13. Sztuka wczesnochrześcijańska w Rawennie-architektura i mozaiki V-VI wieku.

• w 402 r. do Rawenny przenosi się cesarz Honoriusz - rozpoczyna się okres świetności Rawenny (od V w. ważny ośrodek sztuki)

• budownictwo ceglane - technika przejęta z Mediolanu

• Kościół Santa Croce

• bazylika transeptowa

• obok samodzielne mauzoleum Galii Placydii

• Mauzoleum Galii Placydii

• 424 r.

• inaczej kościół św. Wawrzyńca

• forma grobowca i kościoła

• plan krzyża greckiego, jedno ramię nieco przedłużone

• na skrzyżowaniu naw - kopuła, nawy kryte kolebką

• z zewnątrz skromny wygląd; cegła, płaska artykulacja ścian; piękne, bogate wnętrze

• kopuła ukryta w podwyższonym murze (obudowana)

• zarówno sztuka chrześcijańska jak i schyłek sztuki antycznej

• mozaiki:

• w lunecie nad wejściem - Dobry Pasterz na tle pejzażu (forma nawiązuje do antycznej, stylizacja chrześcijańska); Chrystus (w typie hellenistycznym) siedzi w nieco skręconej pozycji, w ręce trzyma krzyż, drugą rękę wyciąga do owieczki

• luneta - św. Wawrzyniec - niesie krzyż, na środku umieszczony ruszt; szaty w delikatnym ruchu, delikatna głębia - cechy antyczne

• kolejne lunety - dwa jelenie pijące wodę, z ornamentem

• kopuła - rozgwieżdżone niebo, z Crux Gemmata pośrodku; w narożach kopuły 4 ewangelistów

• na lunetach kopuły - 8 apostołów (Piotr i Paweł - ściana wschodnia)

• Bazylika San Giovanni (św. Jana Ewangelisty)

• fund. Galii Placydii

• cegła, dość surowa forma zewnętrzna

• greckie proporcje - szeroka nawa główna; apsyda

• od 493 Rawenna pod panowaniem Ostrogotów (Rawenna stolicą państwa Ostrogotów); Teodory Wielki fundatorem wielu budowli; Ostrogoci byli arianami

• Mauzoleum Teodoryka Wielkiego w Rawennie

• 520-26

• na wzór rzymski

• wapienne ciosy bez zaprawy

• 2 kondygnacje

• plan krzyża greckiego w parterze

• na pierwszym piętrze wieloboczne pomieszczenie

• kopułka na szczycie (lecz nie konstrukcyjna)

• fryz ciągły z motywem celtycko-germańskim

• Kościół San Apollinare Nuovo

• 493

• fund. Teodoryka

• kościół starszy od San Apollinare in Classe

• detal architektoniczny grecki i syryjski

• dodana później campanilla (dzwonnica)

• bazylika 3-nawowa, beztranseptowa (cechy rzymskie)

• kapitele importowane z Konstantynopola

• wystrój mozaikowy pochodzący z czasów Justyniana późniejszy!:

• jednolity ciąg mozaik biegnący wzdłuż ścian (pochodzący z ok. 550 r.)

• poniżej okien - pochody Męczenników i Męczennic (Męczennicy wychodzą z pałacu Justyniana i idą w stronę tronującego Chrystusa; Męczennice wychodzą z portu In Classe i idą w kierunku Marii z Dzieciątkiem); postacie izokefaliczne; stylistyka bizantyńska

• ponad oknami - Ciąg Chrystologiczny (ściana północna - życie i cuda; ściana południowa - męka i zmartwychwstanie); sceny ustawione wbrew narracji; stylistyka wczesnochrześcijańska

• Baptysterium Ortodoksów

• 400-450

• plan centralny, oktogonalny; ośmiobok z eksedrami

• zbudowane przy katedrze katolickiej

• surowa szata muru ceglanego; bogate wnętrze

• pośrodku ośmioboczna piscine - basen

• wnętrze podzielone na 3 strefy:

