OBJAWY ZABURZEŃ SENSORYCZNYCH U OSÓB Z AUTYZMEM wg C. DELACATO

DOTYK

odczuwanie:

• bólu

• temperatury

• nacisku

• propriocepcja

Nadwrażliwość dotykowa:

• reagowanie niepokojem na doznania dotykowe, które są poza kontrolą, unikanie dotyku

• eliminowanie sztywnych, szorstkich, ciasnych ubrań (odświętnych)

• wszelkie próby kontaktu fizycznego są dla tych osób trudne, stad należy postępować ostrożnie i delikatnie

• osoby te boją się bólu (bólu zęba, lekkie skaleczenie, coś co uwiera)

• trudności z kąpielą, czasem niechętnie wychodzi na dwór (wrażliwość na temperaturę, zmiany ciśnienia)

• krzyk, protest przy obcinaniu paznokci i włosów

• odczuwanie gorąca w reakcji na dotyk

• łatwo się poci

• autostymulacja: delikatne głaskanie się, opukiwanie, kołysanie

Zbyt mała wrażliwość na dotyk:

• lubią kiedy się je ściska, mocno obejmuje, łaskocze

• mocne, rytmiczne ruchy ciałem

• uderzanie się, szczypanie, tarcie dłońmi o różnego rodzaju powierzchnie, wszystko to przeważnie bardzo mocno wykonywane

• częste zgrubienia, zmiany skóry w miejscach uszkadzanych

• obniżona wrażliwość na ból

• często nie dopuszczają do gojenia powstałych ran

• brak reakcji na zmiany temperatury

Dotyk - biały szum

• trudności z różnicowaniem wrażeń pochodzących z własnego organizmu od wrażeń z zewnątrz

• drapanie się po ciele jakby coś swędziało

• czasem przechodzi po ich ciele dreszcz, często widoczna „gęsia skórka”

• potrafią być przez pewien czas ciche, spokojne, aż następuje „wybuch” różnych, nagromadzonych taktylizmów

WĘCH

Nadwrażliwość węchowa:

• wyczuwanie zapachów osób, które dawno wyszły z pomieszczenia

• wyczuwanie zapachów innych osób i nawet bardzo drobnych zmian w tych zapachach ( w ciągu dnia, miesiąca)

• niemożność ignorowania zapachów: jedne zapachy przyciągają, inne odpychają)

• ponieważ zapach jest niewidoczny, uwagę osoby przyciąga nieuchwytny dla nas bodziec

• „maskowanie” zapachów jest nieskuteczne

• częste nudności wymioty jako reakcja na zapach własnego moczu lub kału, stad czasem powstrzymywanie się od wydalania

• osoby te często były dziećmi, dla których karmienie piersią było nieprzyjemne

• gwałtowne reakcje na oddech innych osób

• problemy z jedzeniem wynikają często z nieprzyjemnego zpachu potraw

• łatwość duszenia się (reakcja na silny zapach)

Zbyt mała wrażliwość węchowa

• są to osoby poszukujące silnych wrażeń zapachowych

• dużą radość sprawia im przebywanie w towarzystwie silnych , znajomych zapachów

• zabawy moczem, rozmazywanie kału

• przyjemność sprawia im przebywanie w toalecie, nie zgadzają się na spuszczanie wody

• obwąchiwanie przedmiotów, ludzi

• zabawy śliną, ślinienie rąk

• dużą przyjemność sprawiają silne zapachy towarzyszące gotowaniu

• częste jedzenie niejadalnych rzeczy

Węch - biały szum

• ciągłe odczuwanie jakiegoś zapachu 9wenetrzny zapach, który są w stanie wyczuć)

• częste zasłanianie ust i nosa, dmuchanie w kierunku nosa, by poczuć zapach własnego oddechu

• wtykanie nosa do niewielkich przedmiotów, po to żeby zmienić sam proces wąchania

