Przedmiotem regulacji prawa cywilnego są stosunki prawne mające w ogromnej większości charakter stosunków majątkowych, aczkolwiek prawo to reguluje także pewną grupę stosunków o charakterze niemajątkowym, które dotyczą np. ochrony tzw. dóbr osobistych.

Podmiotami stosunków prawnych regulowanych przez prawo cywilne (stosunków cywilnoprawnych) są osoby fizyczne, czyli ludzie, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej lecz wyposażone przez prawo w przymiot tzw. zdolności prawnej, zwane niekiedy ułomnymi lub niepełnymi osobami prawnymi.

Metodę regulacji przyjętą przez prawo cywilne charakteryzuje równorzędne traktowanie podmiotów.

Prawo cywilne reguluje stosunki majątkowe i pewną grupę stosunków niemajątkowych, zachodzących równorzędnymi podmiotami tych stosunków.

Działy prawa cywilnego:

- część ogólna,

- prawo rzeczowe,

- prawo zobowiązań,

- prawo rodzinne,

- prawo spadkowe,

- prawo na dobrach niematerialnych.

Prawem podmiotowym jest znajdująca oparcie w normach prawa przedmiotowego możność określonego postępowania.

W prawach podmiotowych, których treść jest bardziej rozbudowana, można wyróżnić pewne części składowe, tzw. uprawnienia.

Jeżeli uprawnienie zostaje skonkretyzowane wobec oznaczonej osoby, mówimy wówczas o roszczeniu.

Od roszczeń należy odróżnić tzw. uprawnienia kształtujące, którym nie odpowiadają obowiązki innych osób. Uprawniony może więc sam, bez udziału innego podmiotu, doprowadzić swym działaniem do powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.

Artykuł 5 stanowi, że nikt nie może ze swego prawa czynić użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa albo z zasadami współżycia społecznego.

Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na tej osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

Domniemania

-prawne -faktyczne

Domniemania: pozwalają wnioskować o pewnych faktach (objętych obowiązkiem udowodnienia) na podstawie innych faktów (łatwiejszych do udowodnienia), z którymi te pierwsze fakty pozostają w normalnym następstwie zdarzeń.

„Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary”

Przedmiotami stosunków cywilnoprawnych są w szczególności:

- rzeczy,

- pieniądz,

- papiery wartościowe,

- energia,

- dobra intelektualne,

- dobra osobiste,

- zorganizowane kompleksy majątkowe (np. przedsiębiorstwo).

Rzeczami są jedynie przedmioty materialne pod warunkiem, że mogą być w stosunkach społeczno-gospodarczych traktowane jako dobra samoistne.

Pieniądz jest w prawie cywilnym traktowany jako szczególna odmiana rzeczy. Szczególny charakter pieniądza polega na tym, że w obrocie cywilnoprawnym decydującą rolę odgrywa suma znaków pieniężnych a nie ich rodzaj.

Papiery wartościowe są dokumentami związanymi z istnieniem pewnego prawa, z reguły majątkowego (np. wierzytelności) w taki sposób, że ich posiadanie stanowi niezbędną przesłankę wykonania prawa.

Energia nie może być kwalifikowana jako rzecz, gdyż nie ma charakteru „przedmiotu materialnego”. Ponieważ jest jednak dobrem mierzalnym (liczniki energii) może być - podobnie jak rzeczy - przedmiotem obrotu cywilnoprawnego.

Dobra intelektualne są wytworami umysłu ludzkiego. Należą do nich m.in. utwory rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a także wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, know-how, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne i topografie układów scalonych.

Dobra osobiste są dobrami niemajątkowymi o niematerialnym charakterze. Mogą one przysługiwać zarówno osobom fizycznym jak i innym podmiotom prawa, w szczególności zaś osobom prawnym.

Zorganizowane kompleksy majątkowe takie jak przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne mogą stanowić samodzielny, swoisty przedmiot prawa z uwagi na szczególną więź funkcjonalną łączącą w pewną całość określone elementy, z których każdy stanowić by mógł odrębny przedmiot prawa.

