Ćwiczenia 10

Temat : TEORIE AGRESJI. Przemoc , manipulacja ... Empatia jako remedium na zło ?

Agresja - zachowanie ukierunkowane na zadanie cierpienia innemu człowiekowi , który jest motywowany do uniknięcia tego cierpienia.

• AGRESJA WROGA - jeśli cierpienie ofiary jest jedynym celem sprawcy

• AGRESJA INSTRUMENTALNA - jeśli cierpienie ofiary służy sprawcy jedynie osiągnięciu jakiegoś innego celu

1. AGRESJA JAKO INSTYNKT

• Sigmund Freud - obok erotycznego instynktu życia (Eros) ludźmi powoduje również INSTYNKT ŚMIERCI ( Thanatos) - dążenie do samozniszczenia i powrót ludzkiego organizmu do postaci nieorganicznej

• AGRESJA JEST PRZETWORZONYM INSTYNKTEM SAMOZNISZCZENIA

• Konrad Lorenz - współtwórca etologii ( nauka o zachowaniu zwierząt ) , obserwacja wrodzonych zachowań agresywnych ( agresja wewnątrzgatunkowa u zwierząt wychowywanych w izolacji od innych osobników ) twórca HYDRAULICZNEJ TEORII AGRESJI - energia agresywna jest samoistnie , stale wytwarzana i gromadzona wewnątrz organizmu , na podobieństwo wody napływającej pod ciśnieniem do zbiornika ; konieczne jest zatem okresowe jej rozładowanie poprzez agresywne zachowanie na skutek pojawienia się WYZWALACZY AGRESJI ( bodźce spustowe ).

• im dłużej agresja pozostaje nie rozładowana , tym słabsze wyzwalacze wystarczają do jej „spustu”

• zjawisko SPONTANICZNEJ EKSPLOZJI AGRESYWNEJ - duże nagromadzenie energii agresywnej prowadzi do rozładowania jej pod nieobecność jakichkolwiek wyzwalaczy

• agresja jest nieuchronna , każdy żywy organizm dąży do jej wyzwolenia

• istnieją WYZWALACZE i INHIBITORY AGRESJI - bodźce automatycznie hamujące agresję ( odsłanianie brzucha przez psy jako znak podporządkowania )

• zjawisko AGRESJI ZRYTUALIZOWANEJ - wrodzony wzorzec zachowań , pozwalający rozstrzygać konflikty o terytorium czy samice w sposób , który nie prowadzi do poważnej szkody lub śmierci strony przegranej.

Np. grzechotniki , choć zostały ewolucyjnie zaopatrzone w jad w wewnątrzgatunkowych pojedynkach „ pojedynkują się w trakcie zapasów ”

Krytyka teorii- nie znaleziono dowodów potwierdzających powyższe tezy

• nie znaleziono wyzwalacza agresji dla ludzi

• rozładowanie agresji w trakcie zachowania agresywnego nie powstrzymuje ale powoduje narastanie agresywnych zachowań

• społeczeństwa różnią się poziomem agresji- brak Pigmeje,ArapeszowieN.Gwinea

• agresja służy zazwyczaj unikaniu skrajnego stresu np. wywołanego bólem

2. AGRESJA JAKO POPĘD

• TEORIA FRUSTRACJI - AGRESJI

• Dollard , Miller , Doob , Mowrer , Sears

- grupa badaczy z Uniwersytetu Yale.

Wszelka agresja jest wynikiem frustracji , a wszelka frustracja rodzi skłonność do agresji.

FRUSTRACJA - zablokowanie skierowanej na cel aktywności organizmu , bądź też stan wynikający z tak napotkania takiej przeszkody .

Twierdzenia o zależnościach teorii frustracji - agresji :

• Tendencja do agresji jest tym większa:

1. im większa jest wartość zablokowanego celu

2. im bardziej osiągnięcie tego celu jest przez daną frustrację uniemożliwione

3. im większa liczba działań zostanie zablokowana

• kara nasila pobudzenie działając jako dodatkowa frustracja

• katarktyczny (oczyszczający) efekt agresji jest większy w przypadku agresji bezpośredniej niż przemieszczonej

• wyrażanie agresji hamuje strach przed karą , co powoduje:

• przemieszczenie agresji - skierowanie na inny obiekt zagrożony słabszą karą

• zmiana postaci agresji - zastąpienie jej inną reakcją agresywną , słabiej zagrożoną karą.

Wnioski będące wynikiem badań nad trafnością teorii:

• następstwem frustracji jest nie tylko agresja ale również: regresja , fiksacja , apatia i wycofanie się , redukcja samego napięcia bez próby zmiany jego źródła , zaburzenia psychosomatyczne

• frustracja nasila agresję szczególnie wtedy , gdy FRUSTRACJA jest ARBITRALNA - zamierzona przez sprawcę , choć niczym nieuzasadniona

• SYGNAŁY WYWOŁAWCZE nasilają agresję także pod nieobecność pobudzenia ( frustracji ) - bodźce skojarzone z czynnikami wzbudzajacymi gniew aktualnie lub w przeszłości

• frustracja prowadzi do wzrostu pobudzenia emocjonalnego

• w zależności od sposobu rozumienia przez jednostkę aktualnej sytuacji pobudzenie emocjonalne może prowadzić do agresji , nasilać inne zachowania , nie mieć żadnych konsekwencji

3. AGRESJA JAKO REZULTAT UCZENIA

• Warunkowanie instrumentalne - proces za którego pomocą organizm uczy się ZNACZENIA pierwotnie obojętnej reakcji , a więc tego , że REAKCJA JEST INSTRUMENTEM W OSIĄGANIU POŻĄDANYCH STANÓW STANÓW , RZECZY I IN.

• kiedy po jakimś zachowaniu następuje nagroda , szanse pojawienia się tego zachowania rosną w przyszłości

AGRESJĘ NASILA KAŻDA NAGRODA ZARÓWNO ZEW. ( pieniadze , uznanie innych itd. ) JAK I WEW. ( wzrost samooceny , wzrost poczucia kontroli nad biegiem wydarzeń )

• najbardziej zachowanie nasila nieprzewidywalna nagroda

• Modelowanie - proces uczenia polegający na obserwacji zachowań innych osób oraz konsekwencji tych zachowań ( Bandura )

• podatność na oddziaływanie modela zależy od obserwowanych konsekwencji zachowań.

Przeciwdziałanie agresji może opierać się na :

• wzorcowych zachowaniach polegających na zasadzie empatii emocjonalnej ( zrozumienie partnera , rozpoznanie uczuć , odpowiednia reakcja ) trening empatii Feshbach

• wykorzystanie poczucia humoru , dowcipu - inny stan emocjonalny nie współgrający ze stanem złości , wzburzenia - badanie Baron'a

---