Pytanie 1: Wyjaśnij, co znaczy własna logika myślenia i działania pedagogicznego i jakie ma znaczenie w pedagogice ogólnej.

• Własna logika myślenia i działania pedagogicznego oznacza, że pedagogika jako nauka posiada własne pojęcia i definicje i tym samym może odłączyć się od innych pokrewnych nauk oraz rozpocząć prowadzenie indywidualnych badań naukowych dotyczących procesów wychowania. Własne logiczne myślenie i działanie pedagogiczne oznacza również, że teoretyczne definicje i pojęcia można zastosować w praktyce pedagogicznej. Pedagogika jako nauka może formułować problemy pedagogiczne i wytłumaczyć je teoretycznie.

• Własna logia myślenia i działania pedagogicznego pozwala pedagogice ogólnej na wyjaśnianie teoretyczne odmienności myślenia i działania pedagogicznego w odniesieniu do czynności edukacyjnych, jak i wyjaśnianie zależności między dyscyplinami szczegółowymi zajmującymi się nauką o wychowaniu.

Pytanie 2: Zinterpretuj określenie D. Bennera, zgodnie z którym pedagogika ogólna to prakseologiczna teoria myślenia i działania pedagogicznego.

• Pedagogikę ogólną zaliczamy do prakseologicznej teorii myślenia i działania pedagogicznego, ponieważ prakseologia ujmuje pojęcia pedagogiki ogólnej, formułuje praktyczne problemy działania i myślenia pedagogicznego, a także systematyzuje twierdzenia dotyczące tych działań.

Pytanie 3: Podaj definicję ludzkiego działania zwanego praxis i ją omów.

Definicja Praxis wg D. Bennera:

po pierwsze, oznacza możliwość stworzenia czegoś dzięki podejmowaniu aktywności i działania, czyli w sposób świadomy i intencjonalny;

po drugie, oznacza również konieczność uzupełniania „braków” związanych z ludzką egzystencją.

• Charakterystyczną właściwością tego sposobu jest fakt, w myśl którego ludzki byt oraz ludzkie działanie, są ze sobą ściśle powiązane, tworząc tym samym spójną oraz nierozerwalną jedność. Ogniwem je łączącym jest sam człowiek, który będąc, jednocześnie nieustannie się staje. Można zatem wobec powyższego zauważyć strukturalną złożoność omawianego zagadnienia. Z jednej strony, praxis zakłada możliwość aktywnego jak również sprawczego tworzenia siebie, które zakłada działanie woli ludzkiej, z drugiej natomiast konieczność ciągłego doskonalenia się.

Pytanie 4: Co oznacza stwierdzenie, że człowiek jest istotą obarczoną brakami i w jaki sposób może temu zaradzić?

• Oznacza to, że człowiek jest niedoskonały, dzięki czemu posiada zdolność do doskonalenia się. Każde pokolenie przekazuje doświadczenie i wiedzę kolejnemu pokoleniu, a kolejne pokolenie doskonaląc już zdobytą wiedzę przekazuje ją następnemu pokoleniu, itd. W ten sposób można zmniejszyć braki, które posiada człowiek, nie można im zupełnie zaradzić, ponieważ każde następne pokolenia będą posiadały jakieś braki.

Pytanie 5: Wymień wyznaczniki (cechy) praxis i wyjaśnij ich sens w odniesieniu do wychowania

Cechy praxis:

Cielesność, wolność, historyczność, werbalność (język)

Ciało- ciało to podstawowy środek komunikacji, znak poprzez który osoba wyraża siebie oraz udziela się drugiemu. Ciało nie jest jako organizm ani nie jest jak maszyna. Fizyczność człowieka świadczy więc nie tylko o tym, że człowiek posiadając ciało, może w pewnych granicach czuć się jego właścicielem, ale przede wszystkim o tym, że dzięki niej ma możliwość odczuwania, słuchania, postrzegania czy rozumienia. Jest to także cecha wyróżniająca człowieka spośród szeregu ograniczoności innych istot żyjących

Wolność- Jak zauważa Benner pojęcia takie jak wolny wybór, czy też wolność arbitralna, są nieadekwatne w stosunku do ludzkiej wolności. Ograniczają bowiem ludzką wolność do wyboru jednej z alternatyw, nie dopuszczając tym samym na stanowienie jednostki o wyborze oraz o tym co wybierane

