2.Sładniki wychowania:
BIOS-życie,-nauka o różnych przejawach życia. Najbardziej podstawowa siła działająca w wych. Naturalny pęd życiowy do rozwoju organizmu zarówno pod względem somatycznym(ciało)jak i psychocznym.Dokuje się bez naszego udziału. Pęd biologiczny.
W wych wyraża się tzw.rozmachem życiowym, ten rozmach opiera się na odziedziczonych cechach.Rozmach życiowy może być silny lub słaby i nikły. Oprócz dziedziczenia biologicznego również w biosie działa dziedziczenie dyspozycji psychicznych. Z biosem wiążą się stany somatyczne i stany psychiczne zarówno w zakresie normalnych reakcji normy rozwojowej jak i zaburzeń. Ten składnik wychowania należy rozpatrywać jako naturalny psychosomatyczny rozwój bez naszej woli.
AGOS-proawdzę. Wskazuje, odnosi się do osób,wychowawców. To siła działania umysłowego i moralnego autorytetu wychowawców jako ludzi obecnych w danym środowisku, społeczeństwie. To prowadzenie wzwyż,aby rozwój postępował a nie zatrzymał się lub nie cofnął. Agos wychowawców, który kieruje rozwojem dzieci i młodzieży podnosi i uszlachetnia młode pokolenie, rozwija je osobowo tzn, że zabiega o dojrzałą osobowość.PERSONA-to osoba,której życie uwzględnia wszystkie sfery osobowości. Działania korygujące są nastawione na szlachetne ideały, wartości, które w procesie wychowania chcielibyśmy zaszczepić i przekazać. Wychowawcy mają wyprowadzać wychowanków ze stanu przeciętności do wyższej kultury.
ETHOS-obyczaj, przyzwyczajenie.Jako skł wych jest siłą społecznej obyczajowości,moralności zbiorowej. Siła społecznej obyczajowości wpływa na BIOS. Nurt życia społ kieruje rozwojem jednostki i podporządkowuje ten rozwój obowiązującym normom obyczajowym, estetycznym, prawnym. Siła Ethosu jest spontaniczna wynikająca z codziennego życia. Posiadając normy etyczne wiemy jak mamy się zachować. Na skutek działania etosu w różnych dziedzinach życia następuje w wychowanku, dziedziczenie społeczne lub kulturalne, jest nabywaniem obyczajów, wzorów zachowania się,kultury.
LOS-to nieokreślona siła,nieprzewidywalność naszego życia. Jako ta nieokreśloność naszego życia może życie odmienić w stosunku negatywnym i pozytywnym.(choroba, coś przyjemnego) LOS to także brak wpływu na nasze zewnętrzne warunki życia.
3. Możliwości w rozwoju wychowawczym.
-Progresja wychowania-z gr.progres-rozwój postęp,doskonalenie tego co już jest zarówno ilościowe jak i jakościowe.Odnosi się do wszystkich sfer życia wychowania.(Jeżeli rozwój fizyczny to dziecka zdrowo rośnie).Ma prowadzić do osiągnięcia pełni człowieczeństwa(przybliżenia się do pełni),proces tan jest nigdy nie zakończony. Progresją wychowawczą zajmuje się ped.ogólna
-Degresja wychowawcza-z łac.degresja-zstępowanie tzn.rozwój wychowawczy następuje początkowo prawie normalnie, dostrzegane są elementy opóźnień rozwojowych w pewnych sferach życia dziecka a następnie rozwój zatrzymuje się na pewnym poziomie,który staje się nieprzekraczalną granicą.Degresją zajmuje się ped.specjalna, kliniczna np.21latek zatrzymał się na poziomie 7lat.
-Regresja wychowawcza-od słowa regres-uwstecznienie, cofnięcie się.Młodzież,dzieci zdrowi i prawidłowo rozwijających się fizycznie i psychicznie nie tylko zatrzymuje się w swym rozwoju wychowawczym, ale zaczyna się cofać.tzn.traci zdolności intelektualne,moralne,społeczne. Może to mieć miejsce pod wpływem środowiska. Wychowawca powinien być świadomy, że wszystkie te czynniki wpływają na wych dziecka.