• często trudności z podjęciem decyzji czy zapach jest przykry czy przyjemny

• duże napięcie towarzyszące przeziębieniu czy katarowi

SŁUCH

Nadwrażliwość słuchowa

• osoby te znoszą zupełnie dobrze hałasy, które same wywołują (maskowanie dźwięków z zewnątrz)

• unikanie lub nieodbieranie dźwięków (uciekanie od hałasu, zatykanie uszu rękami, ignorowanie dźwięku; czasem sprawia wrażenie głuchego, co mogą potwierdzić testy)

• słuchanie własnych dźwięków sprawia tej osobie przyjemność

• skór bardzo blada

• czasem zwracają się w kierunku źródła dźwięku, jeśli jest on łagodny (np. szept)

• słyszenie dźwięków z bardzo dużej odległości lub o częstotliwości dla nas niesłyszalnej

• problemy ze snem (bardzo lekki sen, czasem nie śpi w ogóle)

• lęk przed zwierzętami (nie mogą przewidzieć wydawanych przez nie dźwięków)

• silny protest przy strzyżeniu włosów

• wszystkie czynności wykonywane w pobliżu uszu (np. mycie uszu) wywołują lęk

• lek przed tłumem, ruchem ulicznym, klaksonami, karetkami itp.

• lęk, silne pobudzenie w czasie deszczu, burzy

• opady śniegu tłumią dźwięki, stad czasem siedzi jakby w transie wsłuchując się w ciszę

• chowanie pod łóżko, koc

• uspokajająco działa szelest kartek, czasopism, książek

• źle znoszą klimatyzację, c.o.

• przeważnie nie lubią przebywać nad morzem - szum fal jest zbyt uciążliwy

Zbyt mała wrażliwość słuchowa

• świat jest dla tych osób za cichy, stąd sami wytwarzają dużo hałasu (trzaskanie drzwiami, rozrzucanie przedmiotów, krzyczenie)

• lubią wibrujące dźwięki i powierzchnie (przykłada ucho do pralki, miksera); godzinami przysłuchują się dźwiękom wydawanym przez urządzenia elektryczne

• lubią przebywać w kuchni i w łazience , szczególnie jeśli są wyłożone glazurą;ciągle spuszczają wodę w łazience, odkręcają krany

• „echosonda” - osoba krąży wokół ściany wydając dźwięki i nasłuchując jak zmieniają odbite od jej powierzchni

• lubią morze, szum fal

• fascynują je karetki, wozy strażackie, śmieciarki

• lubią drzeć i miąć w rękach papier, zwłaszcza sztywny

• często otwierają i zamykają drzwi z różną siłą

• poszukując dźwięków często są destrukcyjne

• interesują je przedmioty głównie ze względu na wydawane przez nie odgłosy

Słuch - biały szum

• osoby te sprawiają wrażenie zaabsorbowanych własnymi wewnętrznymi dźwiękami (po biegu siadają i wsłuchują się w bicie swego serca, po posiłku wsłuchują się w prace układu trawiennego)

• często oddychają gwałtownie, wsłuchując się w wydawane przy tym dźwięki, zmieniają tempo oddychania

• czasem wybuchają krzykiem bez widocznej przyczyny

• kołyszą głową i całym ciałem, jakby sprawdzały czy zmienia się dźwięk, który słyszą

• często szukają pozycji z głowa w dół

• stale wydają jakieś ciche dźwięki i przysłuchują się nim

Smak

Nadwrażliwość smakowa

• często wypluwają jedzenie

• są bardzo wybredne smakowo, niektórym na skutek nadwrażliwości ledwie udaje się przeżyć

• mają bardzo niską tolerancję na różne smaki (np. nie lubią gazowanych napojów)

Zbyt mała wrażliwość na smak

• „śmietnik” - mogą zjeść wszystko, nawet rzeczy nie nadające się do jedzenia, byleby miały silny smak

