Kalkulacja przy produkcji sezonowej Niektóre z prowadzonych przez przedsiębiorstwo rodzajów działalności nie mają charakteru ciągłości (równomierności) rozłożenia w czasie. Powodem takiej sytuacji jest sezonowość. Z tego powodu następuje zupełny zanik produkcji w tak zwanych okresach zastoju, zaś w okresie sezonu szybki wzrost produkcji do maksymalnej zdolności produkcyjnej zakładu.Przy kalkulacji produkcji w gałęziach przemysłu o produkcji sezonowej nie byłoby trudności, gdyby kalkulacja była zestawiana raz w ciągu roku po okresie produkcji i okresie zastoju. Jednakże ze względu na kontrolę kosztów, kalkulacja powinna być sporządzana w okresach miesięcznych w czasie trwania sezonu. Występuje wówczas trudność polegająca na ustaleniu prawidłowej sumy kosztów stałych przypadających na produkcję danego miesiąca.Przy produkcji sezonowej, na koszt wytworzenia wyrobu gotowego w danym miesiącu, składają się koszty podstawowe produkcji, poniesione w danym miesiącu okresu sezonu, jak również część kosztów utrzymania zakładu w gotowości produkcyjnej, która dotyczy produkcji wytworzonej w danym miesiącu. Koszty dotyczące utrzymania zakładu w gotowości produkcyjnej, to znaczy koszty okresu poprzedzającego sezon i koszty sezonu do miesiąca sprawozdawczego włącznie, w poszczególnych okresach jest znana, lecz część kosztów widnieje jako wartości nie znane. Są to koszty, które dotyczą okresu zastoju po zakończeniu sezonu i koszty miesięcy sezonu po okresie sprawozdawczym.Koszty te są przyjmowane do zestawienia kalkulacji na podstawie założeń planu. W związku z powyższym, w omawianej metodzie kalkulacji możliwe są pewne niedokładności na skutek różnic między założeniami planowanymi a wykonaniem rzeczywistym. Dlatego też prowadzona jest ona sumami narastającymi od początku roku, i w ten sposób koryguje się niedokładności popełnione w miesiącach poprzednich.

Koszt całkowity (eng.: total cost TC) jest to suma wynagrodzeń wszystkich czynników wytwórczych. To suma całkowitych kosztów stałych (eng.: total fix cost TFC) i całkowitch kosztów zmiennych (eng. : total variable cost TVC). Koszty całkowite stałe (TFC)- są one niezależne od produkcji i wiążą się ze stałymi czynnikami produkcji (amortyzacja maszyn, odsetki za kredyt, renta za ziemię, podatek od nieruchomości, zatrudnienie księgowego, leasing maszyn itp..) Koszty całkowite zmienne (TVC)- zmieniają się wraz z produkcją i wiążą się ze zmiennymi czynnikami produkcji (wynagrodzenia pracowników produkcyjnych, koszt surowców i energii, itp.). Koszt całkowity można wyrazić następującym wzorem : Przeciętny koszt jednostkowy jest to suma przeciętnego kosztu stałego i przeciętnego kosztu zmiennego, przypadająca na jednostkę produktu. Przeciętny koszt jednostkowy można określić, opierając się na sprawozdaniach z okresów ubiegłych. W celu otrzymania przeciętnego kosztu jednostkowego ogólny koszt produkcji roku ubiegłego dzielimy przez liczbę jednostek produktów wytworzonych i sprzedanych w tym czasie. Koszty rodzajowe w rachunkowości - koszty w układzie rodzajowym, tzw. koszty proste bieżącej działalności, które faktycznie zostały poniesione, przedstawione w podziale na rodzaje. Koszty rodzajowe odpowiadają na pytanie ile i jakiego rodzaju koszty zostały poniesione. Układ rodzajowy kosztów dzieli koszty według rodzaju i obejmuje następujące grupy kosztów: amortyzacja - celowe wyrażone wartościowo zużycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, zużycie materiałów i energii - zużycie surowców, materiałów zapasowych, opakowań, paliwa, książek, czasopism, energii (elektrycznej, cieplnej, wodnej, sprężonego powietrza), usługi obce - obróbka obca, usługi: transportowe, remontowe, łączności, najmu, leasingu, bankowe, wynagrodzenia - wynagrodzenia brutto za prace wykonane na rzecz danego podmiotu, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - obciążające pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz inne świadczenia na rzecz pracowników: wydatki na bhp, szkolenia, ochronę zdrowia, podatki i opłaty - podatki: od nieruchomości, środków transportu oraz opłaty: skarbowe, notarialne, administracyjne, sądowe, za zanieczyszczanie środowiska, pozostałe koszty rodzajowe - podróże służbowe, ubezpieczenie majątkowe, stypendia, reklama nie ujęta w innych pozycjach. „Marża jednostkowa brutto” Mjb= c-kjz Jeżeli od przychodów ze sprzedaży odejmiemy całkowite koszty zmienne, to przy opłacalnej sprzedaży pozostaną koszty stałe i zysk. Marża brutto służy więc pokryciu kosztów stałych i osiągnięciu zysku. Stąd często marża brutto jest określana mianem marży na pokrycie (marża pokrycia).

