Definicja postawy:
Wśród psychologów społecznych nie ma zupełnej zgody, co do precyzyjnej definicji postawy, większość zgadza się, że postawa to trwała ocena pozytywna lub negatywna ludzi, obiektów i idei (Eagły, Chaiken, 1993, Olson, Zanna, 1993). Postawy są trwałe, w tym sensie, że utrzymują się przez dłuższy czas. Chwilowa irytacja z powodu czyjegoś zachowania nie jest postawą, lecz trwały, negatywny obraz tej osoby jest postawą. Postawy są oceną, tzn. pozytywna lub negatywną reakcją na coś. Ludzie nie są neutralnymi obserwatorami świata, lecz, stale oceniają to co widzą.
Postawa składa się z trzech komponentów:
-Emocjonalny - reakcje emocjonalne wobec przedmiotu postawy
-Poznawczy - myśli i przekonania o przedmiocie postawy
-Behawioralny - działania, czyli dające się zaobserwować zachowanie wobec przedmiotu postawy.
Charakterystyka cech postawy:
1.Kierunek postawy - rodzaj reakcji, jaką wyzwala w jednostce przedmiot postawy (pozytywna reakcja lub negatywna)
2.Intensywność - częstotliwość występowania charakterystycznych dla danej postawy zachowań
3.Zakres - wielość idei, rzeczy bądź osób, do których odnosi się dana postawa
4.Złożoność - układ trzech elementów (emocjonalnego, poznawczego, behawioralnego)
5.Trwałość- stopień podatności postawy na zmiany
6.Współzależność - oznacza, że nie występują one w izolacji, lecz istnieją w wielorakich powiązaniach
7.Treść przedmiotowa - to czego postawa dotyczy.
Zmienianie postaw:
Istnieje wiele teorii kształtowania i zmian postaw. Większość z nich nawiązuje do określonych teorii psychologicznych.
Zgodnie z koncepcjami wywodzącymi się z teorii poznawczych, kształtowanie i zmiana postawy polega na przekazywaniu informacji dotyczących przedmiotu postawy, na oddziaływaniu na uczucia lub na prowadzeniu do zmian w zachowaniu. Każda taka zmiana wywołuje odpowiednie zmiany w innych elementach postawy.
Postawa ma dwa wymiary: siłę i znak
0
znak - +
silne średnio, silne słabe, słabe, średnio silne, silne
Znak postawy jest jednym z podstawowych wymiarów klasyfikowania postawy. Wyróżniamy trzy znaki postaw: dodatni, ujemny i zerowy. Znak + (plus) wskazuje na postawę przychylną do przedmiotu postawy, znak - (minus) na nieprzychylną postawę do przedmiotu, a znak „0” (zero) ma brak zdecydowania w tym zakresie.
W elementach postawy jeśli chodzi o procesy poznawcze, (przekonania) to dodatni znak postawy ujawnia się, gdy przedmiot postawy jest wartościowany dodatnio.
Znak ujemy postawy będzie wyrażał się w negatywnych ocenach wartościowania przedmiotu postawy.
Postawa o znaku zero nie wyraża żadnych uczuć ani sądów.
W przypadku emocji znak „+” postawy przejawia się pojawieniem uczuć pozytywnych do przedmiotu postawy. Znak „-” postawy przejawia się w negatywnych uczuciach w stosunku do jej przedmiotu
Siła postawy znajduje wyraz we wszystkich trzech składnikach postawy. W przypadku postaw silnych znajdzie to odzwierciedlenie w silnym wartościowaniu pozytywnej oceny przedmiotu postawy lub zdecydowanym potępieniu przedmiotu postawy.
Przy kształtowaniu lub zmianie postawy możemy mieć do czynienia z trzema sytuacjami:
1) Sytuacja, w której brak było jakiejkolwiek postawy wobec danego przedmiotu i próbuje się ukształtować jakąś postawę. Tego rodzaju sytuacje występują najczęściej we wczesnym okresie socjalizacji człowieka, kiedy tworzą się postawy wobec bardzo wielu przedmiotów.
