Szanse i zagrożenia wynikające z integracji Polski z Unią Europejską i Unią walutową

W miarę rozwoju procesu integracji Polski z Unią Europejską bardzo często pojawia się pytanie zarówno o korzyści jak i koszty przystąpienia Polski do Unii. Liczne opracowania w sposób mniej lub bardziej precyzyjny analizują je przedstawiając pewne wyliczenia bądź stwierdzając poprostu, że są one wysokie. W większości przypadków są to rozważania teoretyczne, ze względu na to, iż rzeczywiste efekty będzie można określić dopiero po przystąpieniu Polski do UE. Korzyści i koszty z integracji nie stanowią dwóch odrębnych spraw, które należy rozpatrywać oddzielnie, lecz są ze sobą powiązane. Mówiąc o korzyściach należałoby skupić się przede wszystkim na trzech płaszczyznach : ekonomicznej, prawnej i politycznej. Największą grupę zajmują korzyści natury ekonomicznej.

KORZYŚCI

Przystąpienie do Unii Europejskiej przyczyni się do zdynamizowania wzrostu gospodarczego w Polsce. Wiele prognoz makroekonomicznych szacuje między innymi, iż przystąpienie do UE doprowadzi do podwyższenia średniookresowego tempa wzrostu PKB o 1,4 pkt. w latach 2001 - 2005 i o 0,7 pkt. w kolejnych pięciu latach.

Działania integracyjne wymuszają zmiany w gospodarce w sferze makroekonomicznej, jak również w sferze działania polskich przedsiębiorstw i polskiego rolnictwa. Zmiany w tym zakresie są bardzo potrzebne nie tylko z punktu widzenia integracji, lecz również z punktu widzenia dostosowania się polskich przedsiębiorstw i rolnictwa do wymogów międzynarodowej konkurencji zarówno na rynku europejskim jak i światowym.

W wielu przedsiębiorstwach istnieje przestarzały potencjał technologiczny, co przejawia się w wysokiej materiałochłonności i energochłonności produkcji . Poprawa w tej dziedzinie możliwa jest w rezultacie inwestycji zagranicznych, które niewątpliwie napłyną w dużej ilości po zakończeniu procesu integracji. Podobna sytuacja występuje w rolnictwie. Niskie uzbrojenie techniczne pracy, rozdrobniona struktura agrarna, to wymaga zmiany a ona na pewno nastąpi wraz ze wstąpieniem Polski do UE.

Dostęp do rynku UE z 370,4 mln potencjalnych konsumentów , z PKB per capita w wysokości 15.951 ECU, jest atrakcyjną propozycją dla producentów wielu towarów. Plusem będzie również dostęp wielu naszych towarów do rynku UE, zwiększone inwestycje wynikające z większego napływu kapitałów zagranicznych i transferów z Unii oraz możliwość inwestowania w UE w formie inwestycji bezpośrednich.

Dla Polski, w sumie rzecz biorąc jeszcze zacofanego kraju, związanie się z UE, czyli silnym ekonomicznie partnerem, jest wielką szansą na to, aby zaistnieć w gospodarce światowej. Ponadto już samo członkostwo umożliwia Polsce udział w programach naukowo-badawczych a także dostęp do najnowszych technologii.

Następną niewątpliwie szansą jest uzyskanie środków finansowych na rozwój i unowocześnienie wielu dziedzin życia gospodarczego. W ramach programu PHARE w latach 1990 - 1995 do Polski trafiło ponad 1 mld ECU a spodziewać się można dalszych dotacji w latach następnych.

Analiza relacji między Polską a Unią Europejską wskazuje, że zapoczątkowane procesy integracyjne stają się współdeterminantą napływu kapitału do Polski w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

Podpisanie oraz wejście w życie Układu Europejskiego stabilizuje warunki inwestowania w Polsce. Może to stanowić istotną zachętę do podejmowania inwestycji w naszym kraju.

Pomimo wielu głosów o ulepszenie systemu podatkowego, rynku nieruchomości, redukcji biurokracji, inwestorzy zagraniczni są zainteresowani inwestowaniem w Polsce . Świadczy o tym szybki wzrost bezpośrednich inwestycji zagranicznych jaki nastąpił w ostatnich latach. Procesy integracyjne zachodzące w Polsce mają niewątpliwie wpływ na ten wzrost, choć oddzielenie tego czynnika od pozostałych determinujących napływ bezpośrednich inwestycji do Polski jest trudne.

Starania Polski o przyjęcie do Unii Europejskiej sprawiają, że powoli ulega poprawie system legislacyjny. Rozwiązania prawne stają się bardziej przejrzyste i przyjazne dla zagranicznych inwestorów.

Dostosowywanie prawodawstwa Polski do prawodawstwa Unii Europejskiej, zagwarantowanie przez Polskę swobody przepływu kapitału jest szansą na zwiększenie dopływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych z krajów Unii Europejskiej. Stworzenie jak najlepszego klimatu inwestycyjnego dla państw członkowskich Unii Europejskiej jest ważne, gdyż kraje Unii Europejskiej są istotnym źródłem napływu kapitału zagranicznego do Polski (do końca 1997 roku kraje Unii Europejskiej zainwestowały w Polsce 9 801,3 mln USD, co stanowiło 55% wszystkich inwestycji).