Metoda reszty stosowana w kalkulacji produkcji sprzeżonej Jeżeli w procesie produkcji w rezultacie jednego procesu wytwarzania powstają co najmniej dwa produkty, jest to wtedy produkcja łączna (sprzężona). Daje w rezultacie różnorodne produkty, główne, o największej wartości ekonomicznej oraz uboczne, o mniejszej wartości ekonomicznej, nieodłącznie związane z produkcją wyrobów gotowych. Za produkty główne uważa się te, które stanowią podstawowy cel działalności gospodarczej jednostki. Produkty uboczne otrzymywane są przymusowo, nie są one celem prowadzenia procesu produkcyjnego, jednakże posiadają one wartość użytkową i istnieje możliwość ich sprzedaży lub zużycia na potrzeby własne jednostki. Ustalamy łączny koszt produktów głównych, odejmując od kosztu wytworzenia produkcji sprzężonej wartość produktu ubocznego, wycenionego według ceny ewidencyjnej, i po drugie ustalamy koszty produktów głównych, dzieląc koszt ich wytworzenia według zasad kalkulacji podziałowej ze współczynnikami, stosując współczynniki charakteryzujące kosztochłonność, przydatność lub wartość handlową produktów. Kpgł=Kogółem-Wpr.ubocznego Wpr.ub.=Qub*Cub Kjgł=Kpgł/Qgł Metody kalkulacji produkcji sprzężonej. Metoda reszty; Podziałowa proporcjonalna; Podziałowa współczynnikowa Metoda podziałowa jest stosowana, jeżeli wytwarzanych produktów gotowych nie można jednoznacznie zaklasyfikować jako główne lub uboczne.W ramach metody podziałowej wyróżnia się: a) metodę podziałową proporcjonalną; ustalane są wielkości mierzone ilościowo, które pozwalają, zgodnie z zasadą przyczynowo-skutkową, podzielić łączne koszty poniesione w produkcji sprzężonej na produkty. b) metodę współczynnikową cen rynkowych;podobna do kalkulacji podziałowej ze współczyn nikami - najczęściej stosowane są w tej metodzie jako współczynniki podziału kosztów  ceny rynkowe. W metodzie współczynnikowej cen rynkowych podział kosztów procesów sprzężonych na produkty dokonywany jest nie według zasady przyczynowo-skutkowej, lecz według pozycji rynkowej produktu i jego zdolności do pokrywania kosztów Nakłady wydatkowane w procesie produkcji kapitały (stanowiące koszty własne produkcji) przeznaczone na zakup niezbędnych środków i przedmiotów pracy (infrastruktura, surowce, materiały, narzędzia, energia, robocizna). Rodzaje nakładów: Nakłady Bieżące - zużywane są w przyjętej jednostce czasu (np. 1 cykl produkcji, 1 rok). Nakłady Inwestycyjne lub pracy żywej, śr. trwałych, pieniężne, materiałowe. Koszt - to kategoria ekonomiczna, oznaczająca zużycie zasobów majątkowych przedsiębiorstwa oraz siły roboczej (pracy żywej) wyrażone wartościowo i celowe. Oznaczają wyrażone wartościowo zużycie czyn. prod. przeds. związanych z normalną jego działalnością. Wydatek - to kategoria ekonomiczna, oznaczająca każdy rozchód pieniężny związany z zapłatą za określone dobra lub usługi oraz regulowaniem zobowiązań ciążących na podmiocie gospodarczym. Nie każdy wydatek jest kosztem, lecz każdy koszt musi przerodzić się w wydatek.

