SPÓŁKA JAWNA, POWSTANIE, STOSUNEK DO OSÓB TRZECICH, STOSUNKI WEWNĘTRZNE, ROZWIĄZANIE.
WSTĘP
Spółka jawna uważana jest za pochodzącą z prawnokonstrukcyjnego punktu widzenia od spółki cywilnej spółkę osobową powołaną do prowadzenia przez wspólników działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa. Jako spółka osobowa oparta w zasadzie na niezmiennym składzie osobowym, gdzie regułą jest podejmowanie decyzji w formie uchwał jednomyślnie, brak jest wyspecjalizowanych organów, a do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania powołani są wszyscy wspólnicy, spółka ta nadaje się do prowadzenia przedsiębiorstw średniej wielkości, opartych na stałym, niezbyt licznym zespole osób darzących się zaufaniem i umiejętnością współdziałania
POWSTANIE SPÓŁKI
Jak stanowi art. 23 kodeksu, umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Jeżeli umowa przewiduje wniesienie jako wkładu prawa własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego, konieczne jest zawarcie w formie aktu notarialnego zgodnie z wymogiem art. 158 KC, pod rygorem nieważności w całości lub części (art. 58 § 3 KC).
Ponieważ w formie spółki jawnej może być prowadzone przedsiębiorstwo mniejszych i większych rozmiarów, wskazanym jest, aby strony w umowie spółki wyraźnie oświadczyły, iż zawierają umowę spółki jawnej. Zgodnie z treścią art. 25 KSH umowa spółki jawnej powinna zawierać firmę (określoną wedle wymogów art. 24 KSH) i siedzibę spółki, określenie wkładów określonych przez każdego wspólnika i ich wartości, przedmiot działalności spółki. Umowa spółki może zawierać także inne postanowienia dotyczące np. sposobu prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji, podziału zysków i strat, powodów rozwiązania spółki i innych kwestii uregulowanych w kodeksie.
Na gruncie unormowania art. 26 § 3 KSH występuje drugi sposób powstania spółki jawnej, który można określić mianem następczego, kiedy to następuje obowiązkowe przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną w razie osiągnięcia przez prowadzone w tej formie przedsiębiorstwo określonych rozmiarów. Przekształcenie to nie następuje automatycznie, a dopiero na mocy konstytutywnego wpisu do rejestru przedsiębiorców (art. 26 § 3 zd. 2 KSH), do którego w razie zaistnienia przewidzianych w tym przepisie przesłanek ma prawo i obowiązek dokonać zgłoszenia każdy ze wspólników. W § 6 art. 26 KSH ustawodawca postanowił, iż sąd rejestrowy nie bada, czy spółka cywilna zgłoszona do rejestru zgodnie z powołanym wyżej przepisem prowadzi przedsiębiorstwo w większym rozmiarze.
Przepis art. 26 KSH nie normuje procedury obowiązkowego przekształcenia spółki cywilnej w jawną, wobec czego powstaje zagadnienie, jakich czynności winni dokonać wspólnicy spółki cywilnej, a w szczególności, czy konieczne jest zawarcie przez nich umowy spółki jawnej. Jednocześnie KSH zawiera dział III grupujący przepisy o przekształceniach spółek, który przewiduje szczegółową procedurę dla tego rodzaju czynności. Przepis art. 551 § 2 KSH zawarty w tym dziale stanowi, iż spółka cywilna może być przekształcona w spółkę handlową przez jej wspólników, a przepis ten nie narusza przepisów art. 26 § 1-4. Wspólnicy mają obowiązek dokonania zmiany umowy spółki cywilnej w umowę spółki jawnej, bądź zawarcia tego ostatniego rodzaju umowy. W razie odmowy współuczestnictwa w powzięciu umowy spółki jawnej lub niemożności osiągnięcia jednomyślności wspólników spółki cywilnej, a co za tym idzie zadośćuczynienia obowiązkom nałożonym w art. 26 KSH, należałoby traktować te okoliczności jako ważny powód rozwiązania spółki przez sąd.
