4. G.W.F. HEGEL, metodologia historii sztuki


GEORG WILHELM FRIEDRICH HEGEL

Lata życia: 1770 - 1831

Trzeci obok Vasariego i Winckelmanna ojciec historiografii sztuki.

1. Nota wstępna:

2. Periodyzacja dziejów:

  1. Okres wschodni przewodnia rola starożytnego Egiptu

  2. Okres grecki

  3. Okres rzymski

  4. Okres germański

3. Ideologia narodowa:

4. Model sztuki:

- sztuka wschodnia nacisk na symboliczność

Ernst Gombrich: W poszukiwaniu historii kultury

rekonstrukcja systemu Heglowskiego

Co z tym kółkiem zrobił Gombrich, każdy wie...

Omów periodyzację dziejów sztuki według Hegla.

(jak pisze Tatarkiewicz...)

Dla Hegla charakterystyczne było myślenie w kategoriach triadyczności, odpowiadającej relacjom teza-antyteza-synteza, stąd też nieprzypadkowo periodyzacja dziejów sztuki w ujęciu Hegla polega na wydzieleniu trzech wielkich okresów.

1- WSCHODNI - najważniejszym narodem tego okresu byli Egipcjanie. Obejmuje najdawniejszą sztukę, której domeną była architektura. Łączyła się z haptycznością, hermetycznością, tektonicznością. Najważniejszą kategorią okresu wschodniego była symboliczność, która objawia się swoją materialnością, wprowadza dystans między formą a treścią, a więc materia góruje nad duchem. W okresie wschodnim Duch był we wczesnej fazie samoświadomości, o czym świadczyć może forma piramidy, zamkniętej i hermetycznej uosabiającej materialność i ciążenie ku ziemi. Sfinks również jest wymownym przykładem umysłowości egipskiej - głowa zaczyna dźwigać się z więzów natury, lecz nie może uwolnić się całkowicie, jest przyciągana przez materię.

2- STAROŻYTNY - naczelnym narodem tego okresu byli Grecy. Duch stał już na wyższym etapie samoświadomości, co przejawiało się w dominacji rzeźby w sztuce. Rzeźba miała być formą mniej tektoniczną od architektury, a co za tym idzie mniej materialną, czyli bardziej adekwatną do artykulacji ducha. Zmieniła się umysłowość człowieka, zaczęła już wychodzić ponad materialność, choć wciąż jest to duch stricte ludzki. W materii ciała w greckiej rzeźbie zaczęto odtwarzać duchowe wnętrze. Okres rzymski był już tylko pogłosem kultury i sztuki greckiej.

3- CHRZEŚCIJAŃSKI (ROMANTYCZNY) - duch zaczyna dominować nad materią, coraz wyższe szczeble samoświadomości ducha. W dziedzinie sztuk plastycznych malarstwo jest najbardziej uduchowione. Charakter idealny przedstawienia wycofuje się z materialności i prześwieca przez obraz, który jest bardziej przezroczystym niż architektura i rzeźba medium. Pierwiastek malarskości nadaje obrazom efemeryczności, przezwyciężenia ciężkości materii. Obraz jest atektoniczny i nienamacalny. Każda dominująca dziedzina sztuki danej epoki wpływa na pozostałe (np. architektura Egiptu miała wpływ również na rzeźbę). Podobnie w okresie chrześcijańskim wytwarza się pojęcie pierwiastka czysto malarskiego. Hegel, a za nim Schnaase dostrzegają pierwiastek duchowy w formie architektonicznej kościoła gotyckiego, czego brakowało np. budowlom egipskim, jak piramidzie. Sztuki plastyczne nie są jednak najwyżej uduchowioną formą artykulacji Zeitgeista. Bardziej zdematerializowane są: muzyka, poezja, a w końcu filozofia.

Scharakteryzuj relacje między sztuką a historią ducha w koncepcji Hegla.

Sztuka w ujęciu Hegla to fragment pracy ducha, rozumianego jako całokształt ludzkiej, społecznej kultury, to fragment społecznej praxis, integralnie związany z całością rozwoju. Głód adekwatności istoty ducha i jego najgłębszych treści z formą przejawiania się (artykulacji) ducha za pośrednictwem medium jest mechanizmem całego rozwoju. W sztuce następuje istotne dla ducha doświadczenie, w którym konstytuuje się jego świadomość jako jedności formy i treści, jako totalności. Sztuka jest obszarem samorozpoznawania się ducha, jest rozumiana jako medium treści istotnych dla ducha. Jest w dalszej konsekwencji postacią ducha i pewnym sposobem jego istnienia, nie naśladuje więc rzeczywistości, lecz nią jest (poprzez kreację totalności ducha).

Samowiedza konstytuuje się dzięki temu, co inne, dzięki innobytowi świadomości. Przezwyciężenie owego innobytu wznosi go na piętro pojęciowości i rzecz staje się momentem świadomości. Sztuka ma charakter pojęciowy i jest rzeczywistym momentem świadomości ducha.

