Prawo autorskie - dozwolony użytek utworów

Treść autorskich praw majątkowych obejmuje każdy sposób korzystania z utworu, na zasadzie monopolu.

Ograniczeniem tego prawa jest tzw. dozwolony użytek utworów.

Dozwolony użytek utworu umożliwia korzystanie z utworu, w czasie trwania autorskich prawa majątkowych:

- Bez konieczności uzyskania zgody autora

- Bez konieczności zapłaty mu wynagrodzenia

Dozwolony użytek służy:

Zapewnieniu dostępu do informacji zawartej w utworze

Promowaniu rozwoju nauki i postępu

Swobodzie wypowiedzi

A jest to możliwe dzięki wykorzystaniu utworu

Dozwolony użytek utworu obejmuje:

Użytek osobisty (prywatny)

Użytek publiczny:

Cytat

Użytek szkolny

Użytek w prasie w celach informacyjnych

W celach promocyjnych wydarzeń kulturalnych

Dozwolony użytek osobisty umożliwia korzystanie z utworu:

- Każdej osobie fizycznej oraz osobom pozostającym z nią w związku osobistym

- Bez konieczności uzyskania indywidualnej zgody uprawnionego

- nieodpłatnie

Dozwolony użytek osobisty jest możliwy pod następującymi ograniczeniami:

- Dotyczy tylko utworów rozpowszechnionych

- Obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów

Dozwolony użytek osobisty NIE obejmuje:

- Programów komputerowych

- Elektronicznych baz danych

- Budowania według cudzego projektu architektonicznego

W kontekście studiowania dozwolony użytek osobisty dopuszcza legalne kopiowanie książek, skryptów, wykładów

Z treści ustawy nie wynikają ograniczenia liczby stron

Nie musi być to czynione osobiście, dopuszcza się powierzchnie kopiowania innemu podmiotowi, np. punktu kserograficznemu.

W ramach dozwolonego użytku osobistego można także:

Korzystać z utworów w celach rozrywkowych, np. skopiować muzykę czy film

Korzystać z utworów udostępnionych na stronach internetowych

Dozwolony użytek osobisty NIE obejmuje

Kopiowania programów komputerowych

Zwielokrotniania elektronicznych baz danych

Publicznego udostępniania utworów (np. w sieci internetowej)

Prawo cytatu

Wykorzystywany w ramach prawa cytatu utwór powinien być przytoczony w niezmienionej wersji

„drobny utwór” może być cytowany w całości, inny - we fragmentach

„drobny utwór” to np. fraszka, wiersz kilkuzwrotkowy, opowiadanie

Cel zastosowania cytatu:

Wyjaśnienie

Dokonanie analizy krytycznej

Nauczanie

Prawa gatunku twórczości (pastisz, parodia)

Cytowany utwór musi być wyraźnie oznaczony (wyodrębniony) w utworze

Gdy nie jest oznaczony lub jest błędnie oznaczony, można to nazwać plagiatem

Licencja dla archiwów, bibliotek, szkół

Mogą wypożyczać do domu egzemplarze utworów

Mogą zwielokrotniać każdą techniką utwory w celu uzupełnienie, zachowania lub ochrony własnych zbiorów

Prawo autorskie - umowy dotyczące praw autorskich, ochrona praw autorskich

Dwa podstawowe rodzaje umów dotyczące autorskich praw majątkowych to:

- Umowy przenoszące autorskie prawo majątkowe

- Umowy na korzystanie z utworów (umowy licencyjne)

umowy przenoszące autorskie prawo majątkowe

- w ich efekcie dochodzi do zmiany podmioty prawa: nabywca „wstępuje” w miejsce autora

- może przenieść te prawa na kolejne osoby (wyzbyć się ich na rzecz kolejnych nabywców)

- Umowa musi być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności

Pod oświadczeniem o przeniesieniu prawa, utrwalonym na papierze, musi być złożony własnoręczny podpis

- Przeniesienie praw majątkowych może się odbywać tylko na znanych w chwili zawierania umowy polach eksploatacji

W prawie polskim nie ma tzw. klauzuli „future media” i przenoszenia praw na nieznanych polach eksploatacji

- przeniesienie praw majątkowych może mieć charakter

Płatny lub nieodpłatny

Obejmować terytoria wszystkich państw lub być ograniczone do jednego/kilku krajów

- przeniesienie autorskich praw majątkowych dotyczy tylko tych pól eksploatacji, które zostały w umowie wyraźnie wymienione

Zaznaczenie, że następuje przeniesienie praw na wszystkich znanych polach nie skutkuje automatycznie na pola eksploatacji

- może mieć miejsce na rzecz jednego/kilku podmiotów, np.:

Na rzecz X - prawo do wystawiania

Na rzecz Y - prawo do zwielokrotniania i wprowadzania egzemplarzy do obrotu

Umowy licencyjne

- na ich podstawie uprawnionych z tytułu autorskich praw majątkowych (licencjodawca) zezwala osobie trzeciej (licencjobiorcy) na korzystanie z utworu

Przy zawarciu umowy licencyjnej, prawa autorskie pozostają przy podmiocie uprawnionym, a licencjobiorca uzyskuje prawo do korzystania w sposób legalny z chronionego utworu

- w umowie obowiązują podobne zasady jak przy umowach przenoszących prawa autorskie:

Nakaz specyfikacji pól eksploatacji

Zakaz obejmowania umową pól eksploatacji nieznanych w chwili zawarcia umowy

Zakres terytorialny, czasowy licencji

Swoboda decyzji co do wynagrodzenia

- Jeśli strony nie sprecyzowały tego inaczej, domniemywa się, że umowa upoważnia do korzystania z utworu przez okres 5 lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma siedzibę

- Korzystanie z utworów, gdy trwają autorskie prawa majątkowe, może odbywać się na podstawie

Przepisów o dozwolonym użytku

Zezwolenia twórcy (udzielonego na podstawie umowy zawartej z użytkownikiem)

- jeśli użytkowników są tysiące, jest to praktycznie niemożliwe

- stąd instytucja zbiorowego zarządu - organizacja zbiorowego zarządzenia, która w imieniu twórców zawiera umowy na skalę masową z użytkownikami

Ochrona praw autorskich

Cywilnoprawna ochrona praw autorskich osobistych obejmuje dwie instytucje:

- gdy zaistnieje stan zagrożenia autorskich praw osobistych

- gdy nastąpi naruszenie praw autorskich osobistych

Gdy istnieje stan zagrożenia, twórcy służy roszczenie o zaniechanie działań zagrażających

Gdy nastapi naruszenie, twórca może żądać skutków naruszenia

Cywilnoprawna ochrona autorskich praw majątkowych

- uprawniony do wystąpienia z żądaniami ochrony jest podmiot autorskich praw majątkowych

Twórca

Osoba uprawniona

Organizacja zbiorowego zarządzania

- w razie naruszenia autorskich praw majątkowych twórcy przysługuje roszczenie

O zaniechania naruszenia

O usunięcie skutków naruszenia

Uprawniony może żądać

Naprawienia szkody z tytułu naruszenia