Jak stanowi art. 9 KSH, zmiana postanowień umowy spółki osobowej wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej. Z przepisu tego wynika, iż wspólnicy wedle swojej woli w umowie spółki mogą przewidzieć, iż zmiana tejże umowy może nastąpić niejednomyślnie. Zmiana winna być dokonana w formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 77 KC).
Spółka jawna podlega obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców, wpis ten ma charakter deklaratoryjny i nie jest warunkiem powstania bytu prawnego tej spółki, za wyjątkiem opisanego wyżej przypadku następczego powstania spółki jawnej z obowiązkowo przekształconej spółki cywilnej. Za początek istnienia tego rodzaju spółki należy uważać chwilę rozpoczęcia prowadzenia przedsiębiorstwa zgodnie z art. 22 § 1, zawarcie umowy spółki jawnej traktować jako zdarzenie zapoczątkowujące powstanie stosunku wewnętrznego pomiędzy wspólnikami - swego rodzaju spółki jawnej w organizacji.
Stosownie do dyspozycji art. 26 § 1 kodeksu, zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego powinno zawierać:
firmę, siedzibę i adres spółki;
przedmiot działalności spółki;
nazwiska i imiona albo nazwy firm wspólników oraz adresy wspólników;
nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki oraz sposób ich reprezentacji.
Do zgłoszenia należy dołączyć, zgodnie z wymogiem § 5 art. 26 KSH, wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłoszenia spółki do rejestru (art. 26 § 3 KSH).
STOSUNKI WEWNĘTRZNE SPÓŁKI
Sfera stosunków wewnętrznych spółki podporządkowana jest autonomii woli stron i co do zasady powinna być regulowana postanowieniami umowy spółki. W przypadku ich braku mają zastosowanie przepisy rozdziału trzeciego, które na mocy art. 37 § 1 kodeksu mają charakter dyspozytywny.
PRAWA I OBOWIĄZKI WSPÓLNIKA
W skład udziału wspólnika w spółce jawnej wchodzą prawa i obowiązki o charakterze majątkowym oraz organizacyjnym. Na uprawnienia majątkowe składają się: prawo do uczestnictwa w zysku, wypłaty odsetek od udziału kapitałowego, partycypacji w majątku spółki w razie jej rozwiązania i likwidacji. Do praw i związanych z nimi obowiązków o charakterze organizacyjnym należą: prowadzenie spraw spółki, reprezentacja spółki, udział w podejmowaniu uchwał, zasięganie wiadomości o majątku spółki i przeglądanie ksiąg, żądanie rozwiązania spółki przez sąd, wypowiedzenie spółki. Uprawnienia i obowiązki członkowskie nie mogą być zbywane ani obciążane bez równoczesnego rozporządzenia całym udziałem w spółce, gdyż są one ściśle powiązane z członkostwem w spółce. Dokonanie czynności przenoszącej prawa na inną osobę lub swojego wspólnika wbrew powołanym zasadom jest bezskuteczne wobec spółki, wobec czego osoby te nie uzyskują w stosunku do spółki charakteru wspólników (art. 55 KSH). Natomiast uprawnienia majątkowe są przenoszalne i mogą być przedmiotem przelewu, zastawu czy cesji na zabezpieczenie.
Przepis art. 10 KSH dopuszcza przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, co prowadzi do zmiany osoby wspólnika, jeśli umowa spółki przewiduje taką możliwość, ustanawiając jednocześnie warunek, by wszyscy pozostali wspólnicy wyrazili na to pisemną zgodę, który to wymóg zmienić może jedynie przeciwne postanowienie umowy spółki.