W pierwszej dziesiątce największych zagranicznych inwestorów na liście PAIZ znalazły się dwie firmy należące do krajów członkowskich Unii Europejskiej. Na pierwszym miejscu jest włoski koncern Fiat, który zainwestował dotychczas w Polsce 1 141,9 mln USD oraz holenderski ING Group. Do końca 1997 roku ING Group zainwestował w Polsce 350 mln USD, dzięki czemu stał się największym zagranicznym inwestorem w bankowości.

Możliwość skorzystania z usług finansowo - kapitałowych, większej podaż usług finansowo - kredytowych zarówno przez małe , średnie jak i duże firmy jest niewątpliwie bardzo dużą pokusą..

Już dzisiaj można zaobserwować jak polskie banki (szczególnie te sprywatyzowane) podniosły jakość usług dostosowując się do standardów europejskich i do europejskiej konkurencji.

Problem ochrony środowiska jest obecnie jednym z czołowych na całym świecie. Jak zapewne wiemy Polska może się wiele nauczyć od państw UE w tej dziedzinie, dlatego wprowadzenie europejskich norm ochrony środowiska naturalnego sprawi, że i polskie środowisko, a co za tym idzie i my, na tym skorzysta.

Integracja z Unią jest szansą na zbliżenie się Polski do standardów europejskich w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego, bezpieczeństwa i warunków pracy, edukacji, zdrowia, informacji jak również wyższej jakości życia. Nastąpi przyspieszone tworzenie miejsc pracy , a potrzeba przekwalifikowywania się pracowników pociągnie za sobą wzrost popytu na naukę co spowoduje znaczne podwyższenie ogólnego poziomu wykształcenia społeczeństwa polskiego.

Korzyści w obszarze prawa stanowią kolejną grupę możliwości dla Polski. Ponieważ Traktat ustanawiający Unię Europejską jest najważniejszym aktem prawnym, który reguluje działania integracyjne, mobilizuje Polskę do podjęcia działań w kierunku unifikacji prawa polskiego z prawem Wspólnot Europejskich. Zbliżanie przepisów prawa skonkretyzowane zostało w Białej Księdze prawnej opracowanej przez Komisję Europejską. Dotyczy to zarówno prawa bankowego i usług finansowych, jak również prawa o spółkach i prawa celnego. Jest to ważne z punktu widzenia potencjalnych inwestorów z Unii Europejskiej o czym już mówiłem wcześniej.

W związku z integracją Polska może skorzystać z pomocy, która obejmuje wymianę ekspertów, dostarczanie wszelkich niezbędnych informacji, organizację szkoleń i seminariów jak również pomoc w interpretacji aktów prawnych Unii.

Możliwość nabywania nieruchomości w innych krajach Unii przez obywateli polskich sprawi, że będziemy mogli mieszkać w dowolnej części Europy posiadając wszystkie przywileje jakie posiadają mieszkańcy Unii.

Korzyści polityczne z członkostwa w Unii Europejskiej stanowią również pewne źródło udogodnień. Polska jest zbyt słabym krajem, aby mogła prowadzić zupełnie niezależną politykę zagraniczną. Członkostwo w Unii zapewni bezpieczeństwo zewnętrzne obywateli i państwa (głównie bezpieczeństwo militarne ) oraz stabilność systemu demokratycznego. W związku z prowadzeniem wspólnej polityki zagranicznej, nasuwa się jednak pytanie, czy prowadząc tę politykę nie traci się w pewnym sensie swojej suwerenności ?. Częściowo tak. W tym miejscu należałoby sobie uzmysłowić, że pewne korzyści pociągają za sobą koszty i odwrotnie. Prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej spowoduje pewne zrzeczenie się znacznej części suwerenności, jednakże każdy kraj członkowski zachowa własne, odrębne władze ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze.

Restrukturyzacja rolnictwa może być, dla niektórych małych gospodarstw rolnych, końcem ich egzystencji, a całkowite otwarcie gospodarki na import towarów i usług oraz czynników produkcji może stłumić rodzime towary.

Są jednak pewne plusy wejścia do Unii patrząc z punktu widzenia rolnictwa. Niezaprzeczalną szansą dla polskiego rolnictwa jest perspektywa handlu zagranicznego z krajami Unii Europejskiej i umowy stowarzyszeniowe z krajami CEFTA dotyczące :

• ustępstw dla rozwijających się lub restrukturyzujących się przemysłów

• zniesienia przez UE ograniczeń ilościowych dotyczących produktów rolnych

• wprowadzenia kontyngentów i plafonów importowych na produkty rolne

• przewaga komparatywna w produkcji min. pszenicy, zboża, gryki , owsa, w grupie roślin przemysłowych: konopi, nasion rzepaku, tytońu jasnego, warzyw i owoców takich jak jabłka, maliny, czarna porzeczka.