2) Sytuacja, w której zmiana postawy polega na zmianie jej siły bez zmiany znaku. Sytuacji takiej odpowiadają cztery możliwości:
- może zmienić się silna postawa negatywna na słabą postawę negatywną
- może zmienić się słaba postawa negatywna na silną postawę negatywną
- może zmienić się słaba postawa pozytywna na silną postawę pozytywną
- może zmienić się silna postawa pozytywna na słabą postawę pozytywną
3) Sytuacja, w której zmiana postawy może polegać na zmianie jej znaku. Sytuacji takiej odpowiadają następujące możliwości:
- zmiana znaku dodatniego na znak 0
- zmiana znaku ujemnego na znak 0
- zmiana znaku ujemnego na znak dodatni
- zmiana znaku dodatniego na znak ujemny
- zmiana znaku 0 na znak dodatni
- zmiana znaku 0 na znak ujemny
Kształtowanie postaw oraz zmiany w nich dokonują się pod wpływem całego szeregu czynników społecznych. Wpływ czynników społecznych na zmiany postaw można badać na różnym poziomie ogólności:
- w badaniach opinii publicznej bada się niejednokrotnie, w jaki sposób zmieniają się ludzkie postawy w zależności od zaistnienia pewnych wydarzeń, zwykle wydarzeń o charakterze społecznym
- w badaniach porównawczych (międzykulturowych) ujawnia się zwykle różnice w postawach ludzi żyjących w różnych kulturach
- w podejściu eksperymentalnym (w którym w sposób kontrolowany przez badacza) staramy się stwierdzić jak dany czynnik (czynniki) wpływają na proces kształtowania się czy zmian postaw
Komunikacja perswazyjna:
Psycholog społeczny Carl Hovland wraz ze swymi współpracownikami przeprowadzili w ciągu ostatnich 50 lat wiele badań, w których starano się udzielić odpowiedzi na pytanie, co decyduje o skuteczności komunikatu perswazyjnego. Ich badanie komunikatów perswazyjnych jest znane jako Program Uniwersytetu Yale poświecyny badaniu zmiany postaw. Badali oni trzy główne czynniki: źródło komunikatu(np.: jak atrakcyjną lub kompetentną osobą jest nadawca), sam komunikat(np.: siła i rodzaj argumentów) oraz cechy odbiorców(np.: jakie rodzaje argumentacji są skuteczne w przypadku odbiorców wrogo a jakie wobec przyjaźnie usposobionych).
Komunikat perswazyjny można omówić za pomoca trzech podtematów: kto mówi, co i do kogo, centralna i peryferyczna strategia perswazji oraz komunikaty wzbudzające strach.
1.Kto mówi, co i do kogo.
W badaniach zmiany postaw prowadzonych zarówno przez psychologów z Uniwersytetu Yale, jak i wielu późniejszych, udało się wykazać że wszystkie te czynniki - kto mówi, co i do kogo - maja wpływ na to, kiedy i w jakim stopniu ludzie zmieniaja swoje postawy.
Na przykład pewne badania potwierdziły że im bardziej nadawca jest kompetentny i wiarygodny tym bardziej ludzie będą pod jego wpływem. ( KTO)
Charakter komunikatu: Ludzie są bardziej poddatni na oddziaływanie komunikatu, który nie jest spostrzegany jako specjalnie przygotowany w celu wywarcia na nich wpływu.
Kiedy odbiorcy ogólnie popierają twoje stanowisko to najlepiej zastosować komunikat jednostronny (taki, który prezentuje tylko argumenty wspierające). Jeśli audytorium nie zgadza się z twoim stanowiskiem to najlepiej przedstawić komunikat dwustronny, a następnie zbić argumenty, które są w opozycji do Twojego stanowiska.
Czy najlepiej wygłosić swoje argumenty przed czy po kimś, kto opowiada się za przeciwstawnym stanowiskiem?
Jeśli obie argumentacje maja być przedstawione bezpośrednio jedna po drugiej a później upłynie pewien czas nim słuchacze podejmą decyzje to najlepiej wystąpić w pierwszej kolejności. W takim przypadku jest bardzo prawdopodobne ze wystąpi efekt pierwszeństwa, który polega na tym, ze na słuchaczy ma większy wpływ informacja prezentowana, jako pierwsza. Jeśli miedzy pierwsza a druga prezentacja jest przerwa, a słuchacze, podejmuja decyzje bezpośrednio po zaprezentowania drugiego stanowiska to najlepiej występować w drugiej kolejności. W takim przypadku jest bardzo prawdopodobne ze wystąpi efekt świeżości, który polega na tym ze lepiej zostają zapamiętane argumenty zawarte w drugim komunikacie.
Cechy odbiorców: Audytorium, którego uwaga jest rozproszona w czasie prezentacji komunikatu perswazyjnego, będzie bardziej podatne na perswazje niż audytorium, którego uwaga jest skupiona.