• dół - 8 arkad z bogatą dekoracją

• środek - strefa okienna - każda część składała się z 3 arkad ze stiukiem, większa środkowa arkada obejmująca okno; w płytkich aediculach postacie proroków w małych arkadach

• kopuła - mozaika - część centralna - Chrzest Chrystusa w Jordanie, z ukazaniem personifikacji boga-rzeki; dookoła pas z przedstawieniem 12 apostołów w białych tunikach, kroczących w stronę głónego przedstawienia; niżej symboliczna kompozycja z 4 tronów (Etimasii) i 4 ołtarzy ustawionych na zmianę (na ołtarzach otwarte księgi 4 ewangelii)

• Baptysterium Arian

• 493-526

• podobne do baptysterium ortodoksów

• plan ośmioboczny

• w centrum Chrzest Chrystusa, niżej apostołowie idący w stronę tronu

• inna stylistyka mozaik - jednolite złote tło, szaty mniej rozwiane, większa statyczność

• San Vitale w Rawennie

• jedyna budowla poza Konstantynopolem, która w pełni realizuje założenia Justyniańskie

• nawiązanie do kościoła Sergiusza i Bachusa w Konstantynopolu

• ukończenie budynku 546; 546-48 - mozaiki

• plan centralny, oktogonalny; wnętrze otoczone wieńcem eksedr („płynąca przestrzeń”); na osi prezbiterium poprzedzone prostokątnym przęsłem, zakończone apsydą, flankowane okrągłymi pomieszczeniami z prostokątnymi aneksami

• ceglana elewacja;

• kopuła, od zewnątrz ukryta

• eksedry dwukondygnacyjne - z emporami

• mozaiki zachowane w przęśle prezbiterium i apsydzie:

• na sklepieniu konchy apsydy - Chrystus „z dworem” (dwór niebiański) - Chrystus na błękitnym globie, w tle rajski pejzaż, obok niego 2 aniołów, św. Witalis i fundator kościoła Eklezjusz

• na lewej ścianie apsydy - Justynian z dworem - pierwsze bizantyńskie przedstawienie cesarza (wzór dla późniejszych); Justynian z głową otoczoną nimbem, wokół niego 3 dostojników kościelnych, 3 dworzan, 5 żołnierzy; w ręku trzyma patenę; idea cezaropapizmu - podkreślana np. symbolem Chrystusa na tarczach żołnierzy

• na prawej ścianie apsydy - Teodora z dworem - 2 dworzan i 7 dwórek; niesie w rękach kielich

• cechy formalne przedstawień: hieratyzm, izokefalizm, gruby kontur, dekoracyjność, nasycone kolory, dominacja złota, szaty kształtują postać, typizacja twarzy, płaska plama barwna;

• część prezbiterialna - lewa ściana - dwie sceny z życia Abrahama - ugoszczenie 3 aniołów przez Abrahama, ofiara Izaaka; powyżej 2 aniołów z krzyżem oraz prorocy - Jeremiasz i Mojżesz, wyżej ewangeliści Łukasz i Jan

• część prezbiterialna - prawa ściana - ofiara Melchizedeka, ofiara Abla, powyżej 2 aniołów z krzyżem oraz Izajasz i Mojżesz, wyżej ewangeliści Mateusz i Marek

• przedstawienia ofiar - nawiązania do eucharystii

• sklepienie prezbiterium - baranek paschalny w wieńcu kwiatów trzymanym przez 4 anioły

• łuk wejściowy - szereg 15 medalionów - głowa Chrystusa, 12 apostołów i 2 świętych

• Kościół San Apollinare in Classe

• ukończ. 549

• wpływy bizantyńskie

• 3-nawowa bazylika

• prezbiterium zamknięte wielobocznie, flankowane przez 2 pastoforia

• otwarta więźba dachowa

• proporcje greckie

• mozaika w apsydzie - Przemienienie na górze Tabor