PROWADZENIE SPRAW SPÓŁKI
Prowadzenie spraw spółki polega na podejmowaniu czynności i decyzji we wszelkich sprawach związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa spółkowego i w tej mierze koniecznych, chodzi tu tylko o czynności wewnętrzne, nie powodujące bezpośrednio skutków prawnych dla osób trzecich. Do kategorii takich spraw należy podejmowanie decyzji związanych z kierowaniem bieżącą działalnością spółki w zakresie zawierania umów, sporządzanie bilansu, prowadzenie ksiąg i korespondencji. Wyróżnić tu można trzy kategorie takich spraw:
decyzje nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki;
decyzje przekraczające ten zakres;
tzw. czynności nagłe.
Generalnie każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki we wszystkich wymienionych zakresach (art. 39 § 1 KSH) tj, może samodzielnie decydować o sprawach nie przekraczających zakresu zwykłych czynności, uczestniczyć w podejmowaniu uchwał w razie sprzeciwu i w sprawach przekraczających ten zakres. Umowa lub późniejsza uchwała wszystkich wspólników może jednak ograniczyć jego uprawnienia w tym zakresie poprzez wskazanie spraw, w których może on podejmować decyzje, a nawet powierzyć prowadzenie spraw spółki tylko niektórym ze wspólników, bądź niektórym ze wspólników łącznie z osobami trzecimi, z wyłączeniem pozostałych wspólników. Inaczej, niż w spółce cywilnej nie jest możliwe powierzenie spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wszystkich wspólników, ponieważ reguluje tę kwestię przepis art. 38 § 2 KSH. Nie jest możliwe wyłączenie prawa do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki.
Czynności nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki może podejmować samodzielnie każdy ze wspólników bez uprzedniego porozumienia się z pozostałymi wspólnikami, chyba, że przed zakończeniem czynności inny wspólnik wyrazi swój sprzeciw; w takim wypadku dla kontynuowania czynności potrzebna jest uchwała wspólników uprawnionych do prowadzenia spraw spółki (art. 39 § 2 i 3KSH). Kodeks nie normuje procedury podejmowania uchwał przez wspólników toteż z uwagi na osobowy charakter spółki należy przyjąć, iż uchwała taka powinna zapaść jednomyślnie, umowa spółki może jednak przewidywać inny tryb podejmowania uchwał, np. większością głosów.
Dla dokonywania czynności przekraczających zwykły zakres zawsze potrzebna jest uprzednia uchwała wspólników, którą może potem realizować także jeden ze wspólników. W tych sprawach wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, w tym także tych wyłączonych od prowadzenia spraw spółki (art. 43 KSH). Podobnie jak w powyższym przypadku, jeżeli umowa spółki nie przewiduje podejmowania uchwał większością głosów, winny one zapadać jednomyślnie.
Przez czynności nagłe należy rozumieć takie czynności przekraczające zwykły zakres, co do których nie ma możności uzyskania uprzedniej uchwały wspólników, a ich podjęcie jest konieczne dla uchronienia spółki przed niepowetowaną stratą. Czynności nagłej może dokonać każdy wspólnik, lecz tylko spośród tych wspólników, którym służy prawo prowadzenia spraw spółki.
Jak stanowi art. 47 KSH, prawo prowadzenia spraw spółki może być z ważnych powodów odebrane wspólnikowi na mocy prawomocnego orzeczenia sądu, która to reguła znajduje również zastosowanie do zwolnienia wspólnika od obowiązku prowadzenia spraw spółki.
WKŁADY
Zgodnie z art. 48 § 2 KSH wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki (marketing, ekspertyzy, usługi transportowe własnym środkiem transportu, szkolenie personelu), o ile wspólnik nie otrzymuje za nie wynagrodzenia. O wysokości wkładu decyduje umowa spółki, co oznacza iż wspólnicy mogą tę wartość oznaczyć jako wyższą lub niższą od rynkowej wartości wnoszonego wkładu. Przepis art. 48 § 1 KSH wyznacza regułę interpretacyjną, zgodnie z którą w razie wątpliwości uważa się, że wkłady wspólników są równe, czyli wkłady faktycznie wniesione do spółki powinny być traktowane jako mające równą wartość w razie, gdy strony nie dokonały w umowie ich oszacowania.