4.Podmiotowe traktowanie dzieci i młodzieży
Akceptacja- jako wyraz bezwarunkowego uznania wychowanków tzn. przyjmuję, akceptuję Ciebie takim jakim jesteś, bez względu na to czy spełniasz moje wymagania, ale nie zgadzanie się na jego złe zachowanie,akceptacja tylko osoby. (czym innym są zachowania,a czym innym osoba). Wychowanek zasługuje na akceptację również z powodu tkwiących w nim konstruktywnych możliwości, które wymagają doskonalenia. Nie traktujemy kogoś ze słowną powściągliwością, musimy okazywać wyrazy oddania,uznania.Z postawy akceptacji wynikają pewnie korzyści w rozwoju osobowości:ułatwienie w nawiązywaniu kontaktów, co również sprzyja lepszym efektom pracy w grupie.
Rozumienie empatyczne-rozumiem to, co ktoś przeżywa, nie tylko rozumie daną osobę. Każdy człowiek żyje w swoim wewnętrznym świecie przeżyć.Ten świat powoduje nasze reakcje . To wkraczanie w wewnętrzny świat drugiego czł. Próbują odczuwać i postrzegać rzeczywistość z jego punktu widzenia. Rozumienie empatyczne zakłada również koncentrowanie się na tym co mówi, jak postępuje dana osoba oraz znaczeniu tych wypowiedzi i jego postępowania.
Autentyzm nauczycieli i wychowawców-prawdomówność, naturalność. Polega on na tym, że w swoim zachowaniu nauczyciele, wychowawcy będą pozostawali tacy, jakimi są.To otwartość w kontaktach, szczerość(jestem świadom swoich przeżyć i nie próbuję czegoś ukrywać).Autentyzm posiada również pewne granice, chodzi o postawy np. bycia na luzie w procesie wychowawczym przez nauczycieli,wyzbycie się autentyzmu dotyczącego spraw osobistych-nie przenosić, rozgraniczać(nie można powiedzieć nie chcę mi się dziś w wami pracować)
Rozumienie dzieci i młodzieży w sensie personalistycznym- nurt personalizmu, który jako wartość pokazuje osobę ludzką, najwyższa wśród istot-posiada rozum, jest zdolna do uczuć, przekracza świat przyrody poprzez wartości osobowe. Z takiego podejścia do człowieka nie wyłączać dzieci i młodzieży, są także obdarzone rozumnością, zdolne do ponoszenia odpowiedzialności,miłości-jako troska o drugiego człowieka. Personalizm podkreśla, że człowiek nie może aktualizować swych możliwości bez kontaktu z innymi ludźmi, nigdy ni przestaje być istotą społeczną.
Założenia personalizmu dla wychowania:
*potrzeba,aby wychowawca dostrzegał w każdym wychowanku wartość podstawową i naczelną, nie traktował go jako pół człowieka.
*potrzeba traktowania nieinstrumentalnego, nie redukowanie dziecka do przedmiotów własnych oddziaływań, praca z nim, możliwości współdecydowania tam, gdzie te możliwości są
*wychowawca nie odmawia dziecku niezbywalnych praw-prawo do szacunku, wyrażania własnych myśli,ponoszenia odpowiedzialności
*wychowawca powinien dawać do zrozumienia, że dziecko ma powinność i zobowiązania wobec siebie.
5.Skutki demokratycznego stylu wychowania.