Scharakteryzuj Heglowski model historii sztuki.

Sztuka w systemie Hegla pojmowana jest jako pojęcie. Jest konieczna jako moment totalności myślenia i nie jest niczym innym jak myśleniem. Sztuka została dalece wprzęgnięta w model kultury rządzony rozwojem samoświadomości ducha, została przyrównana do szprychy koła, którego centrum i spiritus movens jest Geist. Dla Hegla świat jest totalnością, a prawda jej rekonstrukcją. Wszystko jest konieczne na drodze rozwoju ducha. W sferze ducha rozwój jest urzeczywistnieniem celu o określonej treści, a tym celem jest duch zgodny ze swoją istotą, tj. z pojęciem wolności. W sztuce działa dialektyka, jest ona z jednej strony momentem obiektywnie stającej się rzeczywistości (poprzez syntezę z duchem na mocy uczestnictwa w absolucie), a z drugiej momentem rzeczywistości spełnionej, połączenia się totalności ducha, artykulacją jego myślenia. Hegel dąży do wykazania przejściowego, historycznego charakteru sztuki jako wstępnej dziedziny ducha absolutnego, która udostępnia świadomości prawdę przez nadanie jej zmysłowego kształtu i musi ustąpić miejsca wyobrażającej religii i wolnemu myśleniu absolutnego ducha - filozofii. Sztuka nie jest uważana przez Hegla za najwyższą formę, w jakiej prawda zdobywa sobie egzystencję. Jest rozumiana jako sposób doprowadzenia absolutu do naszej świadomości, który służył duchowi na pewnym etapie jego rozwoju. W sposobie widzenia sztuki poprzez filozofię dokonuje się nadania jej funkcji momentu totalności rozumu, przyznanie rangi bycia momentem rzeczywistym. Jednak to filozofia ma odnaleźć swoje miejsce bytowe, przezwyciężyć obcość wyeksterioryzowanych form ducha, pokonać ontologiczną odrębność bytu na rzecz uświadomienia sobie ontologicznej jedności uniwersum, co dla sztuki oznacza perspektywę końca i konieczność zastąpienia jej filozoficzną wiedzą o sztuce. Strefa artystyczna spełniła już zadanie wyznaczone jej przez rozwój ducha. Rolą sztuki jest więc narzędzie myślącego ducha.

Stworzony przez Hegla model historii sztuki stał się w późniejszych stuleciach matrycą, na kanwie której kolejni teoretycy budowali swoje metodologie ujmowania dziejów i rozwoju sztuki. Do najważniejszych wyznaczników Heglowskiego rozumienia sztuki przejmowanych przez kolejnych badaczy należało:

Bezpośrednim kontynuatorem myśli Hegla był Karl Schnaase (1798 - 1875) - telos sztuki w wyzwoleniu się z materii, rozwój linearny. Kolejni to Jakub Burckhardt - duch epoki, integralność kultury, antytetyczne przeciwstawienia epok; Alojzy Riegl - dwa antytetyczne bieguny postawy człowieka, antynomia haptyczności i optyczności, linearny rozwój sztuki od haptyczności do optyczności; Heinrich Wolfflin - paraboliczne następstwo epok, antyteza klasyczność-barok, E. Panofsky - ikonologia i zakotwiczenie sztuki w całokształcie kultury.

Wg Gombricha: Dalsze dzieje historiografii kultury to dzieje ratowania Heglowskich założeń bez metafizyki ducha. Przykład marksizmu, Riegla, Huizingi i Lamprechta (psychologia i asocjacjonizm w ujęciu Herbarta). Geist ogniskujący kultury zamieniany był na inne konstrukty.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
13. ABY WARBURG, metodologia historii sztuki
8. GOTTFRIED SEMPER, metodologia historii sztuki
Metodologia letni 2012, Metodologia historii sztuki
NOTATKI 1 semestr, Metodologia Historii Sztuki
29. NURT FEMINISTYCZNY, metodologia historii sztuki
pytania egz. metodologia, Metodologia historii sztuki
11. HEINRICH WOLFFLIN, metodologia historii sztuki
22. MARKSIZM, metodologia historii sztuki
19. E.H. GOMBRICH, metodologia historii sztuki
9. ADOLF GOLLER, metodologia historii sztuki
Woelfflin, IHS UW, Warsztat metodologiczny historyka sztuki
25. SEMIOLOGIA, metodologia historii sztuki
5. KRYTYKA HEGLIZMU, metodologia historii sztuki
31. MIEKE BAL, metodologia historii sztuki
3. J.G. HERDER, metodologia historii sztuki
Wollflin opisy, Metodologia Historii Sztuki
15. HANS SEDLMAYR, metodologia historii sztuki
30. NEW ART HISTORY, metodologia historii sztuki

więcej podobnych podstron