Wniesienie wkładu w postaci prawa własności rzeczy lub innych praw polega na przeniesieniu tego prawa w umowie spółki przez wnoszącego wspólnika na spółkę jako odrębny podmiot prawa, przy czym jeżeli strony inaczej nie postanowią, przejście tych praw następuje z chwilą zawarcia umowy spółki, która wywołuje podwójny skutek rozporządzająco - zobowiązujący (art. 155 § 1 i 510 KC). Umowa taka pomiędzy wspólnikiem a spółką nie jest umową sprzedaży, lecz umową odpłatnego przeniesienia prawa, w zamian za co wspólnik uzyskuje określone prawa spółkowe.
W razie wniesienia do spółki rzeczy innych niż pieniądze na własność lub do używania, do jego odpowiedzialności stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży lub najmie (art. 49 § 1 KSH), zaś gdy chodzi o sumę pieniężną, wówczas zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego o obowiązkach dłużnika w spełnieniu świadczenia pieniężnego.
Wkład i jego wysokość oznaczona w umowie spółki mają takie znaczenie, iż wielkość ta wyznacza wielkość tzw. udziału kapitałowego wspólnika (art. 50 KSH), a nadto z woli wspólników może być od niej uzależniony rozmiar udziału w zyskach.
Wspólnik nie jest uprawniony ani zobowiązany do jednostronnego podwyższania umówionego wkładu, ponieważ prowadziłoby to do zwiększenia jego udziału kapitałowego, a co za tym idzie uprawnień majątkowych z nim związanych. Zmiana tych wielkości jest możliwa jedynie w drodze zmiany umowy spółki.
UDZIAŁ WSPÓLNIKA W STRATACH
Strata występuje wówczas, gdy w trakcie działalności spółki wartość majątku spółki spadnie poniżej pierwotnej wartości ogółu wniesionych do spółki wkładów wchodzących do majątku spółki (wkładów pieniężnych i rzeczowych), natomiast zysk w przypadku przeciwnych wyników rachunkowych, po odliczeniach zobowiązań wobec wspólników z tytułu wkładów oraz osób trzecich.
Wielkość, w jakiej wspólnik uczestniczy w zysku i stratach spółki powinna być określona w umowie spółki, z tym, że umowa ta może zwolnić wspólnika od udziału w stratach, lecz nie może zwolnić od udziału w zysku (art. 51 § 3 KSH). W razie, gdyby wspólnicy oznaczyli w umowie tylko udział wspólnika w zysku, to wielkość ta odnosiłaby się także do udziału w stratach, zgodnie z dyspozycją art. 51 § 2 KSH. W razie braku postanowień umowy spółki w tym przedmiocie, przepis art. 51 § 1 ustanawia regułę, zgodnie z którą każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku, niezależnie od wartości i rodzaju wniesionego wkładu. To, że wspólnicy uczestniczą w stratach spółki, nie oznacza, że ciąży na nich obowiązek wyrównywania tych strat, choć umowa spółki może taki obowiązek statuować.
Podział i wypłata zysku następuje z końcem każdego roku obrotowego (art.52 § 1 KSH). Jeżeli jednak na skutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika doznał uszczuplenia, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika (art. 52 § 2 KSH), a po dokonaniu tej operacji rachunkowej i odliczeniu należności z tytułu odsetek przewidzianych w art. 53 KSH, pozostała część przychodów może być podzielona wedle stosunku udziału w zyskach.
Wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości pięciu procent od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę (art. 53 KSH); wówczas podstawą obliczenia jest uszczuplony udział kapitałowy.
