1. Problem

Czy istnieją środki logiczne, przy pomocy których można zapewnić obiektywność badań?

Etos nauk społecznych wymaga poszukiwania prawdy „obiektywnej”. Badacz wierzy, że prawda jest korzystna, stara się wiec określić „realistyczny”, czyli wg niektórych „obiektywny” obraz rzeczywistości.

Badacz nauk społecznych stoi przed wieloma problemami, m.in.:

1. przed wpływem na badania „obiektywne” dziedzictwa poprzednich dziedzin badawczych, z których wywodzą się główne teorie, z których korzystamy

2. przed wpływami otoczenia kulturowego, społecznego, ekonomicznego i politycznego

3. przed wpływem na badania swoich własnych poglądów, ukształtowanych przez środowisko i kulturę

4. jak zachować obiektywność, przy nie odrzucaniu własnych ambicji praktycznych

5. jak można powiązać poszukiwanie prawdziwej wiedzy z wartościowaniem moralnym i politycznym?

Ludzie stają przed nieuchronnym wpływem środowiska, a mówienie o tym jest pewnym „tabu” - tymi problemami powinna zająć się socjologia nauki.

Środki logiczne, które maja nas ochronić przed stronniczością są następujące:

• należy uświadomić sobie ze wartościujemy

• należy te wartościowania poddawać analizie istotności, sensu i osiągalności w ramach społeczeństwa

• należy przekształcić wartościowania w konkretne przesłanki wartościujące nasze badania

• należy wybierać podejścia badawcze i definiować pojęcia biorąc pod uwagę przesłanki wartościujące

Myrdal reprezentuje stanowisko przeciwne do Hempla, to znaczy ma inne zdanie w kwestii wpływu pozanaukowych wartościowań na badania i rezultaty naukowe.

Autor uważa że problemy społeczne musza pozostawać pod wpływem wartościowań. Wartościowania te powstają pod wpływem środowiska i osobowości człowieka na jego poglądy.

Myrdal uważa że ludzie maja skłonności do racjonalizowania swoich opinii, to znaczy przedstawiania ich jakby składały się tylko z przekonań.

Nauka to wyrafinowany i uogólniony zdrowy rozsądek.

2. Wartościowania, przekonania, opinie

Dwa rodzaje koncepcji budowane na temat rzeczywistości: (tabela)

1. przekonania

2. wartościowania

przekonania	wartościowania
właściwości logiczne są odmienne
Charakter
intelektualny i poznawczy	emocjonalny i wolicjalny
wyrażają idee na temat jaka jest rzeczywistość	wyrażają idee na temat jaka rzeczywistość powinna być
zakładają pewną wiedzę (fakty)	nie mogą być oceniane i mierzone przy pomocy kryteriów obiektywnych
istnieje możliwość oceny poprawności przekonań przez kryterium prawda / fałsz	nie są porównywane z wiedzą prawdziwa i szeroką ; oparte na emocjonalnych upodobaniach
są kompletne	Gdy formułowane przez jednostkę (grupę) mogą stać się aspektem rzeczywistości i mogą zostać przebadane
porównywane z wiedza szeroką	w. przyjęte przez jednostkę są płynne i ambiwalentne
	ulokowane są na różnych piętrach osobowości moralnej i odpowiadają różnym stopniom ogólności sądów moralnych
	wartościowania postrzegane przez cale narody są cenione wyżej niż przez jednostkę - jest to generalizowania oparte na obserwacjach empirycznych

Wyższe wartościowania są na co dzień spychane w cień, ale zachowujemy je, aby przy bardziej stosowanej okazji mogły się one ujawnić. Te wartościowania „nisze” zwane są wąsko - egoistycznymi. (przykład rasizmu i Murzyna)

Gdy chcemy uchwycić wartościowanie, często ukrywamy ich wartościujący charakter (dot. wartościowań operacyjnych na niższym poziomie). Wartościowaniom takim nadaje się pozory przekonań dotyczących rzeczywistości. Opinie takie staja wtedy tym co nazywa się „racjonalizacją”.

racjonalizowanie opinii - przedstawianie ich w formie samych przekonań

( pułapka racjonalizacji - tendencja do wikłania samych siebie w sieci zniekształceń, które uniemożliwiają nam widzenie rzeczy takimi, jakimi są rzeczywiście. (skutek działania w procesie redukcji dysonansu usprawiedliwień samego siebie) )

Równocześnie wartościowanie ulega „obiektywizacji” - przekonania i proste wnioski płynące z przekonań zostają ukryte i tym samym wewnętrzne sprzeczności są niewidoczne.