Pozostaje w związku z podmiotowym traktowaniem dzieci i młodzieży. Styl ten polega na okazywaniu dzieciom i młodzieży życzliwości i zrozumienia. Nawiazywaniu relacji opartych na sympatii, zaufaniu, umożliwianiu wspólnego lub samodzielnego podejmowania decyzji,wysuwania własnych przemyśleń,przejawiania aktywności w różnych dziedzinach życia. Wychowawcy i nauczyciele,którzy kierują się tym stylem będą życzliwi i wyrozumiali, serdeczni bez kar, nagan, nie będzie z góry wszystkiego narzucał odwołując się do inicjatywy i pomysłowości dzieci. Decyzje podejmowane wspólnie, gdy może samo decydować pozwolić mu na to np.wybór zabawki,którą chce się bawić. Wychowawcy udzielają gruntownej informacji zwłaszcza na interesujące tematy wychowanków, będzie pełnił rolę inicjatora, animatora,doradcy. Metody wych. Będą zróżnicowane, dominuje nagradzanie nad karaniem. Wychowawcy będą stosować metody aktywizujące w pracy z uczniami i unikać typowych elementów stylu autokratycznego i lebaralnego-obojętnością, karaniem,nakazywaniem. Skutkami stosowania tego stylu wychowankowie okażą sympatią wychowawcę i częściej się identyfikują z nim, podejmowali się wykonywania zadań na własną odpowiedzialność i byli przekonani o sensowności tego, co robią. Podejście takie pozwala na wykazywanie się większą kreatywnościż w osiąganiu celów.
6.Rozumienie osoby ludzkiej.
Wg.Sterna-osoba jest istotą niepowtarzalną, wyposażoną w rozum i wolną wolę oraz ponosząca osobistą odpowiedzialność za swoje działania
Osoba ludzka jest określona jako byt społeczny i relacyjny(nie jest jednostką żyjącą sama dla siebie, tylko z innymi)wchodzimy w reakcje z innymi. Reagujemy na innych
7.Cechy osoby ludzkiej.
*Rozumność i wolność: wolność-poznanie autentycznej prawdy i zastosowanie jej w działaniu(dobro-zło),wolność wyboru będzie uzależniona od rozpoznania autentyczności prawdy, dobroci. Wolność ma kryteria, zasady-urzeczywistnia się w aktach woli. Wolny wybór-to czyn, analiza czynu, moja decyzja. Każdy czyn pozostawia 2rodzaje skutków:przechodnie i nie przechodnie.
Dzięki rozumności człowiek ma możliwość decydowania jakie czyny wybiera dobry czy zło. Rozum pozwala ocenić rzeczywistość, aby coś czynić. Wola-narzędzie służące do osiągnięcia czynu. Wolność wiąże się z prawdą i odpowiedzialnością za swoje działania
*Sumienie-głos rozumu praktycznego.Sumienie jako źródło powinności moralnej. Dokonuje się sprzęgnięcie prawdy z powinnością działania. Czyn ujmowany w aspekcie dobra czy zła.
*Odpowiedzialność za czyny-podejmując decyzję o działaniu sugerujemy się jego sprawcą. Ja ponoszę skutku i konsekwencje. Zdolność brania odpowiedzialności za innych.Wymiary odpowiedzialności: bycie odpowiedzialnym-wobec siebie,innych, przed Bogiem
*Godność- jest ujmowana jako wartość trwała, niezbywalna, przynależna z natury każdemu człowiekowi, niezależnie od tego co czyni i jak postępuje. Człowieczeństo=godność. Rodzaje godności:
-osobowościowa:płaszczyzna przeżyć, uczuć.godność zmienna, wiąże się z przeżyciem wartości siebie
-osobista-najbardziej zewnętrzna, związana z identyfikacją nas.Przysługuje człowiekowi w relacjach z otoczeniem.Ten rodzaj godności można utracić
*Cielesność-2gi filar naszego jestestwa.Obecność czł.w świecie jest obecnością cielesną, nie wyczerpuje istoty człowieczeństwa-człowiek to nie tylko ciało.Jest racją konieczną dla człowieka, uzasadnia nasze bytowanie.
8.Wnioski wypływające z założeń personalizmu:
-dostrzeganie w każdym wychowanku naczelnej wartości, jaką jest godność osobowa. Wychowanie jest dwupodmiotowe:rodzic-dziecko,wychowanek-uczeń(szacunek wzajemny)
-wychowawca musi uczestniczyć w kształtowaniu indywidualnych predyspozycji i cech wychowania.