Historyczność- Wolność dotycząca ludzkiej praktyki może realizować się jedynie jako wolność historyczna. Historyczna w tym względzie jest ludzka niedoskonałość, jak również dookreślenia nadawane sobie samym a także światu, przez ludzi. Historyczności w odniesieniu do ludzkiej praktyki, która skupia się na eliminowaniu kryzysu rodzącego się z ludzkiej niedoskonałości, stara się unikać dwóch uproszczeń. Z jednej strony jest nim postrzeganie, kształtowanej działaniem ludzkim, historii jako fatum, z drugiej natomiast ogłaszanie człowieka jako pana historii

Werbalność- Za pomocą rozmowy międzyosobowej zachodzi działanie zarówno w wymiarze wspomnień, jak też projektów. „W słowach przechowywane jest niejako historyczne doświadczenie świata i międzyludzkie porozumienie”. Rozmowa jest zatem procesem, w którym znaczenie słów określających świat oraz komunikację, ciągle „rodzi” się na nowo. Ponad to, uwzględniając doświadczenia zdobywane w trakcie własnego działania, to znaczenie zmienia się nieustannie.

Wykład 3

Pytanie 6: Na podstawie traktatu Pica della Mirandoli O godności człowieka wyjaśnij sens pojęcia ukształcalności.

• Ukształcalność jest to proces, któremu podlega człowiek, aby kształtować siebie jako istotę. Człowiek rodząc się posiada pewne cechy, które nie są mu nadane na zawsze i nie są one doskonałe. Jako istota ludzka całe życie dąży do ich ulepszania i podlega ciągłemu kształceniu swoich umiejętności. Jednak posiadając wolną wolę może dokonywać wyborów, które wpłyną na jakiego dalsze życie. Często są one złe.

Pytanie 7: Przedstaw spór o to, czy ukształcalność jest cechą (tylko) wychowanka, czy też relacji zachodzącej między nim a wychowawcą.

Pytanie 8: W oparciu o schemat podmiot-przedmiot wyjaśnij, na czym polega zasada wezewania do własnej aktywności? Jakie znaczenie ma dla relacji wychowawca - wychowanek to, że dotychczasowa praxis tego ostatniego (tj. jego czyny, projekty, myślenie i doświadczanie) jest rónocześnie ograniczona i otwarta?

• Zasada wezwania do własnej aktywności wzywa wychowanka do podejmowania samodzielnej aktywności, niezbędnej w procesie samookreślania się. Wezwanie to tyczy się całego szeregu czynności wychowawczych. Benner zaznacza tym samym potrzebę zachęcania wychowanka do podejmowania samodzielnej aktywności. Wezwanie to jednak skierowane jest również do samych wychowawców, którzy do jego realizacji wśród wychowanków winni się odpowiednio przygotować.

W pierwszym przypadku podmiot (S) odnosi sie do siebie, będąc jednocześnie przedmiotem (O) własnych aktów działania (czynności I).

S O = S

Ponieważ w efekcie działania podmiotu (S) powstaje „cos” (O), co jest jego wytworem, miedzy podmiotem a wytworzonym przez niego przedmiotem zachodzi nie-tożsamość, która Benner nazywa czynnością II.

S O # S

Obie korelacje są ściśle ze sobą związane przez jeden i ten sam podmiot działający, który jest wspólny dla czynności I i II. Właśnie ten podmiot jest podstawą wzajemnego odniesienia obu czynności. Można by to przedstawić za pomocą następującego schematu:

S - (czynność I) - O = S

(refleksja)

S - (czynność II) - O # S

Jeżeli działający podmiot uświadamia sobie związek łączący czynność I i II, tzn. jeżeli doświadcza siebie jako podmiot własnych aktów działania (czynność I) i jest również zdolny do samodzielnego ich określenia (czynność II), to w tym przypadku działanie pedagogiczne osiągnęło swój cel i nie jest już konieczne. Jeżeli natomiast podmiot nie ma (jeszcze) świadomości związku tych obydwu typów czynności, to zadaniem wychowawcy jest doprowadzenie do wykształcenia w nim zdolności samodzielnego działania przez prowokowanie własnych doświadczeń.

Oznacza to, że wychowanek musi zostać w sposób całkowicie jednoznaczny wezwany do zaangażowania sie i współdziałania. W działaniu pedagogicznym wychowanek ma doświadczyć swojej podmiotowości i sprawczości. Oznacza to z jednej strony zachętę do samodzielnej aktywności, a z drugiej do przeprowadzenia refleksji nad nią. Wychowawca powinien troszczyć się o to, aby wychowanek łączył w każdej samodzielnej czynności myślenie i działanie.

Wykład 4

Pytanie 9: Wyjaśnij, na czym polega transformacja oczekiwań zgłaszanych przez różne sfery życia na wpływy uzasadnione pedagogicznie. Zilustruj to dowolnym przykładem transformacji pedagogicznej.