ZAKAZ UDZIAŁU W INTERESACH KONKURENCYJNYCH
Przepis art. 56 § 1 nakłada na wspólnika obowiązek lojalności dotyczący powstrzymania się od wszelkiej działalności na forum poza spółką sprzecznej z interesami spółki. Wspólnik nie może w szczególności, bez zgody pozostałych wspólników zajmować się interesami konkurencyjnymi. Jako interesy konkurencyjne należy traktować wszelką działalność gospodarczą wspólnika, która może ujemnie wpływać na pozycję rynkową i wyniki finansowe spółki. Naruszenie tych zakazów powoduje powstanie uprawnienia każdego z pozostałych wspólników do żądania wydania spółce osiągniętych korzyści lub naprawienia wyrządzonej szkody (art. 57), może także stanowić ważny powód w rozumieniu art. 63 do rozwiązania spółki lub wyłączenia nielojalnego wspólnika.
STOSUNEK DO OSÓB TRZECICH
W odróżnieniu do kwestii stosunków wewnętrznych spółki, gdzie przepisy kodeksu regulujące powołane zagadnienie mają w przeważającej części charakter dyspozytywnych, unormowania kodeksu dotyczące sfery zewnętrznej, a więc reprezentacji spółki oraz odpowiedzialności za zobowiązania spółki mają ze względu na bezpieczeństwo obrotu i ochronę interesów osób trzecich rangę bezwzględnie obowiązujących.
REPREZENTACJA SPÓŁKI
Reprezentacja spółki polega na dokonywaniu czynności prawnych, a więc przede wszystkim wchodzeniu w stosunki cywilnoprawne z osobami trzecimi znajdującymi się na zewnątrz spółki. W zasadzie, jak stanowi art. 29 § 1 KSH. Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie. Na mocy art. 29 § 2 KSH wspólnicy mogą jednak w umowie spółki (nie późniejszej uchwale) zdecydować, iż dany wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki lub ustanowić zasadę reprezentacji łącznej z innym wspólnikiem lub prokurentem w odniesieniu do niektórych lub wszystkich czynności. Prawo wspólnika do reprezentowania spółki jest ujęte szeroko, rozciąga się na wszystkie czynności sądowe i pozasądowe spółki związane z działalnością spółki jako podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo (art. 30 § 1 KSH).
Jak stanowi jednak art. 30 § 2 KSH, prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich wobec czego umowne ograniczenie jest skuteczne jedynie w stosunkach wewnętrznych, a jego przekroczenie nie powoduje bezskuteczności czynności wobec spółki, a jedynie rodzić może odpowiedzialność wspólnika wobec spółki z tytułu naruszenia umownego zobowiązania.
Pozbawiony prawa reprezentowania spółki wbrew swej woli może wspólnik zostać jedynie na mocy orzeczenia sądu, które zapaść może w razie zaistnienia ważnych powodów takich jak nieudolność, rażące niedbalstwo, nierzetelność przy wypełnianiu tego uprawnienia (art. 29 § 3 KSH).
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZOBOWIĄZANIA SPÓŁKI
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech spółki jawnej jest osobista, nieograniczona i solidarna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki, którą to zasadę statuuje obecnie przepis art. 22 § 2 KSH, zawierający definicję spółki jawnej. Zgodnie z powołanym przepisem, każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem art. 31 KSH. Odpowiedzialność wspólnika jest więc osobista - ponoszona z majątku własnego wspólnika, nieograniczona - co oznacza, iż wspólnik odpowiada niezależnie od wysokości długu spółki i z całego swojego majątku oraz solidarna, co oznacza, iż wierzyciel może się domagać zaspokojenia wedle swego wyboru albo od wszystkich wspólników łącznie, albo od kilku z nich lub od jednego.
Przepis art. 31 § 1 KSH natomiast stanowi, iż wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Biorąc pod uwagę że spółka jawna jest samodzielnym podmiotem prawa, który zaciąga zobowiązania i za nie sam odpowiada, można odpowiedzialność wspólników za te zobowiązania ująć wedle konstrukcji odpowiedzialności za cudzy dług, której istnienie z mocy przepisu ustawy nie czyni ze wspólników dłużników wierzycieli spółkowych. Ustanawiając zasadę odpowiedzialności, kodeks stwarza w art. 31 § 2 KSH możliwość uzyskania tytułu wykonawczego wobec wspólnika zanim egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna, ograniczając jedynie możliwość prowadzenia egzekucji od wspólnika od wystąpienia tej przesłanki. W odniesieniu do zobowiązań powstałych przed wpisem do rejestru kodeks w art. 31 § 3 KSH wyłącza regułę subsydiarności, pozostawiając bezpośrednią odpowiedzialność wspólników.