-wychowawca powinien mieć świadomość, że jest pomocą i wsparciem z zewnątrz. Sam proces dokonuje się w wychowanku.Relatywność-nie możemy założyć, że wychowanie przyniesie oczekiwany efekt, bo to zależy od osobowości wychowanka
-w wychowanku należy dostrzegać potrzebę rozwoju moralnego i duchowego. „Lepiej być niż mieć”, stawać się coraz bardziej człowiekiem.
-wychowanek ma obowiązki i powinności do spełnienia zarówno wobec siebie jak i innych. Wyciąganie konsekwencji, stanowczość, reagowanie na dobro i zło, reagowanie na lenistwo.
9.4 grupy definicji wychowania,
*Prakseologiczna-wychowanie jest równoznaczne z oddziaływaniem wychowawców na wychowanków, czyli z ich „urabianiem”
*ewolucyjna-podkreśla proces jednostkowego rozwoju wychowanka wskazując, że w wyniku oddziaływań wychowawców wychowanek zdobywa nowe cechy osobowości tzn. rozwija się, doskonali
*sytuacyjna wychowania-sytuacje środowiska wych to kryterium dlaczego powstała ta grupa,np.jak środowisko wpływa,osoby,kultura środowiska, otoczenie
*adaptacyjna-mówi o znaczeniu skutków i wytworów wychowania. Skutki to efekt końcowy.
10.Ogólna charakterystyka teorii wychowania.
Przedmiotem głównym zainteresowań jest wychowanie, jej proces w jego wąskim rozumieniu tzn.proces zakładający kształtowanie postaw i innych cech osobowości u dzieci i młodzieży stwarzając im warunku ułatwiające samo aktualizację, tkwiących w nich konstruktywnych możliwości. (przy tym określeniu przedmiotem wychowania,kluczem zrozumienia jest termin osobowości-jest pojęciem ściśle psychologicznym). Osobowość jako najbardziej trwała postawa. Wyróżniamy w osobowości:emocje, motywację, temperament, postawy.
W wychowaniu chodzi o samoaktualizację tzn. stwarzanie takich warunków, aby tkwiące w nich zdolności, talenty,wrażliwość,mogły być zrealizowane(mówi się, że dziecko jest zaniedbane wychowawczo-nie chodzi tu o jego zachowanie, ale o to, że rodzić nie wydobył z niego tego, co mógł-jego zdolności, nie stworzył warunków do aktualizowania potencjału dziecka.
Teoria wychowania jest jedną z dyscyplin pedagogicznych. Nie jest to dyscyplina (teoria) jednolita(w wychowaniu są różne poglądy na temat wychowania).
11.Trójczynnikowe teorie rozwoju. Teoria osobowościowa
Czynniki osobowościowe(psychiczne i duchowe). Podkreśla, że w każdym człowieku dominują cechy, które warunkują jego rozwój (5cech):
*rozumność-człowiek jest istotą rozumną, dzięki rozumności człowiek obiektywnie poznaje rzeczywistość
*zdolność do wartościowania i oceniania-powoduje zdolność człowieka do podążania za ideałami,wartościami, to co jest w życiu najważniejsze.
*wolność-człowiek jest istotą wolną w sensie najgłębszym,cecha która wyraża się w samostanowieniu,wyborach i odpowiedzialności za wybory, mogą decydować o sobie i innych ludziach.
*twórczość-czł jest istotą twórczą, która polega na tworzeniu, na wniesieniu naszego wkładu w życie. Czł szuka nowości, jest oryginalny w wykonywaniu pewnych czynności, przekształca, udoskonala rzeczywistość po to, aby żyło się lepiej.
*otwartość czł na głębię metafizyczną.Przekracza to, co jest mu doświadczalne rzeczowo, otwarty na metafizyczność nadprzyrodzoną,duchową. Im więcej wiem tym bardziej rozumiem, funkcjonuję w pewnych sferach(chodzi o religię i naszą duchowość.
Zadaniem agosu jest odpowiednie pokierowanie tymi czynnikami osobowościowymi. Teoria trójczynnikowa przewyższa teorię konwergencji.
12.Dwuczynnikowe teorie rozwojowe. Teoria konwergencji.