Układ o stowarzyszeniu w zakresie handlu daje szansę na liberalizację obrotów handlowych dóbr i usług , dokonywanych asymetrycznie z korzyścią dla Polski. W odniesieniu do Polski daje szansę na zwiększenie eksportu. Daje także możliwość na :

• rozwój gospodarstw indywidualnych

• modernizację infrastruktury wsi (transport, zaopatrzenie w wodę, telekomunikację)

• planowanie przestrzenne wsi, w tym budownictwa i planowania urbanistycznego

• wymusza konieczność polepszenia wydajności i postępu technologicznego w wytwarzaniu produktów

• rozwoju i modernizacji zakładów przetwórczych oraz technik marketingowych

• popierania współpracy przemysłowej w rolnictwie i wymiany know-how dla podniesienia stanu sanitarnego produkcji , stopniowego zbliżenia w dziedzinie normalizacji i przepisów jakościowych

Cudzoziemcy uzyskają większe prawo do nabywania nieruchomości znajdujących się na terenie Polski. W początkowym okresie import będzie rósł szybciej niż eksport, co spowoduje pogłębienie się deficytu handlowego lecz w dłuższym okresie bilans zacznie się równoważyć. Wstąpienie do Unii Walutowej pociągnie za sobą rezygnację z narodowej polityki kursowej, co pozbawi kraj jednego z narzędzi wykorzystywanych do protekcji rynku wewnętrznego.

PODSUMOWANIE

Podsumowując ww. korzyści uczestnictwa w Unii Europejskiej wydają się przewyższać koszty. Na rzeczywiste wyniki (efekty) musimy jeszcze poczekać. Integracja z Unią jest jednak konieczna i możliwa. Może być przy tym pomocna w kontynuacji reform jako swego rodzaju motor rozwoju. Odwlekanie w czasie członkostwa może oznaczać podniesienie poprzeczki dla przyszłych członków na tak wysoki poziom, iż będzie ona niemożliwa do pokonania.

Jest rzeczą oczywistą , że przedsięwzięcie jakim jest stowarzyszenie , a następnie integracja z UE niesie za sobą wiele szans , jak i zagrożeń. Jednak integracja wyraźnie przemawia na korzyść szans. Polska licząc do roku 2000 osiągnęła następujące korzyści :

• stopniowe zmniejszanie ceł na polskie towary

• zmniejszenie opłat wyrównawczych

• stopniową likwidację ograniczeń ilościowych w handlu

• redukcję ograniczeń dostępu do rynków UE

• ujednolicenie standardów technicznych i zwiększenie pomocy finansowej Wspólnoty dla Polski

W przypadku rezygnacji Polska straciłaby znacznie więcej:

• zmniejszenie PKB o ok. 4%

• zwiększenie bezrobocia o ok. 600 tys. osób

• wzrost inflacji o ok. 2,5%

• zmniejszenie wpływów z handlu zagranicznego o ok. 500 ml dolarów

• zwiększenie deficytu budżetowego o ok. 1,6 % produktu narodowego.

Niezależnie od trudności związanych z procesami integracyjnymi, przystąpienie Polski do UE umożliwi i znacznie przyspieszy proces dochodzenia Polski do poziomu gospodarczego, na razie najmniej rozwiniętych gospodarczo, państw Unii Europejskiej. Osiągnięcie przez Polskę poziomu PKB per capita porównywalnego ze wskaźnikami najmniej zamożnych krajów Unii (Grecji, Portugalii) możliwe jest licząc na efekty akcesji Polski do Unii już około 2010 roku (przy tempie wzrostu ca 7%).
Poza tym, obok pomocy finansowej, niewątpliwą korzyścią przystąpienia Polski do UE jest wsparcie procesu tworzenia sprawnej gospodarki rynkowej, kompatybilnej z rozwiązaniami stosowanymi w UE (np. w zakresie standaryzacji jakości, regulacji prawnych, zasad konkurencyjności i pomocy publicznej, poziomu ochrony środowiska naturalnego) i wymuszającej warunki dla podniesienia poziomu konkurencyjności.
Pozostawienie Polski poza procesem integracji z UE, sprawiłoby natomiast, że wyrównywanie dystansu rozwojowego stałoby się nierealne lub rozłożone na wiele lat. Mogłoby to prowadzić do zepchnięcia Polski na margines krajów realizujących niski poziom rozwoju gospodarczego z problemami społecznymi i politycznymi.
Rząd polski podaje przełom lat 2002/2003 jako termin gotowości do członkostwa w Unii Europejskiej. Według opinii Komisji Europejskiej nt. polskiego wniosku o członkostwo, Polska wymaga przede wszystkim kontynuacji reform, utrzymania równowagi ekonomicznej oraz przeprowadzenia do końca przemian strukturalnych. Przyjęty przez Radę Ministrów (w dniu 23 czerwca 1998 r, w wersji zmodyfikowanej - w dniu 4 maja 1999 r.) obszerny dokument pt. Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej (NPPC) wyznacza aktualne, priorytetowe kierunki działań integracyjnych rządu niezbędne do realizacji w przedakcesyjnym okresie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej.

---