NAKŁADY Należą do produkcyjnej sfery działalności. Mają charakter materialny i formę rzeczową. Są ściśle związane z wydatkowaniem materii lub energii na produkcję. Mogą, ale nie muszą, być wyrażone w formie pieniężnej; stanowią wówczas podstawową część kosztów produkcji = koszty nakładów gospodarczych Zakres rzeczowy jest węższy. Obejmuję tylko koszty gospodarcze. Są kategorią ponadczasową, istniejącą we wszystkich formacjach społeczno ekonomicznych. Zmiany w poziomie kosztów nie zawsze są proporcjonalne do zmian w poziomie nakładów KOSZTY Należą do wartościowej, finansowej sfery działalności. Mają charakter finansowy. Nie są związane z wydatkowaniem materii lub energii. Można je przedstawić wyłącznie w formie pieniężnej. Zakres rzeczowy jest szerszy od nakładów. Nakłady = Koszty gospodarcze + Koszty majątkowe Są kategorią właściwą dla gospodarki towarowo-pieniężnej. Strata nadzwyczajna, finansowy skutek zdarzeń niepowtarzalnych, powstających poza obszarem zwykłej działalności podmiotu gospodarczego, a w szczególności zdarzeń losowych, zaniechania lub zawieszenia działalności określonego rodzaju, istotnej zmiany metod produkcji oraz postępowania układowego i naprawczego. Koszty puste Jeżeli jakaś część potencjału wytwórczego z określonych powodów nie będzie wykorzystywana, to koszty stałe związane z posiadaniem i utrzymaniem w gotowości tej części potencjału, są z punktu widzenia przedsiębiorstwa kosztami pustymi. Koszty te nie przyczyniają się do tworzenia nowych wartości w danym okresie. Koszty okresu - Koszty odnoszone do czasu, czyli poniesione w danym okresie. Do kosztów okresu zalicza się koszty niezwiązane z produkcją i nie biorące udziału w wycenie zapasów, a także koszty produktów sprzedanych w danym okresie. Koszty bezpośrednie to elementarne składniki wyrobów wyprodukowanych lub nabytych w celu sprzedaży. Zwykle są to koszty które można przypisać do produktu za pośrednictwem dokumentów księgowych. Są to głównie materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia oraz inne koszty bezpośrednie, np. poniesione koszty przygotowania nowej produkcji rozliczone na jednostkę produktu. Koszty pośrednie bardziej wiążą się z istniejącym potencjałem produkcyjnym, mniej z bezpośrednio prowadzoną działalnością. Niektóre pozycje kosztów pośrednich wiążą się z upływem czasu ( czynsze, płace administracji itp.) Techniczny koszt wytworzenia jest sumą kosztów bezpośrednich i kosztów wydziałowych, koszty bezpośrednie (materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie,);koszty pośrednie(koszty  wydziałowe, koszty zarządu,koszty sprzedaży.