Teoria konwergencji- zbiegać się, łączyć. W każdym momencie rozwoju człowieka powstaje zarówno pod wpływem czynników wrodzonych, dziedzicznych jak i pod wpływem czynników środowiskowych zewnętrznych. Oba te czynniki współdziałają ze sobą (natywizm i empiryzm). Geny wyznaczają granicę możliwości rozwojowych w odniesieniu do psychiki i organizmu.
Empiryzm realizuje ten rozwój, dokonuje się właśnie w środowisku.
Teoria stała się podstawą dwuczynnikowych teorii rozwoju człowieka. Istnieje możliwość jednego czynnika nad drugim, dlatego ukształtowały się dwie odmiany konwergencji:
-Fatalizm dziedziczności-dominację dziedziczności czynników wewnętrznych.
-Głosi przewagę i dominację środowiska, czyli czynników zewnętrznych(one decydują kim będzie człowiek, jak się rozwinie).
W obu tych teoriach człowiek jest traktowany jako wytwór, dzieło albo natury albo środowiska, a sam człowiek nic nie znaczy.
13.Klasyfikacja wartości wg Milton Rokeach.
*wartości ostateczne odnoszą się do najważniejszych celów w ludzkim życiu tzw.finalne. Do nich zaliczamy(stanowią dla człowiek przedmiot dążeń): bezpieczeństwo, miłość, dobrobyt,mądrość, godność, przyjaźń, równowaga,równość, szczęście,uznanie społeczne,wolność, zbawienie
*wartości instrumentalne-ogólne sposoby postępowania, pozwalają osiągnąć wartości ostateczne. Do nich zaliczamy:ambicję,szerokość horyzontów intelektualnych, zdolności, czystość,odwagę, umiejętność przebaczania,opiekuńczość, uczciwość,logiczność,miłość.
14.Klasyfikacja wartości wg Romana Jedlińskiego: wyróżnia:
*wartości transcendentne np.Bóg, świętość,zbawienie, wiara
*uniwersalne*estetyczne*poznawcze*moralne*społeczne*witalne*pragmatyczne*prestiżowe*hedonistyczne.
14.Rola wartości w wychowaniu
Trudno sobie wyobrazić wychowanie bez wartości, byłoby to wtedy wychowanie połowiczne, nie przygotowałoby do życia. Wychowanie do wartości jest potrzebne, gdyż czasy współczesne niosą zagrożenie, a człowiek nie potrafi walczyć ze złem. Współ teoria wych wskazuje na wartości:altruizmu, tolerancji, odpowiedzialności, wolności, sprawiedliwości.
15. Wartości i sposoby ich istnienia
Wartość nie ma zgodności co do rozumienia wartości. Utożsamia się wartości z punktu oceny.
Wychowanie do wartości to świadome działanie zmierzające do prowadzenia wartości w proces wychowawczy.
Założenia teorii obiektywizmu-wartości są traktowane jako właściwości przedmiotów, istniejące niezależnie od tego jak ludzie ją oceniają. Wartości są autonomiczne, zewnętrzne w stosunku do wypowiadanych o nich ocen. Człowiek nie ma władzy, aby zmieniać istotę wartości.Ludzie we własnym poczynaniu mogą tą wartość urzeczywistniać. Wartościom przysługuje charakter absolutny i powszechnie obowiązujący,prawda,dobro,piękno.
Założenia teorii subiektywistycznej-wartości są właściwościami ukonstytuowanymi przez człowieka.Nie ma wartości samych w sobie-człowiek je tworzy. Pojawiają się jako rezultat naszych subiektywnych doznań.
W ocenie wartości wychowania obie nie uzyskują aprobaty. Obie występują. Wartość istnieje i obiektywnie i subiektywnie. Ma w sobie coś co posiada od człowieka. Nasze przeżycia-piękna,dobra ma wpływ na tworzenie wartości. Każdy rozpatruje to w inny sposób. Dla jednych coś jest piękne dla innych nie. Nie istnieją pod dyktando ideologii, lecz są zakotwiczone poza ludzką oceną.