3. Wartościowania zalezą od przekonań

Zmiany przekonań maja duży wpływ na wartościowania

W momencie gdy przekonania zostaną sprostowane, pojawia się nacisk w kierunku zmiany wartościowań - przynajmniej o tyle, aby były one spójne dla nas i wobec naszych opinii.

Wiąże się to z osłabieniem wartościowań mieszczących się na niższych szczeblach i większy konformizm wobec wartości wyższego szczebla. (przykład Kennedy i Johnson - bieda)

Jednak, gdy wcześniejsze, fałszywe przekonania służyły dobrze pewnym celom i zaspokajały określone potrzeby ich zmiana napotyka opór.

Często takie zmiany są po prostu odrzucane i mimo iż są fałszywe w dalszym ciągu przy nich obstajemy. Niektóre organizacje formalne i nieformalne mogą mieć wpływ na nasza zmianę wartościowania

4. Rola ukrytych wartościowań

Mechanizm stronniczości różni się w swoich właściwościach od mechanizmu wytwarzającego przesądy w myśleniu politycznym.

Często zdarza się ze badacze nie ujawniają wartościowań jako wartościowań, lecz podają tylko obiektywne „racje”, ich postrzeganie rzeczywistości ulega zniekształceniom co powoduje ze badania staja stronnicze. Ale istnieje samo korygujący się proces w pracy naukowej.

Przesądy występujące w naukach społecznych nie mogą być wyeliminowane tylko przez „trzymanie się faktów” i doskonalenie statystycznego ujawniania danych.

Wg Luisa Wirtha

„ bez wartościowań nic nas nie interesuje, nie mamy poczucia istotności ani znaczenia, a zatem nie mamy żadnego przedmiotu badawczego”.

Należy wybrać pewien specyficzny punkt wiedzenia, aby nie dopuścić uprzedzeń i przesądów.

Stronniczość stanowi niefortunny rezultat ukrytych wartościowań, które przenikają do procesu badawczego we wszystkich jego etapach, poczynając od planowania badan, a kończąc na raporcie wyników.

Bardzo często badacze ograniczają swoje kontrowersyjne poglądy i oryginalne pomysły do dziedzin, które nie podważają fundamentalnych przesądów, w które wszyscy wierzą.

Ukrywanie wartościowań prowadzi do przetwarzania danych czy kwantyfikacji.

Gdzie ingerują sady wartościujące?

1. w momencie wyboru problemu i pewnego punktu wiedzenia

2. przy wyprowadzaniu wniosków praktycznych z przeprowadzonych badan

3. w całym procesie badawczym - wybór pojęć i modeli teoretycznych, zbieranie danych, zapis obserwacji

Potrzeba racjonalizacji wpływa na podejścia badawcze.

Metoda wykrywania stronniczości:

Należy skonfrontować wnioski z przesłankami, a gdy wystąpi błąd „non sequitur” ( tzn. 'nie wynika'; wniosek nie wypływający z przesłanek) rozumowanie stanie się otwarte wobec niekontrolowanym wpływom ze sfery wartościowań.

Ta nie konkluzywność logiczna zostaje ujawniona podczas analizy krytycznej

5. Ujawnienie ukrytych wartościowań

Wadą współczesnych badan społecznych nie jest brak obiektywności rozumianej jako niezależność od wartościowań, ale występowanie przesłanek wartościujących, które przeważnie są ukryte, co powoduje że łatwiej o przesady.

Sposobem jaki możemy zastosować by dążyć do obiektywności w analizie teoretycznej, jest wydobywanie wartościowań na światło dzienne, nadawanie im charakteru świadomego, konkretnego i wyraźnego oraz ujawnienia jego wpływu na badania teoretyczne.

Wniosek:

Przesłanki wartościujące powinny być ujawnione, bowiem tylko wtedy badania będą obiektywne. Ale przesłanki te należy ujawniać także dlatego, by badania naukowe były uczciwe i konkluzywne.

Słowniczek:

kwantyfikacja - używanie operatorów zwanych: kwantyfikatorami

wolicjonalny - zależny od woli, odnoszący się do woli

ambiwalencja (ambiwalentny) - dwojakość, dwuwartościowość uczuć; doznawanie jednocześnie sprzecznych uczuć i chęci w stosunku do tych samych osób, przedmiotów

Obiektywność w badaniach społecznych - G. Myrdal Justyna Abdank - Kozubska gr. A

1

Teoria polityki - ćwiczenia 3

---