Ludzie są szczególnie predysponowani do zmiany postaw we „wrażliwym” okresie tj. od 18 do 25 roku życia. Poza tym przedziałem wieku nasze postawy są bardziej stałe i odporne na zmiany.
Centralna i peryferyczna strategia perswazji.
Kilku dobrze znanych badaczy postaw zadawało sobie pytanie:, kiedy kłaść nacisk na centralne czynniki w komunikacji a kiedy na czynniki peryferyczne.
Omówimy to na podstawie modelu wypracowania prawdopodobieństw Richarda Petty'ego i Johna Cacioppo. Jest to teoria, w której zakłada się, że istnieją dwa sposoby zmiany postaw za pośrednictwem komunikatów perswazyjnych; centralna strategia pojawia się, gdy ludzie maja motywację i zdolności do skupienia uwagi na argumentach zawartych w komunikacie; peryferyczna strategia występuje, gdy ludzie nie skupiają swojej uwagi na argumentach, lecz są pod wpływem charakterystyk powierzchniowych (np.: kto jest nadawcą).
W obu teoriach stwierdza się, że w pewnych warunkach ludzie kierują uwagę na fakty zawarte w komunikacie i stają się najbardziej podatni na perswazję, gry te fakty są logicznie przekonujące. Znaczy to, że czasami szczegółowo analizujemy to, co słyszymy, uważnie rozważając komunikat i przetwarzając jego treść. Petty i Cacioppo nazywają to centralną strategia perswazji. Jednakże w innych warunkach nie kierujemy swojej uwagi na fakty, zamiast tego zauważamy tylko powierzchowne charakterystyki komunikatu, takie jak jego długość i osoba, która go przekazuje, jest to peryferyczna strategia perswazji.
Znaczenie osobiste: motywacja do skupienia uwagi na argumentach.
Istotnym czynnikiem wpływającym na to, czy ludzie koncentrują uwagę na komunikacie, jest znaczenie osobiste sprawy, które można zdefiniować, jako stopień, w jakim wynikające z niej konsekwencje są ważne dla dobrego samopoczucia odbiorcy komunikatu. Na przykład rozważmy sprawę, czy wydatki na cele socjalne powinny być zredukowane? Na ile ta sprawa was obchodzi? Jeśli jesteś 72-letnia kobietą, dla której jest to jedyny dochód to ten problem będzie oczywiście bardzo ważny, jeśli zaś masz 20 lat i pochodzisz z zamożnej rodziny, to ma ona małe znaczenie osobiste.
Zdolność skupienia uwagi na argumentach:
Nawet, jeśli sprawa ma duże znaczenie osobiste, to ludzie wybiorą strategie peryferyczną, jeśli jest im trudno skoncentrować uwagę na komunikacie. Czasami trudno stwierdzić, czy argumenty są rzeczowe, szczególnie, jeżeli problem jest złożony i niełatwo dokonać oceny. Np. kilka lat temu w dziale porad „Washington Post” odbyła się dyskusja, czy takie narkotyki jak kokaina i marihuana powinny być zalegalizowane. Czytelnicy z całego kraju nadsyłali listy o przekonujących argumentach za i przeciw i trudno było rozstrzygnąć, które z nich są bardziej merytoryczne. Jeden z czytelników rozwiązał ten dylemat, ponieważ zignorował treść argumentów i skupił się na prestiżu autorów - czyli na peryferycznej strategii perswazji.
Może się zdarzyć, że trudno skupić uwagę, ponieważ występują czynniki zakłócające, tj. Dokuczliwy hałas, uczucie głodu, komentarze innych. W konsekwencji komunikaty przedstawiające niezbite argumenty będą mniej skuteczne, gdy na ludzi działają czynniki zakłócające, podczas gdy komunikaty ze słabymi argumentami będą w takich warunkach odnosiły skutek. Tak, więc, jeśli martwisz się, że Twoje dowody są raczej słabe to możesz rozważyć ewentualność rozproszenia uwagi słuchaczy, np. poprzez spowodowanie hałasu na zewnątrz sali, w której przemawiasz. Jeśli masz argumenty mocne i przekonujące, to uczyń wszystko, aby słuchacze mogli skupić uwagę na Twoich twierdzeniach.