• biorą wszystko do ust

• często trafiają do szpitala na płukanie żołądka

Smak - biały szum

• osoby te ciągle czuja w ustach jakiś smak

• ssą własny język i policzki, zęby wydobyć ich smak; dlatego często mają spuchnięty język

• zwracają zjedzony pokarm a następnie znów go jedzą

• nie zwracają uwagi na jedzenie, pozwalają się karmić, ale rzadko robią to samodzielnie

Wzrok

Nadwrażliwość wzrokowa

• osoby ciągle przyglądające się mikroskopijnym pyłkom kurzu lub maleńkim punkcikom w swoim otoczeniu; potrafią godzinami zbierać paproszki z dywanu

• charakterystyczne dla tych osób są nagłe, ale kontrolowane ruchy ciałem - mogą to być ruchy na bok potęgujące ruchy gałek ocznych, lub w przód i w tył, pozwalające osobie zbliżać i oddalać się od obiektu

• fascynacja kołami, zegarami, wirującymi, kręcącymi się przedmiotami (płyty, bączki) - wszystkim co obserwowane zbyt długo i zbyt uważnie daje złudzenie optyczne

• bardzo dobra pamięć wzrokowa - potrafią odtworzyć wszystko co kiedyś widziały (np. książkę telefoniczną), wykazują fenomenalne zdolności w zakresie czytania

• lubią przyglądać się kropelce śliny rozpiętej pomiędzy palcami, używają jej jak szkła powiększającego, pryzmatu

• fascynują je małe, skomplikowane przedmioty

• zazwyczaj nie lubią luster, oglądania własnego odbicia, nawet fotografii

• często układają lub rysują bardzo skomplikowane wzory

• lubią patrzeć na gwiazdy, księżyc, samoloty i dalekie mosty

• zazwyczaj boją się ciemności

• nie lubią silnego światła, przestraszyć je może nagły błysk

Zbyt mała wrażliwość wzrokowa

• charakterystyczne jest dla tych osób kołysanie się

• fascynacja źródłami światła (od słońca po małe świecące przedmioty); patrzy nie tylko na słońce ale też na cienie

• powolne chodzenie dookoła przedmiotu z jednoczesnym wpatrywaniem się w ten przedmiot (próba ustalenia granicy przedmiotu i jego położenia w przestrzeni)

• fascynacja krawędziami - godzinami jeździ po nich zabawką np. samochodem, w taki sposób, że on nie spada

• boi się wysokości, schodów, ciemnych tuneli, czasem też szybkości; ma trudności w ocenie odległości, głębokości

• bardzo często obraca przedmiotami przed oczami, wyginanie palców i machanie nimi w polu widzenia

• fascynują je powierzchnie gdzie łączą się dwa kolory - zbliżają się oddalają, czasem „potykają” o inny kolor

• interesują się lustrami i innymi błyszczącymi powierzchniami (garnkami, talerzami, szkłem, klamkami), śledzą refleksy świetlne

• ciągle wyginanie drutu w celu nadania mu nowego kształtu

• rozrzucają przedmioty (najczęściej lekkie) i śledzą ich lot

• intrygują je liście poruszane wiatrem i wszystko co kołysze się miarowo; same dmuchają na kawałki papieru, pyłki, przyglądają się im

Wzrok - biały szum

• częste rozszerzenie źrenic

• patrzenie „przez” ludzi i przedmioty

• patrzą uważnie ale tak, jakby przedmiot znajdował się w ich gałkach ocznych

• często dotykają, trą, uciskają powieki aby wywołać błyski światła

• mają obsesję na punkcie oczu i wiele wykonywanych przez nie czynności związanych jest z oczami

• nigdy nie nawiązują kontaktu wzrokowego

• ich odbiór rzeczywistości jest bardzo zniekształcony; czasem zachowują się jak niewidomi - są skupione na świecie, który naprawdę nie istnieje