A. Bógdał-Brzezińska

Przewodnik do ćwiczeń z przedmiotu:

teoria Polityki zagranicznej i stosunkÓw międzynarodowych

Każda dziedzina wiedzy posiada do spełnienia podstawowe zadania, które konstruują strukturę badań w jej obrębie. Korzystając z metodologii badań w nauce o stosunkach międzynarodowych, skonstruowano powyższy przewodnik do ćwiczeń, który ma posłużyć poznaniu funkcji badawczych TPZISM.

1. Zagadnienia ogólne:

I. Co? - przedmiot badań - funkcja opisowa teorii

Wprowadzenie do metodologii teorii stosunków międzynarodowych

(2x45 min.)

1. Teoria a metodologia w naukach społecznych

2. Funkcje nauki o stosunkach międzynarodowych

LITERATURA:

• W. SZCZEPAŃSKI, Funkcje nauki o stosunkach międzynarodowych, „Sprawy Międzynarodowe”, 1980, nr 9

• J. KUKUŁKA, Teoria stosunków międzynarodowych, Warszawa 2000, s. 148 - 176.

II. CO? - funkcja opisowa teorii - ujęcie ogólne

Od paradygmatu do teorii ogólnych.

Debaty teoretyczne.

(4x45 min.)

1. Paradygmat liberalny- geneza: J.-J. Rousseau, I. Kant i Wilsonowska koncepcja bezpieczeństwa międzynarodowego

2. Paradygmat liberalny- założenia: koncepcja harmonii interesów, potencjalnego pokoju i demokratyzacji stosunków międzynarodowych

3. Paradygmat neoliberalny

4. Paradygmat realistyczny- geneza: Tukidydes, N.Machiavelli, T. Hobbes

5. Paradygmat realistyczny- założenia: niedemokratyczny charakter stosunków międzynarodowych, anarchia i potencjalna wojna

6. Paradygmat neorealistyczny

7. Koncepcja transnarodowa - założenia: procesy transnarodowe i aktorzy transnarodowi, erozja suwerenności i rodzaje źródeł potęgi państw oraz podmiotów niepaństwowych

8. Behawioralizm (scjentyzm)

LITERATURA:

• S.SAŁAJCZYK, Teoretyczne wizje rzeczywistości międzynarodowej, (w:) Stosunki międzynarodowe. Geneza struktura, funkcjonowanie, Warszawa 2000.

• S. Sałajczyk, Nurt scjentystyczny w amerykańskiej nauce o stosunkach międzynarodowych, [w] J. Kukułka [red.] Zmienność i instytucjonalizacja stosunków międzynarodowych, Warszawa 1988.

• T. ŁOŚ-NOWAK, Stosunki międzynarodowe. Teorie - systemy - uczestnicy, Wrocław 2000, s. 38-58.

• J.STEFANOWICZ, Ład międzynarodowy. Doświadczenie i przyszłość, Warszawa 1996, s. 9-18.

• H.J. Morgenthau, Politics among nations, r. Six principles of political realism, [xero].

• Ch. Jones, Christian realism and Foundations of the English school, [xero].

• J. Czaputowicz, Angielska szkoła stosunków międzynarodowych..., [xero].

• S.G. Brooks, Dueling Realism, [xero].

• S. roggeveen, Toward a liberal theory of international relations, [xero].

• Q. WRIGHT, The study of international relations, [xero].

• B. BUENO DE MESQUITA, Neorealism's logic and evidence, [xero].

2. Zagadnienia szczegółowe:

III. KTO? - funkcja opisowa

podmiotowość międzynarodowa a pojęcie polityki zagranicznej

(2x45 min.)

1. Państwa i ich polityka zagraniczna państwa

2. Społeczność międzynarodowa.

3. Podmioty transnarodowe. Typologie i znaczenie.

LITERATURA:

• A. DUMAŁA, Uczestnicy transnarodowi -podmioty niezależne czy kontrolowane przez państwa?, [w] Państwo we współczesnych stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1995

• S. JĘDRUSIAK, Społeczność międzynarodowa a idea państwa światowego, „Sprawy Międzynarodowe”, 1988, nr 7-8.

• J. stefanowicz, Ład międzynarodowy. Doświadczenie i przyszłość, Warszawa 1996, s. 91-105.

• S. Sałajczyk, Zmierzch lewiatana?, [w] Państwo we współczesnych stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1995

• G. Greeraers, Analyzing Non-state Actors in World Politics, [xero].