Komunikaty wzbudzające strach:
Są to komunikaty perswazyjne, które próbują zmienić postawy ludzi poprzez wzbudzenie w nich strachu. Czy komunikaty wzbudzające strach są skuteczne? Wyniki kilku eksperymentów potwierdzają te tezę. Jednakże panuje niezgoda, co do tego, kiedy i dlaczego strach powoduje u ludzi zmianę postaw. Wszyscy badacze zgadzali się, że wzbudzenie strachu może być odbierane, jako zagrożenie i że ludzie będą wtedy dążyć do zmniejszenia tego zagrożenia. Pewne sugestie można znaleźć w jednym z pierwszych eksperymentów, podejmujących to zagadnienie. Uczestnicy otrzymali jedna wersję z trzech kombinacji komunikatu przeciw paleniu papierosów, która pochodziła z publicznej służby zdrowia. Jedna grupa obejrzała odstraszający film o niebezpieczeństwach palenia, druga grupa prócz filmu dostała broszurki z konkretnymi instrukcjami, jak rzucić palenie i wreszcie trzecia grupa nie widziała filmu, ale otrzymała broszurkę. Aby oszacować wyniki, badacze w różnych odstępach czasu od ukończenia eksperymentu, prosili uczestników, aby podali ile wypalają papierosów dziennie. Osoby, które widziały film bardziej ograniczyły dzienne wypalanie papierosów niż osoby, które tego filmu nie widziały, a jeszcze bardziej ograniczyły je osoby, które obejrzały film i dostały instrukcję jak rzucić nałóg.
Jeśli komunikat wzbudza strach, ale nie daje informacji, jak przywrócić spokój - jak w drugiej grupie, w której osoby widziały film, ale nie otrzymały broszury - to jest mniej prawdopodobne, że nastąpi u nich długotrwała zmiana postaw. To być może wyjaśnia, dlaczego pewne próby zastraszenie ludzi w celu zmiany ich postaw i zachowań nie są skuteczne - są przestraszeni, ale nie daje się im konkretnych instrukcji, w jaki sposób zredukować strach.
Uodparnianie na zmiany postaw:
Uodpornienie postawy- uczynienie ludzi odpornymi na próby zmiany ich postaw poprzez wstępne zaaplikowanie im małej dawki argumentów sprzecznych z ich stanowiskiem czyli nauczenie ludzi jak Bronic swoich postaw i nie ulęgać na postawy innych.
Do metod ( techniki) uodpornień na zmianę postawy należą:
- uodpornienie na komunikaty perswazyjne- należy podać argumenty za i przeciw swoim postawom, zanim ktoś je zaatakuje (im więcej odbiorca będzie myśleć o tych argumentach przed atakiem, tym łatwiej będzie mu je odeprzeć)
McGuire: prezentował badanym argument przeciwko myciu zębów po każdym posiłku, po czym przedstawił pewne racje niezgodne z tym stanowiskiem; dwa dni później powrócono do tej kwestii, przedstawiając znacznie poważniejsze argumenty przeciwko myciu - badani byli dużo mniej skłonni do zmiany swojej opinii, niż grupa kontrolna, nie uodporniona metodą wstępnego ataku
- Uodpornienie na presję ze strony rówieśników - presja ta jest ukierunkowana na wartości i emocje, opiera się na lęku przed odrzuceniem i potrzebie wolności - oprócz uodporniania małymi dawkami logicznych argumentów możemy także podawać komunikaty odwołujące się do emocji
McAlister - program profilaktyczny polegający na odgrywaniu roli przez siódmoklasistów - uczniowie ci byli potem znacząco mniej podatni na uleganie nałogowi
Przy uodparnianiu na zmianę postawy warto tez powiedzieć o:
Efektcie bumerangowym -czyli im bardziej surowe zakazy, tym większe zainteresowanie zabronionym działaniem; np. dzieciom którym zakazuje się surowo palić, zabrania się nawet spojrzeć na paczkę z papierosami czy w stronę osoby palącej chętniej będą sięgać właśnie po nie;
Teoria reaktancji (Brehm, 1966) - zagrożenie wolności wyboru określonego zachowania powoduje wzbudzenie nieprzyjemnego stanu przeciwstawiania się; ludzie mogą zredukować ten stan, angażując się w zagrożone zachowanie (może też pojawić się złość i agresja wobec osoby, która stosuje zakaz)
Pennebaker, Sanders: w publicznych toaletach wywieszano surowe zakazy albo łagodne prośby dotyczące pisania po ścianach; znacznie więcej osób bazgrało po ścianach w toaletach z napisem „zabrania się...” niż „prosimy nie...”
