Historia filmu powszechnego
Wykład, 18.01.2008
Kino trzeciego świata
Określenie „trzeci świat” powstałe w latach zimnej wojny - dotyczyło państw spoza bloku wschodniego (komunizm) i zachodniego (kapitalizm) lub tych, wyróżniających się gorszą sytuacją gospodarczą. - Afryka, Azja, Ameryka Łacińska.
Dziś to określenie jest tylko częściowo adekwatne.
Teoria konwergencji (uspójnienia)- (łac. convergere, zbierać się, upodabniać się) - proces upodobniania się do siebie kultury, gospodarki czy systemów prawnych wynikający z globalizacji oraz integracji państw narodowych. Wiara w sens rozwoju historii według wzorca (kapitalistycznego lub komunistycznego). Pogląd ten zakłada, że w podobnych warunkach w różnych miejscach mogą niezależnie od siebie powstawać podobne struktury.
Trzeci świat był obszarem różnorakich działań politycznych i militarnych wschodu I zachodu - „miejsce eksportu wojny”.
Gdzieniegdzie przed woją istniała produkcja filmowa. Po wojnie - rozwój i rozpęd.
Np. Azja: rok 80' - 2000 produkcji rocznie (tyle co w 1950 r. cały świat).
Następuje przyrost ludności - przybywa więc potencjalnej widowni. Dodatkowo telewizja cieszyła się tam mniejszą popularnością niż na zachodzie.
Na wysokie zapotrzebowanie odpowiedziały lokalne/regionalne przemysły filmowe (gł. Indie i Hongkong).
Lata 60te - Japonia (nie należąca do 3go świata) - najwyższa produkcja.
1975 - Indie: 450 rocznie, duża popularność w krajach 3go świata - możliwości eksportowe na pozornie nieatrakcyjne rynki.
Wzrost produkcji także w Korei południowej I Pakistanie - Ok. 100 filmów rocznie, podczas gdy w tym samym czasie Polska - 30; Filipiny - 200; Hongkong - 120.
Indie:
Uzyskały niepodległość w 1947 roku. Następuje podział na Indie (hinduizm) i Pakistan (islam). Tradycje filmowe jeszcze przedwojenne. Wytwórnie Bombay Talkies, Prabath.
Upadły- przekształciły się w studia. Nie nastarczały z produkcją, ale ich potencjał przemysłowy (Np. hale, które mogli wynajmować) pozwolił im dalej funkcjonować w nowej formule. Nikt nie chciał inwestować w produkcje, ze względu na wysokie ryzyko. Finansowano je więc z zaliczek sieci kin czy poszczególnych kiniarzy - co wpływało na repertuar. Wielka konkurencja, często niedokończone produkcje. Jesli film okazywał się być przebojem - puszczano go w nieskończoność. Na początku lat 60tych produkcja na poziomie 250- 305 filmów rocznie. Państwo nie angażowało się, ale opodatkowano bilety. Wówczas powstała również pierwsza szkoła filmowa, filmoteka, korporacja finansowania filmów. Pojawił się także system cenzury obyczajowo - politycznej.
Kraj bardzo zróżnicowany zarówno językowo jak I kulturowo. Centrum: Bombaj, język hindi. Język bengalski „przeszedł” do Bangladeszu, w związku z czym Kalkuta (drugi ośrodek) straciła na znaczeniu w przemyśle.
Pod koniec lat 50tych pojawia się trzeci ośrodek: Madras.
Duża standaryzacja produkcji. Popularna tematyka społeczna (też widowiska historyczne). Fabularnie Indie bliskie USA ( dwa wątki: komedia/sensacja i romans z happy endem). Specyficzne zjawisko to stosowanie „numerów” tanecznych I piosenek, bez względu na temat filmu ( 6 piosenek I 3 tańce - standard). Film - masala, niezwykle różnorodna mieszanka muzyczna. W latach 30tych I 40tych aktorzy śpiewali sami, potem playback. Artyści którzy śpiewali, zyskiwali ogromna popularnośc. Do tej pory osiem z dziesięciu płyt CD na rynku to soundtracki.
Ze względu na rozsianą po całym trzecim świecie diasporę indyjską duże możliwości eksportowe.
Lata 50te: filmy indyjskie pojawiają się w Europie I zyskują popularność.
Dwaj flagowi twórcy:
- Satyajit Ray
- Raj Kapoor
Ray:
1955 - 1 cz.: Pieśni o małej drodze - nagroda w Cannes
1956 - 2 cz.: Niezwyciężony - nagroda w Wenecji
Jego filmy bliższe były estetyce europejskiej. Pochodzący z Bengalu Ray wyrósł z tradycji filmowej innej niż hindi. Inspirował się dziełami Forda, Wylera I neorealizmem włoskim. Był także kompozytorem, grafikiem i pisarzem.
Kapoor:
„widz indyjski chce mieć wszystko w jednym”
Hongkong
Lata pięćdziesiąte:
-melodramaty
-filmy szermiercze
-filmy opery kantońskiej (nie oparte na akrobatyce, jak w operze pekińskiej)
Lata sześćdziesiąte:
Wytwórnia braci Shaw - Ran Ran Shaw. Miasteczko filmowe Movie Town (system zmianowy 24h), produkowano dużo niedrogich filmów. Integracja pionowa: produkcja I sieć dystrybucyjna w okolicznych krajach.
Ran Ran Shaw usunał motyw konfucjański z filmów szermierczych, stawiając na akcję. Western (też spaghetti!), samuraje - kino walki.