Kodeks w art. 32 i 33 KSH rozszerza odpowiedzialność wspólnika na zobowiązania powstałe przed jego przystąpieniem do spółki.
Postanowienia wynikające z przepisów art. 31 - 33 KSH normujące odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki na mocy art. 34 KSH nie mogą być zmienione ze skutkiem wobec osób trzecich, co oznacza, iż przeciwne postanowienia umowne wywołują skutki jedynie między wspólnikami w sferze wewnętrznej.
W razie dochodzenia przez wierzyciela roszczeń z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki, może wspólnik zgodnie z art. 35 § 1 KSH bronić się tak przysługującymi mu osobiście roszczeniami , jak i zarzutami przysługującymi spółce wobec wierzyciela (np. wad oświadczeń woli). Jeżeli zarzut wymaga złożenia oświadczenia woli przez spółkę (np. celem uchylenia się od skutków oświadczenia woli), wspólnik może odmówić zaspokojenia wierzyciela, dopóki spółka nie złoży oświadczenia, z tym, że wierzyciel może wyznaczyć spółce 14-dniowy termin, po którego bezskutecznym upływie może wykonać swe uprawnienia (art. 35 § 2 KSH). Wspólnik pozwany z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki może zgłosić do potrącenia z wierzytelnością spółkową od niego dochodzoną wierzytelność służącą mu osobiście przeciwko wierzycielowi spółki. W razie pozwania wspólnika przez jego dłużnika osobistego, nie może wspólnik zgłaszać mu do potrącenia wierzytelności przysługującej spółce (art. 36 § 1 KSH); podobnie dłużnik spółki nie może przedstawić spółce do potrącenia wierzytelności, jaka mu przysługuje wobec jednego ze wspólników (art. 36 § 2 KSH). Powyższe zasady są konsekwencją faktu, iż spółka jest odrębnym podmiotem prawa i majątek spółkowy jest jej własnym majątkiem odrębnym od majątków osobistych wspólników.
ROZWIĄZANIE SPÓŁKI
Rozwiązanie spółki jawnej nastąpić może z następujących powodów:
z mocy samego prawa,
z przyczyn ustalonych w umowie spółki,
z woli wspólników osób trzecich albo na mocy orzeczenia sądowego.
Ad 1).
Rozwiązanie spółki z mocy prawa powodować mogą następujące zdarzenia:
ustąpienie lub śmierć wspólnika spółki dwuosobowej (gdy umowa nie przewiduje wstąpienia w jego miejsce spadkobiercy) oraz zaistnienie po stronie jednego ze wspólników spółki dwuosobowej ważnego powodu do ustąpienia ze spółki;
upadłość spółki, chyba że postępowanie upadłościowe zostało uchylone lub umorzone,
upadłość wspólnika, choćby postępowanie upadłościowe zostało umorzone lub uchylone, chyba że upadły wspólnik zostanie wyłączony i jego udział wypłacony. Rozwiązaniu spółki z tego powodu mogą zapobiec wspólnicy na mocy stosownego postanowienia umownego lub późniejszej uchwały podjętej niezwłocznie,
śmierć wspólnika, chyba że umowa spółki lub późniejsza uchwała wspólników podjęta niezwłocznie postanowią o dalszym trwaniu spółki między pozostałymi wspólnikami. Umowa spółki może przewidywać wstąpienie spadkobierców wspólnika na jego miejsce, z tym, że jeżeli umowa spółki stanowi, że prawa zmarłego wspólnika służą im wszystkim łącznie, do ich wykonywania powinni wskazać spółce jedną osobę (art.. 60 KSH), w przeciwnym zaś wypadku każdy ze spadkobierców staje się wspólnikiem jawnym.