Efekt naduzasadnienia - jeśli motyw zewnętrzny jakiegoś działania jest silny i wyraźny, to wewnętrzny motyw tego działania może zaniknąć, w rezultacie zainteresowanie tym działaniem spada.
Finckenauer: dzieci o dużym ryzyku wkroczenia na drogę przestępczą wizytowały więzienia, gdzie miały męczące spotkania z więźniami - 6 miesięcy później dzieci te miały większą skłonność do popełniania przestępstwa niż inne
Postawy a zachowanie:
Czy zawsze wówczas, gdy mamy znajomego, którego nie lubimy, o którym mamy złe zdanie, którego chcielibyśmy unikać, to rzeczywiście go unikamy i wygłaszamy o nim negatywne opinie? . W psychologii społecznej znacznie rzadziej przytacza się dane na temat zgodności zachowania z postawami niż dane na temat istnienia niezgodności zachowań i postaw. Dane takie pochodzą zwykle z badań dotyczących różnego rodzaju praktyk dyskryminacyjnych.
Istnieją liczne czynniki, które mogą wpływać na to, czy będzie istniał związek między zachowaniem a postawą, rozumianą jako wewnętrzna struktura wspomnianych wyżej procesów, zwraca uwagę A.W. Wicker. Czynniki te można podzielić na dwie duże grupy:
I. Czynniki o charakterze osobowościowym.
II. Czynniki sytuacyjne.
Ad I. Wśród czynników osobowościowych można wyróżnić takie jak:
1. Inne postawy sprzeczne z daną postawą, której związek z zachowaniem nas interesuje.
2. Motywy sprzeczne z daną postawą, na przykład właściciele restauracji chcą zarobić, co jest
sprzeczne z praktykami dyskryminacyjnymi wobec Murzynów.
3. Umiejętności werbalne, istotne na przykład wtedy, kiedy dana osoba nie potrafi właściwie w
sposób słowny przedstawić swoich rzeczywistych postaw.
4. Umiejętności społeczne, z którymi wiąże się wiedza o zachowaniu w danej sytuacji społecznej.
Ad. II. Spośród czynników sytuacyjnych wymienia się następujące:
1. Obecność innych (ważnych) osób. Taka obecność może hamować wypowiadanie własnych opinii
lub określone zachowanie, ponieważ nie wiemy, jak będą reagować na nie te osoby.
2. Przepisy dotyczące ról. Każdy z nas występuje w wielu różnych rolach społecznych, z którymi
związane są określone przepisy, dotyczące właściwych im zachowań. Na przykład nauczyciel w
szkole może mieć prywatnie negatywne postawy wobec istniejącego programu nauczania,
występując jednak jako nauczyciel--wychowawca przed swoimi uczniami nie będzie ujawniał tych
postaw, a wprost przeciwnie, może zachowywać się tak, jakby w pełni akceptował istniejący
program.
3. Istnienie alternatywnych zachowań. Niekiedy fakt, że w danej sytuacji istnieje zachowanie
alternatywne w stosunku do zachowania, które wynika bezpośrednio z postawy, może wpłynąć na
to, że właśnie takie zachowanie zostanie wybrane.
4. Zmiany w poziomie ogólności przedmiotu postawy. Ktoś, mając określoną postawę wobec
pewnej klasy przedmiotów, spotyka się z konkretnym przedmiotem należącym do tej klasy, który
ma pewne dodatkowe cechy — może to wpłynąć na jego zachowanie, powodując, że będzie ono
sprzeczne z dotychczas istniejącą postawą. Na przykład ktoś nie lubi pewnej grupy etnicznej, natomiast w bezpośrednich kontaktach ma do czynienia z należącą do niej osobą, która jest bardzo
sympatyczna, miła. W tym wypadku mając negatywną postawę, wobec całej klasy osób, może on
zachowywać się w stosunku do tej konkretnej osoby tak, jakby miał wobec nich postawę
pozytywną.
5. Przewidywanie konsekwencji wydarzeń. W społeczeństwach, w których żyjemy, pewne
zachowania są karane, inne wynagradzane. Jeżeli, dane zachowanie jest karane, to osobnik, który
ma określoną postawę, może powstrzymywać ujawnienie się jej w zachowaniu właśnie ze względu
na lęk przed karą (lub chęć uzyskania nagrody). Na przykład właściciel restauracji, w której prowadzono badania, mógł wiedzieć, że za publiczne praktyki dyskryminacyjne może go spotkać kara,
w związku z czym powstrzymał się od takich praktyk.