Transformacja oczekiwań zgłaszanych przez różne sfery życia (np. ekonomia, polityka, religia) polega na tym, że pedagogika musi uwzględnić w swoich działaniach wiedzę z innych sfer życia. Pedagogika ma korzystać z innych wpływów i może udzielać się w innych sferach. Wszelkie oddziaływania społeczne muszą przyjąć formę oddziaływań pedagogicznych np. sztuka i malarstwo przekształcają się w rysunki dzieci, język i pismo dorosłych przekształcają się w język i pismo dzieci. Zasada przekształcania oddziaływań społecznych w pedagogiczne nie dąży d pedagogizacji wszystkich obzarów ludzkiego dzialania, jej celem jest poszerzenie działania pedagogicznego oraz uwzględnienie społecznej strony praktyki pedag. Obszary zadane przez inne obszary muszą być realizowane. Trzeba je dostosować do uczącego się. Uczenie dzieci zachowania na ulicy = pokazanie obrazków jak się zachować, tłumaczenie.

Pytanie 10: Przedstaw granicę pedagogicznego oddziaływania na jednostkę, jaką wskazał Schleiermacher.

Pytanie 11: Objaśnij, co oznacza zasada niehierarchiczności w relacji, która zachodzi między wychowaniem a innymi sferami życia. 

Wykład 5,6

Pytanie 12: Wskaż, do jakich dwóch zasad odwołuje się nieafirmacyjna teoria wychowania i wyjaśnij dlaczego.

Nieafirmacyjna teoria wychowania odwołuje się do następujących zasad:

Wezwanie do aktywności własnej oraz transformacja pedagogiczna

Odwołuje się do tych konkretnych zasad, ponieważ

Pytanie 13: Na czym polega jednostronność intencjonalnych i funkcjonalnych teorii wychowania i w jaki sposób stara się ją przezwyciężyć nieafirmacyjna teoria wychowania?

Pytanie 14: Przedstaw ograniczoność teorii kształcenia materialnego i formalnego. Czy i jak da się jej uniknąć?

Pytanie 15: Odwołując się do odpowiednich zasad działania pedagogicznego, wyjaśnij, scharakteryzuj właściwe kształcenie.

Pytanie 16: Wyjaśnij ograniczenia koncepcji Ivana Illicha i Niklasa Luhmanna. Jakie wnioski wynikają z tego dla instytucji pedagogicznych.

Wykład 7,8

Pytaniie 17: Przedstaw i wyjaśnij różnicę między wychowaniem przednowożytnym i nowożytnym (współczesnym) ze względu na zaangażowanie woli wychowanka i formy działania pedagogicznego.

Pytanie 18: Podaj cel i granice przymusu pedagogicznego według Herbarta. Wyjaśnij, co to znaczy, że władza pedagogiczna ma być samonegująca.

Pytanie 19: Wymień metody samonegującej władzy pedagogicznej i wyjaśnij różnicę między ich przednowożytnym i nowożytnym (współczesnym) rozumieniem.

Pytanie 20: Wyjaśnij, co jest głównym celem nauczania wychowującego. W odpowiedzi odnieś się do rozróżnienia między uczeniem się rynkowym a uczeniem się szkolnym.

Pytanie 21: Wyjaśnij, skąd we współczesności wynika potrzeba trzeciego etapu  wychowania - kierownictwa/doradztwa/coachingu. Przedstaw etapy kierownictwa w ujęciu Herbarta.

Benner:

Pytania do lektury:

1. Objaśnij, na czym polega, zdaniem D. Bennera, praktyczny eksperyment ludzkiego samostanowienia. Czym różni się on od eksperymentu technicznego?

2. Opisz i wyjaśnij konflikt powstający między nieprofesjonalną a profesjonalną (zawodową) praktyką. Czy i jeżeli tak, to jak da się go rozwiązać?

Nieprofesjonalna praktyka Profesjonalna praktyka

Realizowane bez określonego wykształcenia naukowe wykształćenie

Nie ma podziału pracy podział pracy

Morszczynska:

Pytania do lektury:

1. Wyjaśnij, na czym polega instrumentalizm i normatywny charakter pedagogiki inspirowanej postmodernizmem?

2. Naświetl zjawisko adiaforyzacji i wskaż jego konsekwencje pedagogiczne.

Palka:

1. Wymień i krótko opisz cztery rodzaje problemów, jakie zdaniem S. Palki podejmuje się w badaniach pedagogicznych.

2. Na podstawie rozważań S. Palki wyjaśnij mechanizm generowania wiedzy pedagogicznej.

---