Ad 2).
Przyczyny rozwiązania spółki przewidziane w umowie spółki mogą być następujące: upływ czasu, na który spółkę zawarto, osiąganie przez spółkę strat w ciągu określonej ilości kolejnych lat obrotowych. W przypadku, gdy pomimo zaistnienia przyczyn rozwiązania przewidzianych w umowie, spółka nadal prowadzi działalność za zgodą wszystkich wspólników, uważa się ją przedłużoną na czas nieoznaczony (art. 59 KSH). Zgoda ta może być wyrażona w sposób dorozumiany przez brak sprzeciwu wobec prowadzenia spraw spółki przez jednego ze wspólników.
Ad 3).
Rozwiązanie spółki z woli wspólników, osób trzecich lub na mocy orzeczenia sądu powoduje:
jednomyślna uchwała wszystkich wspólników;
wypowiedzenie umowy przez wspólnika, co może nastąpić tylko gdy umowa była zawarta na czas nieoznaczony (z zastrzeżeniem art. 61 § 2 KSH, iż spółkę zawartą na czas życia wspólnika uważa się zawartą na czas nieoznaczony) albo została milcząco przedłużona na taki czas. Wypowiedzenie takie, zgodne z dyspozycją art. 61 § 1 KSH, może nastąpić na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego, z tym, że umowa spółki może zastrzec krótszy lub dłuższy termin wypowiedzenia. Stosownie do art. 60 § 3 KSH wypowiedzenie powinno mieć formę pisemnego oświadczenia złożonego pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki.
wypowiedzenie przez wierzyciela osobistego wspólnika, które może nastąpić, jeżeli w ciągu ostatnich sześciu miesięcy przed wypowiedzeniem przeprowadzono bezskuteczną egzekucję z ruchomości wspólnika, a wierzyciel na podstawie tytułu egzekucyjnego uzyskał zajęcie roszczeń przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia lub rozwiązania spółki. Wypowiedzenie może nastąpić na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego, a w czasie krótszym, jeżeli umowa spółki taki przewiduje (art. 62 § 2 KSH).
Wypowiedzenie w obu powyższych przypadkach nie powoduje rozwiązania spółki, jeśli umowa spółki lub późniejsza uchwała wspólników powzięta przed upływem terminu wypowiedzenia postanowi o dalszym trwaniu spółki pomiędzy pozostałymi wspólnikami (art. 64 KSH).
rozwiązanie spółki przez sąd może nastąpić na żądanie każdego ze wspólników z ważnych powodów tj. okoliczności uniemożliwiających lub utrudniających działalność spółki (ponoszenia przez spółkę w dłuższym okresie strat, nielojalności i nieuczciwości wspólników, choroby), przy czym jeżeli ów ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki (art. 63 KSH).
W przypadku wystąpienia ze spółki jednego ze wspólników następuje rozliczenie z pozostałymi wspólnikami, przewidziane w art. 65 KSH. Podstawę rozliczenia stanowi wartość udziału kapitałowego tego wspólnika, którego wielkość ustala się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. Jako dzień bilansowy przyjmuje się:
w przypadku wypowiedzenia - ostatni dzień roku obrotowego, w którym upłynął termin wypowiedzenia,
w przypadku śmierci lub ogłoszenia upadłości - dzień śmierci lub ogłoszenia upadłości,
w przypadku wyłączenia wspólnika na mocy prawomocnego orzeczenia sądu - dzień wniesienia pozwu.
Udział kapitałowy obliczony w wyżej podany sposób powinien być wypłacony w pieniądzu, zaś rzeczy wniesione tylko do używania zwrócone w naturze. W przypadku, gdy udział kapitałowy wykazuje wartość ujemną, wspólnik lub spadkobierca musi zapłacić spółce przypadającą nań brakującą wartość.