6. Występowanie pewnych nie przewidywanych wydarzeń zewnętrznych, które powoduje, że istniejąca postawa nie może być ujawniana. Na przykład osoba, która negatywnie ocenia warunki ekonomiczne w jakimś systemie społecznym, otrzymuje nagle większą sumę pieniędzy. Dalsze narzekanie w tej sytuacji może się jej wydawać niewłaściwe, chociaż postawa może nadal istnieć.
Istnieją inne czynniki, które powodują, że w niektórych przypadkach istnieje zgodność między postawami, a zachowaniem, a kiedy indziej istnieje między nimi rozbieżność.
NIEZGODNOŚĆ MIĘDZY POSTAWAMI, A ZACHOWANIEM
Niezgodność między daną postawą, a zachowaniem spowodowana może być najróżniejszymi czynnikami. Możemy bardzo nie lubić pewnej osoby [ postawa ], lecz w żaden sposób nie będziemy tego okazywać, a nawet będziemy dla niej pozornie mili [ zachowanie sprzeczne z przyjętą postawą ]. Dlaczego tak się dzieje? Mogą na to wpływać takie czynniki, jak m.in.: wpływ społeczeństwa na nasze zachowanie [ nie chcemy, aby źle nas odbierano ], brak odwagi wyrażania własnych myśli i opinii, miejsce i sytuacja nie są odpowiednie na nasze dygresje i ukazywanie niezadowolenia itp.
Pierwszym przykładem jest praca B. Kutnera, C. Willkinsa i P. Rechtmana - Yarrowa. W 1 części ich badania 1 Murzyn i 2 białe kobiety odwiedzili 11 restauracji, nie było tam żadnych oznak dyskryminacji. Po 2 tygodniach napisano do właścicieli wyżej wspomnianych restauracji list z prośbą o zarezerwowanie stolika na spotkanie towarzyskie w którym wezmą udział kolorowi. Przez 17 dni nie otrzymano odpowiedzi, co zmusiło badacza o zatelefonowanie i upomnienie się o rozpatrzenie listu z prośbą rezerwacji. Rozmówcy tłumaczyli się najczęściej tym, że żaden telegram do nich nie dotarł.
Jasno wynika, że istnieje wyraźna rozbieżność między postawą, a zachowaniem. Nie trudno też zauważyć, że w przypadku tym istnieją też inne czynniki, powodujące zgodność lub rozbieżność w oddziaływaniu postawy na późniejsze zachowanie:
1.Bezpośredni kontakt - przykłady, gdzie właściciel restauracji osobiście musiałby wyprosić badanych z lokalu ujawniając tym samym swoje uprzedzenia wobec innej rasy, religii itp.
2.Pośredni kontakt - sytuacje, gdzie właściciel nie ma bezpośredniego kontaktu z osobą przez niego nieakceptowaną, tzn. rozmawiając przez telefon, wypełniając kwestionariusz, rezerwując miejsce w lokalu itp. Ponadto w niebezpośrednim kontakcie łatwiej jest poznać czy osoba ta ma pewne uprzedzenia do innej rasy, czy religii.
Używając stwierdzenia zgodność między postawami, a zachowaniem mam na mysli przypadek kiey bardzo nie lubimy pewnej osoby [ postawa ] i zgodnie z tą postawą będziemy się wobec niej nieprzychylnie zachowywać lub przynajmniej nie wyświadczać jej żadnych przysług i pomocy [ zachowanie ].
Przykładem takiej postawy i zachowania może być przeprowadzony przez C. Selltiza, M. Jahoda, M. Deutscha i S. Cooka eksperyment. Miał on na celu zbadanie praktyk dyskryminacyjnych wobec Murzynów w nowojorskich restauracjach poprzez staranne i długotrwałe obserwacje.
Wyniki były zgodne z oczekiwaniami. Aż w 42% przypadków zauważono nieprzychylne, nawet wrogie zachowanie wobec czarnej ludności. Znając wcześniej poglądy białych właścicieli restauracji z łatwością można stwierdzić, że zachowanie było tu zgodne z postawami przez nich wyznawanymi.