• T.W. Luke, Nationality and Sovereignty in New World Order, [xero].

• S.J. Rosso, The Insecure State, [xero].

• J. Stoessinger, The Anatomy of the Nation-state and the Nature of Power, [xero].

IV. .Jak? W JAKI SPOSÓB? - funkcja EKSPLANACYJNA

Formy organizacji życia międzynarodowego: system międzynarodowy, ład międzynarodowy

(2x45 min.)

1. Kategoria oddziaływań międzynarodowych

2. Ład międzynarodowy - struktura i mechanizmy funkcjonowania

3. System międzynarodowy czy systemy międzynarodowe? Analiza systemowa.

LITERATURA:

• J. STEFANOWICZ, Ład międzynarodowy..., s. 18-27

• J. KUKUŁKA, Problemy teorii..., s. 157-205

• J. KUKUŁKA, Pojęcie i istota międzynarodowego ładu pokojowego, [w:] Problemy międzynarodowego ładu pokojowego, Warszawa 1987, s.10-19;

• J. KUKUŁKA, Wstęp do nauki o stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2003, s. 225-240.

• R. ARON, Pokój i wojna między narodami, Warszawa 1995, s. 127-148, 167-196.

V. JAK? W JAKI SPOSÓB? - funkcja EKSPLANACYJNA

Pokój i wojna w stosunkach międzynarodowych - tradycje badań. Teorie wojny.

(2x45 min.)

1. H.Grotius i podstawy prawnomiędzynarodowego ujęcia pokoju.

2. I.Kant - wizja „wiecznego pokoju”.

3. „Peace researche” wkład badawczy poszczególnych grup narodowych.

4. Realistyczne ujęcie wojny.

5. Polemologia Gastona Bouthoula.

6. Teorie wojen hegemonicznych.

LITERATURA:

• R.ARON, Pokój i wojna..., s. 148-165, 197-226.

• R. ARON, Peace and War, part II, s. 591-600, [xero].

• S.BIELEŃ, Socjologiczne ujęcie pokoju, (w:) Pokój w teorii i praktyce stosunków międzynarodowych, Warszawa 1990, s. 23-32.

• I.KANT, Wieczny pokój, Warszawa 1992.

• A.GAŁGANEK, Zmiana w globalnym systemie międzynarodowym. Supercykle i wojna hegemoniczna, Poznań 1992, s. 92-113.

• K. WALTZ, Explaining war, [xero].

VI. CO BĘDZIE? Jak będzie? - funkcja Prognostyczna

Sprawdzian z tematów I - V.

(2x45 min.)

------------

IV. .Jak? W JAKI SPOSÓB? - funkcja EKSPLANACYJNA

Bezpieczeństwo stosunkach międzynarodowych

(1x45 min.)

1. Kategoria bezpieczeństwa i jego typologie.

2. Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe.

3. Pojęcie zagrożeń asymetrycznych

LITERATURA:

v R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, Warszawa 2003, r. I.

v J. Stefanowicz, Bezpieczeństwo współczesnych państw, Warszawa 1983.

v M. Madej, Globalizacja zagrożeń asymetrycznych, [w;] E. Haliżak, R. Kuźniar, J. Simonides (red.) Globalizacja a stosunki międzynarodowe, Bydgoszcz-Warszawa 2003, s. 221 - 242.

VII. JAK? W JAKI SPOSÓB? - funkcja EKSPLANACYJNA

Modele pokojowego ładu międzynarodowego.

(3x45 min.)

1. Rząd światowy

2. Bezpieczeństwo zbiorowe

3. Równowaga sił. Równowaga strachu.

4. Izolacjonizm i neutralność.

5. Global governance

LITERATURA:

• R. BIERZANEK, Zasada równowagi sił we współczesnym świecie, „Sprawy Międzynarodowe”, 1985, nr 2

• Z. BERENT, Modele bezpieczeństwa międzynarodowego, „Sprawy Międzynarodowe”, 1987, nr 3

• I.L. CLAUDE, Power and International Relations, New York 1962, s. 106-133, 144-149, 205-226, 243-255

• J. STEFANOWICZ, Ład międzynarodowy..., s. 139-152.

• H. BULL, The Anarchical Society, London 1977, s.101-127

• R. KUŹNIAR, Globalizacja, polityka I porządek międzynarodowy, [w;] ;] E. Haliżak, R. Kuźniar, J. Simonides (red.) Globalizacja a stosunki międzynarodowe, Bydgoszcz-Warszawa 2003, s. 153 - 174

• M.A. KAPLAN, Rules of Balance of Power, [xero].