Amortyzacja - nazywana czasami konsumpcją kapitału, oznacza zmniejszenie się wartości dobra kapitałowego w pewnym okresie w wyniku użytkowania lub starzenia się. Można mówić o amortyzacji kredytu (rozłożeniu jego spłaty), ale najczęściej pojęcie to odnosi się do amortyzacji księgowej. Umorzenie to okresowe zmniejszenie wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych na skutek jego wykorzystywania w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej, o wyrażoną wartościowo sumę tego zużycia.Wartość umorzenia za dany okres (np. kilku lat) jest sumą dokonanych odpisów amortyzacyjnych w poszczególnych podokresach. Rata amortyzacyjna - kwota, jaką gospodarstwo musi corocznie odprowadzać do banku, aby w odpowiednim okresie zgromadzić sumę potrzebną na odtworzenie danego środka produkcji. W gospodarstwach indywidualnych, które nie odprowadzają do banku kwot z tytułu amortyzacji, rata amortyzacyjna stanowi wielkość rocznego zużycia danego środka trwałego. Stopa amortyzacji określa % zużycia środka w ciągu roku Wycena kosztów zuzycia materiałów metoda ceny średniej Najpierw obliczyć Cśr dla calego zapasu, Csr*calk zużycie,Csr*zapas pozostały Wycena kosztow zuzycia materiałów metoda ceny szczegółowej identyfikacji cen indywidualnych Wartość zapasu:Suma Ilości(zapas-zużycie)*cena Wartość zużycia:tak samo Koszt całkowity i koszt jednostkowy Koszt całkowity (eng.: total cost TC) jest to suma wynagrodzeń wszystkich czynników wytwórczych. To suma całkowitych kosztów stałych (eng.: total fix cost TFC) i całkowitch kosztów zmiennych (eng. : total variable cost TVC). Koszty całkowite stałe (TFC)- są one niezależne od produkcji i wiążą się ze stałymi czynnikami produkcji (amortyzacja maszyn, odsetki za kredyt, renta za ziemię, podatek od nieruchomości, zatrudnienie księgowego, leasing maszyn itp..) Koszty całkowite zmienne (TVC)- zmieniają się wraz z produkcją i wiążą się ze zmiennymi czynnikami produkcji (wynagrodzenia pracowników produkcyjnych, koszt surowców i energii, itp.). Koszt całkowity mozna wyrazić następującym wzorem : TC = TFC+TVC Przeciętny koszt jednostkowy jest to suma przeciętnego kosztu stałego i przeciętnego kosztu zmiennego, przypadająca na jednostkę produktu. Przeciętny koszt jednostkowy można określić, opierając się na sprawozdaniach z okresów ubiegłych. W celu otrzymania przeciętnego kosztu jednostkowego ogólny koszt produkcji roku ubiegłego dzielimy przez liczbę jednostek produktów wytworzonych i sprzedanych w tym czasie.

Amortyzacja metodą liniową jest najprostszą, i z tego powodu najczęściej stosowaną, metodą amortyzacji. Amortyzacja liniowa zakłada, że środek trwały zużywa się równomiernie w ciągu całego okresu użytkowania. Aby wyliczyć kwotę amortyzacji rocznej, należy podzielić wartość środka trwałego przez cały przewidywany okres jego użytkowania. Przy stosowaniu metod amortyzacji nierównomiernej przyjmowane jest założenie, że zużycie majątku trwałego kształtuje się różnie w poszczególnych latach jego użytkowania. Do metod amortyzacji nierównomiernej zalicza się amortyzację degresywną, amortyzację progresywną oraz amortyzację naturalną. W degresywnej metodzie amortyzacji przyjmowane jest założenie, że wydajność danego składnika majątku trwałego stopniowo maleje, a jednocześnie rosną koszty jego użytkowania (wyższe koszty remontów, częstsze przestoje). W tym celu, aby zapewnić równomierny rozkład kosztów eksploatacji (amortyzacji, remontów, obsługi itp.) w całym okresie użytkowania, zwiększające się koszty eksploatacji neutralizowane są poprzez malejącą w kolejnych latach kwotę odpisów amortyzacyjnych. W progresywnej metodzie amortyzacji przyjmowane jest założenie wzrastających odpisów amortyzacyjnych. Jako uzasadnienie tej metody można przytoczyć stopniowe osiąganie projektowanej zdolności produkcyjnej przez środek trwały. W naturalnej metodzie amortyzacji przyjmowane jest założenie, że zużycie składnika majątku trwałego jest jednakowe na jednostkę jego pracy, np. na godzinę pracy maszyny, na jeden kilometr przebiegu samochodu, na jedną sztukę wyrobu itp. Dla ustalenia stawki amortyzacyjnej wartość składnika majątku trwałego dzieli się przez ilość jednostek pracy, jaką wykona on w całym okresie jego przydatności. Przy stosowaniu tej metody dokonywania odpisów, kwota amortyzacji w danym okresie zależy od stopnia intensywności wykorzystania składnika majątku trwałego, bowiem kwota amortyzacji powstaje w rezultacie pomnożenia stawki przez liczbę jednostek pracy wykonanych w danym okresie Zasady progu rentowności produkcji. Jeśli Ks rosną to Q bep również rośnie. Dodatkowo ze wzoru na Qbep=Ks/(c-kjz) można wywnioskować, że Jeśli kjz rosną to Q bep zmaleje Jeśli c rośnie to Qbep również wzrośnie.

---