Postawy rodzicielskie- pozytywne i negatywne:
M. Ziemska prezentuje własne zestawienie postaw rodzicielskich, które dzieli na właściwe i niewłaściwe.
Do właściwych postaw rodzicielskich zalicza:
-akceptację - czyli przyjęcie - kochanie dziecka niezależnie od jego możliwości, dysfunkcji, usposobienia, osobowości, trudności; rodzice akceptujący nie ukrywają przed dzieckiem swoich uczuć, okazują mu miłość i tolerancję; starają się zaspokoić potrzeby dziecka, dają mu poczucie bezpieczeństwa, uznania i kochają je za to, że jest; w sytuacji gdy dziecko zachowuje się nagannie, upominają je i dają do zrozumienia, że to co robi w tej sytuacji jest złe, jednak nie dopuszczają do dziecka uczucia, że zła jest jego cała osobowość;
-uznanie praw dziecka w rodzinie jako równych - rodzice akceptują i ustosunkowują się do aktywności dziecka, zawsze mają na względzie jego poziom rozwoju i umiejętności; opiekunowie nie stosują kar i wymuszeń, ale tłumaczą dziecku, wyjaśniają mu co jest dobre i pożądane, w takiej atmosferze rodzinnej dziecko ma zapewniony odpowiedni zakres swobody i indywidualności;
-współdziałanie z dzieckiem - świadczy o tym, iż rodzice świadomie wciągają dziecko do życia rodzinnego, mając przy tym na względzie jego możliwości rozwojowe; rodzice są aktywni w nawiązywaniu kontaktu i we współdziałaniu z dzieckiem; rodzice są gotowi pomóc, wyjaśnić dziecku, ale także uczą je samodzielności i umiejętności poszukiwania;
-rozumna swoboda - rodzice utrzymują autorytet oraz kierują dzieckiem, ale równocześnie dają mu poczucie swobody i pozwalają na samodzielną zabawę z dala od nich;
Do grupy postaw niewłaściwych autorka zalicza:
-postawa nadmiernie wymagająca - rodzice pragną mieć idealne dziecko, co prowadzi do tego, iż nie liczą się z jego potrzebami oraz możliwościami; tacy opiekunowie stale krytykują, poprawiają oraz uzupełniają dziecko; wychowanek traktowany jest z pozycji autorytetu bez jakichkolwiek praw;
-postawa unikająca - rodzice mało interesują się dzieckiem i jego problemami, często zaniedbują nawet podstawowe - biologiczne potrzeby; kontakt z dzieckiem jest pozornie dobry i maskowany poprzez obdarowywanie dziecka wieloma prezentami; zauważyć można niedbałość o bezpieczeństwo, niekonsekwencję w stawianych wymaganiach; nie angażuje się dziecka do spraw życia rodzinnego;
-postawa nadmiernie chroniąca - rodzice w każdej sytuacji życiowej znajdują zagrożenie dla dziecka i starają się je przed nim uchronić, w ten sposób paraliżują oni wszelką samodzielną działalność dziecka; dziecko uważane jest za wzór doskonałości i wychowywane jest bezkrytycznie; rodzice ulegają dziecku za każdym razem i spełniają jego każde życzenie;
-postawa odtrącająca - rodzice są niechętni lub nawet wrodzy względem swojego dziecka, żywią wobec niego uczucie rozczarowania i zawodu; rodzice demonstrują zachowania negatywne i otwarcie krytykują wychowanka, stosują surowe kary zastraszenia, nakazy, zakazy wobec dziecka; opiekunowie zupełnie nie tolerują jego wad i nie biorą pod uwagę stopnia rozwoju.
Reguły wpływu społecznego:
Człowiek jest istotą społeczną, żyje wśród ludzi, wpływa na nich i jednocześnie jest odbiorcą różnych wpływów. Jedna z definicji mówi że :” „wpływ społeczny to oddziaływanie, w wyniku którego jednostka, grupa czy jakaś inna instytucja wywołuje zmiany w sferze poznawczej, emocjonalnej lub/i behawioralnej człowieka”. Wpływ może być zarówno pozytywny jak i negatywny. Istnieje kilka reguł wpływu społecznego.
1.Reguła wzajemności-jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych reguł postępowania. Wymaga ona by zrewanżować się za to co od kogo otrzymujemy. Zawsze powinniśmy starać się odpowiednio odwdzięczyć osobie która nam dostarczyła jakieś dobro. Reguła ta jest bardzo mocno wpajana w procesie wychowania i wysoce przestrzegana w życiu przez ludzi. W regule tej pojawiają się następujące techniku manipulacyjne.
* technika dobroczyńcy-żebrak- polega na tym że wytrząsa się człowiekowi przysługę ,czeka chwile, następnie prosi się o przysługę. Poprzedzenie prośby nawet małą i nieproszoną przysługą zwiększa jej skuteczność.