MAJĄTEK

-ogół praw i obowiązków -ogół praw (mienie)

„Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną” (art.. 8 k.c.). - Jest to równoznaczne z uzyskaniem kwalifikacji podmiotu prawa cywilnego.

Śmierć:

-> akt zgonu (USC)

-> stwierdzenie zgonu (sąd) -> akt zgonu (USC)

-> uznanie za zmarłego (sąd) -> akt zgonu (USC)

Zdolność do czynności prawnych jest to zdolność do aktywnego i świadomego kreowania stosunków cywilnoprawnych, czyli zdolność do tego, by przez czynności prawne swym własnym, samodzielnym działaniem nabywać prawa i zaciągać zobowiązania.

Zdolność do czynności prawnych:

BRAK	osoby, które nie ukończyły 13r. życia osoby ubezwłasnowolnione całkowicie
OGRANICZONA	małoletni, który ukończył 13r. życia osoby ubezwłasnowolnione częściowo
PEŁNA	osoby, które ukończyły 18r. życia Kobiety, które ukończyły 16r. życia i wstąpiły w związek małżeński

Z uznaniem człowieka przez prawo za podmiot wiąże się w naturalny sposób ochrona swoistych wartości, nierozerwalnie związanych z osobowością konkretnej osoby fizycznej, zwanych dobrami osobistymi.

„Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego, niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”.

Ten czyje dobro osobiste zostało naruszone może żądać:

- zaniechania naruszeń,

- usunięcia skutków naruszenia,

- naprawiania szkody za zasadach ogólnych.

„Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną”.

Osobowość prawna jest wyłącznie cechą normatywną.

Osoba prawna jest pewną zorganizowaną wewnętrznie jednością, powstałą w celu realizacji określonych zamierzeń, będąca podmiotem prawa wyposażonym w zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.

Wewnętrzna struktura osoby prawnej opiera się zarówno na przepisach prawa, jak i na własnym statucie lub w umowie.

Jako twór organizacyjny, a nie biologiczny, osoba prawna działa poprzez swoje organy, czyli osoby fizyczne upoważnione prawnie do działania ze skutkiem analogicznym, jakby działała sama osoba prawna i będąca jednocześnie elementem struktury osoby prawnej.

Osoba prawna może posiadać własny majątek, występować w obrocie, zawierać umowy, pozywać przed sąd i być pozywana. Za zaciągnięte zobowiązania osoba prawna odpowiada własnym majątkiem.

Osoba prawna funkcjonuje zawsze z udziałem osób fizycznych, aczkolwiek rola substratu osobowego w poszczególnych rodzajach osób prawnych jest zróżnicowana.

Osoba prawna posiada własne dobra osobiste (w szczególności nazwę, firmę, dobrą sławę, tajemnicę, nienaruszalność lokalu).

Osoba prawna wykonuje swą zdolność do czynności prawnych poprzez swoje organy, którymi mogą być zarówno pojedyncze osoby (dyrektor przedsiębiorstwa państwowego, rektor wyższej uczelni), jak również grupy osób fizycznych wstępujących kolegialnie (np. zarząd spółdzielni, zarząd spółki kapitałowej).

Osoba prawna ponosi nie tylko konsekwencje prawne dokonanych przez jej organ czynności prawnych, ale odpowiada także za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym swego organu (art. 416 K.c.), w tym także za naruszenie przez organ dóbr osobistych innego podmiotu prawa.

„Jeżeli ktoś, występując jako organ osoby prawnej, zawarł umowę w jej imieniu, nie będąc jej organem lub przekraczając zakres umocowania takiego organu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła prze to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania”.

Systemy powoływania do życia osób prawnych:

- s. aktów organów państwa,

- s. koncesyjny,

- s. normatywny.

Wybrane osoby prawne:

- Skarb Państwa,

- przedsiębiorstwa państwowe,

- spółdzielnie,

- spółki kapitałowe,

- banki,

- stowarzyszenia,

- fundacje,

- partie polityczne,

- osoby prawne Kościoła Katolickiego.

Jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi lecz posiadające podmiotowość prawną

Cechą charakterystyczną ułomnych osób prawnych jest także tzw. odpowiedzialność subsydiarna.