Natomiast w przypadku, gdy w spółce dwuosobowej, dochodzi do rozwiązania spółki, lecz w przypadku gdy po stronie tylko jednego zaistniał powód rozwiązania spółki (ważny powód do rozwiązania spółki przez sąd, wypowiedzenie, upadłość), na mocy art. 66 KSH sąd władny jest wyrokiem przyznać drugiemu prawo od przejęcia majątku spółki z obowiązkiem rozliczenia się z występującym wedle wyżej opisanych zasad z art. 65 KSH.
W przypadku rozwiązania spółki powinna nastąpić jej likwidacja mająca na celu zakończenie interesów spółki i upłynnienie jej majątku oraz jego podział po zaspokojeniu zobowiązań. Wyjątkowo po ogłoszeniu upadłości spółki likwidację przeprowadza się wedle przepisów o postępowaniu upadłościowym. Przyczyny powodujące rozwiązanie spółki nie wywołują automatycznie zakończenia bytu prawnego spółki, która z tą chwilą przekształca się jedynie ze spółki jawnej w spółkę jawną w likwidacji i zmienia się cel jej dalszego działania.
Do przeprowadzenia likwidacji powołuje się likwidatorów, na których wspólnicy mogą powołać niektórych spośród siebie lub osoby trzecie, a uchwała w tym przedmiocie w razie braku odmiennych postanowień umowy spółki, winna zapaść jednomyślnie. W przypadku niepodjęcia takiej uchwały, likwidatorami są wszyscy wspólnicy, z tym, że na miejsce wspólnika upadłego wchodzi syndyk, a w razie upadłości spółki likwidatorem jest syndyk masy upadłości. Z ważnych powodów na wniosek wspólnika lub innej osoby mającej interes prawny (np. wierzyciela) likwidatora może ustanowić sąd rejestrowy spośród wspólników lub osób trzecich.
Zgodnie z treścią art. 77 i 82 KSH likwidacja spółki ma na celu:
zakończenie bieżących interesów spółki;
ściągnięcie wierzytelności;
upłynnienie majątku spółki;
spłacenie zobowiązań spółki i pozostawienie odpowiednich kwot na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych;
zwrot wkładów wniesionych tylko do użytku;
podział pozostałego majątku pomiędzy wspólników wedle reguł przewidzianych w umowie spółki, a przypadku ich braku w sposób taki, iż spłaca się wspólnikom udziały, a nadwyżkę dzieli się wedle stosunku w jakim uczestniczą w zysku;
w razie, gdy majątek spółki nie wystarcza na spłatę udziałów i długów, niedobór oraz jego część przypadającą ewentualnie na niewypłacalnego wspólnika dzieli się pomiędzy wspólników wedle zasad przewidzianych w umowie spółki, a w ich braku - wedle stosunku uczestnictwa w stracie.
Do sądu rejestrowego należy zgłosić otwarcie likwidacji, nazwiska likwidatorów, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów, przy czym prawo i obowiązek dopełnienia tej czynności spoczywa na każdym z likwidatorów. Po zakończeniu likwidacji winni oni zgłosić ten fakt do rejestru i złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru. Ukończenie likwidacji następuje z chwilą zakończenia wszystkich czynności likwidacyjnych wyżej opisanych.
W przypadku rozwiązania spółki bez likwidacji wspólnicy mają obowiązek zgłoszenia wniosku o wykreślenie. Gdy następuje ogłoszenie upadłości spółki, jej rozwiązanie następuje po zakończeniu postępowania upadłościowego, a do złożenia wniosku o wykreślenie z rejestru legitymowany jest syndyk.
Rozwiązanie spółki w rozumieniu zakończenia jej bytu prawnego następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru.
LITERATURA
„Kodeks spółek handlowych” - Wydawnictwo SIGMA / Skierniewice 2000 r.
„Prawo spółek - wybrane zagadnienia” -Wydawnictwo PARK 2001 / Bielsko Biała
10