* technika „ drzwiami w twarz” - duża prośba ,wycofanie, mała prośba. Proszącemu chodzi o uzyskanie zgody na małą prośbę, duża ma zwiększyć szanse na sukces.
2. Reguła zaangażowania i konsekwencji- obsesyjne pragnienia bycia konsekwentnym i wyglądania na osobę konsekwentną w oczach innych ludzi. Kiedy dokonujemy już wyboru, lub zmieniamy stanowisko w jakiejś sprawie zarówno wewnątrz nas jak i innych kładzie się silny nacisk na zachowanie konsekwentne i zgodne z tym w co już się zaangażujemy. Reguła ta opiera się na min na technice manipulacyjnej „ stopy w drzwiach”- polega na stosowaniu sekwencji próśb od najmniejszej do coraz większych. Ta pierwsza prośba może być niewielka aby wprowadzić człowieka do coraz większego zaangażowania.
3. Reguła społecznego dowodu słuszności- polega na tym, że ludzie decydują o tym, jakie zachowanie jest w danej sytuacji poprawne, na podstawie tego jak zachowują się inny ludzie. Zasada ta ma znaczenie w sytuacjach niejednoznacznych. Kiedy człowiek nie wie jak się zachować, obserwuje jak zachowują się inni, i ich naśladuje. Zasada ta jest całkiem rozsądna i naśladowanie innych często pozwala poradzić sobie w sytuacjach dla nas nowych i niepewnych.
4. Reguła lubienia i sympatii- najchętniej spełniamy prośby ludzi, których znamy i lubimy. Znacznie łatwiej odrzucamy prośby osób których nie znamy i do których mamy obojętny stosunek. Istnieje kilka czynników nasilających sympatie:
*atrakcyjność- pojawia się zjawisko aureoli, tzn. osobom ładnym przypisujemy cechy pozytywne
*podobieństwo- lubimy ludzi podobnych do nas samych, np. podobne zainteresowania, czy poglądy.
* komplementy- czy ktoś je nam prawi, darzy go sympatią, nawet kiedy są one nieszczere, bywają skuteczne
*kontakt i współpraca- bardziej lubimy kogoś kogo znamy, z kim mamy dobry kontakt i mieliśmy możliwość lepszego poznania min, poprzez współprace.
* uwarunkowanie i skojarzenia - emocje pozytywne i negatywne przenoszą się w sposób automatyczny z jednego obiektu na drugi w zależności z czym się nam kojarzą
5.Zasada autorytetu- polega na posłuszeństwu ludziom, których uznajemy za autorytet. Ludzkie naśladowanie rozpoczyna się w dzieciństwie, kiedy naśladujemy rodziców. Cały proces wychowania nastawiony jest na wpojeniu człowiekowi posłuszeństwa wobec autorytetów. Problemem jest dawanie się zwieść pozornym autorytetom np. osoby stojące wyżej w hierarchii społeczne mają wyższe pozycje, niekoniecznie mogą być dobrymi ludźmi i wzorami do naśladowania, czy też osoby które są lepiej ubrane, czy mają lepsze samochody.
6. Zasada niedostępności- opiera się na fakcie ze człowiek pożąda najbardziej tego co jest niedostępne. Im czegoś mniej tym jest cenniejsze .Niedostępność pojawiła się niedawno. Jeżeli coś zawsze było trudno dostępne to człowiek niejako przywyka do tego i jego opór jest stosunkowo niewielki. Gorzej jednak znosi fakt, że coś traci, że czegoś się go pozbawia. Przed działaniem tej reguły trudno jest się bronić, ponieważ pobudzone zostają emocje. Takie pobudzenie powinno być dla człowieka sygnałem, że należy ochłonąć i dopiero wtedy podejmować decyzje, inaczej mogą one być nieracjonalne.
7. Zasada w mgnieniu oka- polega na podejmowaniu decyzji na temat czegoś , bądź kogoś, bardzo często opierając się nie na całej dostępnej nam informacji, lecz na jakimś jej pojedynczym fragmencie. Często doprowadza to do popełniania błędu.
Reguły wpływu społecznego odgrywają ważna role w życiu każdego człowieka. Ważne jest wiedza o tym jak i dlaczego w różnych sytuacjach w dany sposób postępujemy, aby móc próbować obronić się przed manipulacją, czyli celowym i świadomym wykorzystywaniem przez innych ludzi i instytucje. Wiedza nie gwarantuje co prawda sukcesu, ale daje przynajmniej szansę.