Reprezentacja podmiotów:

Przedstawicielstwo charakteryzuje się więc następującymi cechami:

- przedstawiciel działa w imieniu reprezentowanego,

- przedstawiciel składa swoje własne oświadczenie woli,

- skutki prawne oświadczenia woli przedstawiciela spadają na reprezentowanego.

Cztery rodzaje przedstawicielstwa:

- przedstawicielstwo ustawowe,

- pełnomocnictwo,

- prokura,

- przedstawicielstwo ukryte.

Rodzaje pełnomocnictwa:

- ogólne - szczególne,

- samodzielne - łączne,

- wyraźne - domniemane.

Zdarzeniami cywilnoprawnymi są takie zdarzenia rzeczywiste, które wywołują skutki w postaci powstania, zmiany lub zgaśnięcia stosunku cywilnoprawnego.

Można wyróżnić następujące rodzaje zdarzeń cywilnoprawnych :

- czynności prawne,

- konstytutywne orzeczenia sądowe i konstytutywne akty administracyjne,

- czyny dozwolone,

- czyny niedozwolone,

- zdarzenie w ścisłym tego słowa znaczeniu,

- inne typy zdarzeń prawnych.

Elementami charakteryzującymi każdą czynność prawną są:

- akt woli spowodowania skutków prawnych,

- przejaw takiego aktu woli, czyli tzw. oświadczenie woli,

- równorzędny pod względem prawnym status stron.

Kodeks cywilny stanowi, że oświadczenie woli, które ma być złożone drugiej stronie jest złożone z chwilą, gdy doszło ono do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się (co wcale nie jest równoznaczne z tym, że się faktycznie zapoznała) z jego treścią.

Czynności prawne możemy podzielić następująco:

- jednostronne, dwustronne i uchwały,

- konsensualne i realne,

- rozporządzające i zobowiązujące,

- odpłatne i nieodpłatne,

- kauzalne i abstrakcyjne.

Treść czynności prawnej: Kodeks cywilny stanowi, że czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Trzy rodzaje postanowień zawartych w treści czynności prawnej:

- postanowienia przedmiotowo istotne,

- postanowienia podmiotowo istotne,

- postanowienia uboczne.

Przez warunek prawo cywilne rozumie zdarzenie przyszłe i niepewne, od którego strony uzależniają skuteczność czynności prawnej.

WARUNEK

-zawieszający -rozwiązujący

Termin jest rozumiany w prawie cywilnym w dwu znaczeniach:

- jako chwila,

- jako okres.

Forma oświadczeń woli

Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych - wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny.

Forma oświadczenia woli:

1. zwykła,

2. szczególna:

a) pisemna,

b) pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym,

c) pisemna z urzędowym poświadczeniem daty,

d) notarialna.

----------------------------------------------------------

forma elektroniczna

ZASTRZEŻENIE FORMY

-pod rygorem nieważności -pod rygorem dowodowym

Wadą oświadczenia woli jest nieprawidłowość dotycząca albo podjęcia samego aktu woli (woli wewnętrznej) albo na niezgodności między aktem woli a jej zewnętrznym przejawem, czyli oświadczeniem woli.

Wady oświadczenia woli mogą powodować nieważność:

bezwzględną względną

1) brak świadomości lub swobody, 1) błąd,

2) pozorność. 2) podstęp,

3) groźba.

Brak świadomości lub swobody ma miejsce wówczas, gdy doszło do złożenia oświadczenia woli przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Pozorność oświadczenia woli jest to uzgodniona przez strony czynności prawnej niezgodność oświadczenia woli z ich wolą rzeczywistą, celem wprowadzenia w błąd osób trzecich.

Błąd jest to albo mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy albo też mylne wyobrażenie o treści złożonego oświadczenia woli.

Błąd, jako wada oświadczenia woli, musi:

- dotyczyć treści czynności prawnej,

- być istotny.

Szczególną, kwalifikowaną postacią błędu jest tzw. podstęp. Ma on miejsce wówczas, gdy błąd wywoła druga strona umyślnie, w celu skłonienia danej osoby do złożenia oświadczenia woli określonej treści.