• H.J. MORGENTHAU, Politics among Nations, [xero].

VIII. JAK? W JAKI SPOSÓB? - funkcja EKSPLANACYJNA

Mocarstwowość i imperializm.

(2x45 min.)

1. Zjawisko i definicje mocarstwowości

2. Mocarstwowość w ujęciu podmiotowo-ilościowym, przedmiotowym i przestrzennym

3. Formy wpływu mocarstwowego: dominacja i hegemonia

4. Imperializm i strefy przestrzennego rozkładu potęgi państw

LITERATURA:

• S.BIELEŃ, Sfery wpływów w stosunkach międzynarodowych, [w:] Filozofia, polityka, stosunki międzynarodowe, Warszawa 1995.

• S.BIELEŃ, Państwa buforowe w stosunkach międzynarodowych, „Stosunki Międzynarodowe”, 1995, nr 17.

• P.KENNEDY, Mocarstwa świata. Narodziny, rozkwit, upadek, Warszawa 1994, s. 7-16, 516-520.

• J.STEFANOWICZ, Stary nowy świat. Ciągłość i zmiana w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1978, s. 21-37.

• W. Pfaff, Question of Hegemony, [xero].

• J.G. Bonar, American Phoenix. Foreign Policy of Great Power, [xero].

IX. JAK? W JAKI SPOSÓB? - funkcja EKSPLANACYJNA

Współzależności międzynarodowe a globalizacja.

(2x45 min.)

1. Procesy transnarodowe jako przesłanki wzrostu współzależności państw

2. Istota i konsekwencje współzależności międzynarodowych.

3. Prawo współzależności międzynarodowych?

4. Współzależności w dobie globalizacji.

LITERATURA:

• R.O.KEOHANE, J.S.NYE, (eds.), Transnational Relations and World Politics: An Introduction, Massachusetts 1972, s. IX - XXIX

• M.TABOR, Współzależności międzynarodowe a aktywność zewnętrzna państw, (w:) Państwo we współczesnych stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1995

• J. KUKUŁKA, Teoria stosunków międzynarodowych, s. 236 - 247.

• W. ANIOŁ, Paradoksy globalizacji, Warszawa 2002, s. 15-38.

• R.O.KEOHANE, J.S.NYE, (eds.), Governance in Globalizing World, [xero].

• K.N. Waltz, globalization and Governance, [xero].

X. CO ROBIĆ? JAK POSTĘPOWAĆ? - funkcja Implementacyjna

Etyka i demokratyzacja w stosunkach międzynarodowych?

(2x45 min.)

1. Demokratyzacja stosunków międzynarodowych jako narzędzie przełamania anarchii

2. Rząd światowy czy globalne zarządzanie

3. Etyka w globalizmie

LITERATURA:

• R. kuźniar, Demokracja w państwie a demokratyczność porządku międzynarodowego, [xero].

• E. Haliżak, Demokratyczność systemu międzynarodowego?, [xero].

• C. Brown, International Relations Theory and the Etics of Redistribution, [xero].

• C. Maj, Moralność międzynarodowa, [xero].

XI. CO BĘDZIE? Jak będzie? - funkcja Prognostyczna

Prognostyczne wizje stosunków międzynarodowych.

(2x45 min.)

1. Koncepcja F.Fukujamy

2. Koncepcja S.P.Huntingtona

3. Koncepcja Z.Brzezińskiego

LITERATURA:

• P.ŚWIEBODA, Ład w nieładzie, “Nowe Książki”, 1998, nr 8

• Polityka, wartości, przyszłość, “Nowe Książki”, 1998, nr 8

• S.P.HUNTINGTON, Zderzenie cywilizacji, Warszawa 1997

• F.FUKUJAMA, Koniec historii, Warszawa 1991

• R.KUŹNIAR, Porządek międzynarodowy - faza nierównowagi, “Sprawy Międzynarodowe”, 1996, nr 2

• Z.Brzeziński, Bezład. Polityka światowa u progu XXI wieku, Warszawa 1994

• J.Lewandowski, Neoliberałowie wobec współczesności, Gdynia 1991

XII. CO BĘDZIE? Jak będzie? - funkcja Prognostyczna

Sprawdzian z tematów VI- X.

(2x45 min.)

1