Główny reżyser: Zhang Che
Głowny producent: Raymond Chow ( w 1980 r. zakłada własną firme produkcyjną Golden Harvest - filmy z Brucem Lee i kung-fu. Po sierci Lee w 1973 roku jakość tego gatunku wyraźnie się pogarsza, ale popularność nurtu utrzymuje się.
Ameryka Łacińska
Względnie jednolity kulturowo obszar. Duży rynek, mała różnorodność. Przed II wojną światową prym wiodła Argentyna ( w trakcie wojny przyjęła postawę neutralną - wspierała Niemcy - za to po wojnie dostała embargo, a wsparcie USA powędrowało do Meksyku). W latach 40tych i 50tych na rynku filmowych dominacja produkcji z USA, Europy i Meksyku. Argentyna na czwartym miejscu. Brazylia, ze względu na język (portugalski) funkcjonowała jako osobny rynek. Stylistycznie filmy z ameryki łacińskiej były kopiami produkcji amerykańskich - kino ameryki Łacińskiej inspirowało się głównie twórczością hollywoodzką. Z reguły aktorami byli naturszczycy, wykorzystywano także naturalne wnętrza i plenery - co dawało efekt paradokumentalny (niezwykle ciekawy przy tematyce historycznej). Chęć dotarcia do masowego widza. Częste motywy folklorystyczne.
Meksyk: „Maria Candelaria” 1943, Emilio Fernandez
„Los Olvidados” 1950, Luis Bunuel ( w latach 40-60 tworzył w Meksyku)
Trzecie kino
Nazwa pochodzi z manifestu Fernando Solanasa i Octavio Getino „W kierunku trzeciego kina”. Naczelną ideą było tworzenie kina zaangażowaneo społecznie, politycznie - opozycyjnego wobec hollywoodzkich produkcji czy europejskiego kina autorskiego.
Film Solanasa Godzina pieców (1968) był jego pełnometrażowym debiutem. To dokument o neokolonializmie a przemocy w Ameryce Łacińskiej. Solanas był jednym z aktywistów Grupo Cine Liberación, która zrewolucjonizowała argentyńską kinematografię w latach siedemdziesiątych, stawiając na świadomość społeczną I upolityczniony ton.
Trzecie kino miało być zmieniająca rzeczywistość filmową partyzantką filmową, działająca na rzecz kolektywu. Operowało specyficzną poetyką, często wykorzystując figurę bohatera zbiorowego. Antyhollywoodzkie, inspirowane direct - cinema. Agresywna kamera z ręki, postsynchrony, montaż skojarzeniowy; tematyka: zmagania z kolonializmem i imperializmem lub losy emigrantów (np. Senegalczycy we Francji), kultury rodzime, poszukiwanie sedna tożsamości, powrót do źródeł.
- Macunaima, Joaquin Pedro de Andrade (1970) (http://www.stopklatka.pl/film/film.asp?fi=29535&sekcja=1)
Filmy niełatwe do klasyfikacji gatunkowej.
Brazylia
Koniec lat 50tych - ruch kinofilów, postulat odnowienia filmu brazylijskiego.
CINEMA NOVO:
Cinema Novo był ruchem filmowym specyficznie brazylijskim, czas jego trwania to lata 50te I 60te. Inspirowany francuską Nową Falą, skupiał się na ukazywaniu i piętnowaniu nędzy, osadzając swa akcję głównie na suchym północnym zachodzie i w dużych miastach. Jego kwintesencję ujmuje portugalskie powiedzenie: "Uma câmera na mão e uma idéia na cabeça" ("kamera w dłoni, pomysł w głowie"). Za duchowego ojca nurtu uznaje się Nelsona Pereira Dos Santosa - 40 stopni w Rio (1965). Inni twórcy: Joaquin Pedro de Andrade, Glauber Rocha, Rui Guerra. Nurt ten był punktem odniesienia dla innych krajów Ameryki Łacińskiej.
Kuba
1956 - wprowadzenie rezimu komunistycznego; 1959 - powstanie Instytutu Sztuki Filmowej. Wzrost produkcji, nowi twórcy (Umberto Solas, Łucja, 1969 - debiut w wieku 26 lat). Głownie kroniki i filmy dokumentalne - przyuczanie młodych.
Santiago Alvarez (krótkometrażowy film Teraz (1964), traktujący o dyskryminacji rasowej, czy 79 wiosen (1969) dotykający tematyki wietnamskiej. Współpracował z Octavo Genino i Fernando Solanasem przy Godzinie pieców).
Lata 1966 - 1971 to najważniejszy okres, odejście od neorealizmu, przejście do programu przypominającego koncepcją ciemna novo - autorskiego, przypominającego nowe fale. Stosowanie retro- i futurospekcji, kamera z ręki, zdjęcia dokumentalne i animacje. Np: Śmierć biurokraty, Tomas Guttierez Alea (1967) czy Pierwsza szarża maczety, Manuel Ottavio Gomez (1969) - film historyczny zrealizowany w konwencji reportażu: kontrastowa taśma, 100% dźwięk - ale wszystko inscenizowane.
Naturalny koniec intensywnej działalności filmowej nastąpił około 1972 roku, wraz z kryzysem ekonomicznym.
Afryka
Lata 70te: „kino walczące”. Opóźnienie cywilizacyjne, brak środków - współpraca: festiwale w Kartaginie i Burkina Faso (FEPACI - Panafrykańska Federacja Filmowców) - kraje frankofońskie: Senegal, Wybrzeże Kości Słoniowej. Wąski rynek - wegetacja przemysłu.
Więcej w Kwartalniku Filmowym 47-48/2004 “Film antropologiczny - antropologia filmu” w artykule: W poszukiwaniu ciągłości. Tradycja w kinematografii i kulturze Afryki Zachodniej
-