Groźba, zwana niekiedy przymusem psychicznym, zachodzi wówczas, gdy jakaś osoba w celu zmuszenia innej osoby do złożenia oświadczenie woli określonej treści zapowiada spowodowanie niekorzystnych następstw (osobistych lub majątkowych) dla tej osoby lub też osoby trzeciej, jeżeli oświadczenie woli o żądanej treści nie zostanie złożone.

Groźba jako wada oświadczenia woli musi być:

- groźbą bezprawną (sprzeczną z obowiązującym prawem) oraz

- groźbą poważną.

Umowa jest szczególnym rodzajem czynności prawnej. Stanowią ją dwa zgodne i wzajemnie sobie co do treści odpowiadające oświadczenia woli dwu stron, mające na celu wywołanie skutków prawnych.

Najczęstszymi sposobami prowadzącymi do zawarcia umowy są:

- złożenie oferty,

- rokowania umowne,

- aukcja,

- przetarg.

Oferta jest to propozycja zawarcia umowy określająca co najmniej jej istotne postanowienia (elementy treści). Oferta musi być stanowczą propozycją zawarcia umowy.

Negocjacje polegają na stopniowym uzgadnianiu przez strony treści umowy przez wzajemne wymienianie między sobą niewiążących na razie propozycji. Umowę zawieraną w tym trybie uważa się za ostatecznie zawartą dopiero wówczas, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień, które były przedmiotem negocjacji.

Tryb ofertowy jest wykorzystywany przy zawieraniu umów w drodze aukcji i przetargu, a więc swoistego publicznego konkursu ofert, który ogłasza ten, kto jest zainteresowany w zebraniu kilku ofert w tym samym przedmiocie celem ich porównania i wyboru najbardziej odpowiedniej.

Zawarcie umowy może być poprzedzone zawarciem tzw. umowy przedwstępnej.

Umowa przedwstępna jest to umowa, która określa istotne postanowienia mającej być w przyszłości zawartą umowy. Umowa przedwstępna powinna zostać wykonana. Wykonanie umowy przedwstępnej polega oczywiście na zawarciu umowy przyrzeczonej.

Zasada swobody umów: „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego".

Umowy nazwane to te, które - pod określonymi nazwami - są regulowane przez obowiązujące ustawy (np. umowa sprzedaży, najmu, zlecenia i in.).

Umowy nienazwane zawierane są rzadziej, na tyle jednak często, że może się w praktyce wytworzyć pewien model ich treści, a nawet może się przyjąć określona ich nazwa (np. umowa know-how, czyli umowa o odpłatne udostępnienie tajemnic produkcji)

Umowy mieszane zawierają w sobie elementy z dwu lub więcej rodzajów umów z dwu pierwszych grup (np. umowa o wycieczkę, umowa hotelowa).

Istotę przedawnienia stanowi to, że po upływie określonego przez prawo terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia.

Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie przedawnieniu ulegają jedynie roszczenia majątkowe, a więc takie, których wartość można określić w pieniądzu.

Osoba przeciwko której roszczenie przysługuje, może postawić zarzut przedawnienia i w ten sposób zobowiązać sąd do ustalenia, czy przedawnienie istotnie nastąpiło.

Zobowiązanie, w którym roszczenie uległo przedawnieniu nie wygasa, lecz przekształca się w tzw. zobowiązanie niezupełne (naturalne).

Zasadniczy termin przedawnienia wynosi dziesięć lat.

Bieg przedawnienia rozpoczyna się zasadniczo od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Od przedawnienia należy odróżnić tzw. terminy zawite, zwane także prekluzyjnymi.

Ich istota polega na tym, że na skutek bezczynności uprawnionego, trwającej przez czas ściśle określony przez ustawę, następuje wygaśnięcie przysługującego mu prawa.

Przykłady terminów zawitych:

• wygaśnięcie prawa podmiotowego art. 293 § 1 k.c.,

• wygaśnięcie roszczenia art.. 344 § 2 k.c.

• wygaśnięcie tzw. prawa kształtującego art. 568 § 1 k.c., art. 388 §2 k.c..

1

---