„FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA” pod red. Lecha Szyszko i Jana Szczepańskiego Wa-wa 2003
CZĘŚĆ PIERWSZA
TEORETYCZNE I PRAKTYCZNE PODSTAWY FUNKCJONOWNI FINANSÓW PRZEDSIĘBIORSTWA
Rozdział 1
POJĘCIE I ORGANIZACJA FINANSÓW PRZEDSIĘBIORSTWA
Finanse przedsiębiorstwa na tle finansów jako dyscypliny nauki
W encyklopedycznym znaczenie finanse przedsiębiorstw traktuje się jako element ogółu zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych lub jako element pieniężnego podziału wartości rzeczowych i usług. Szczególna cecha-to ich pieniężny charakter.
Do podziału dóbr i usług dochodzi w drodze przeplatania się przepływów różnych kategorii strumieni pieniężnych, które generalnie można podzielić na:
rynkowe (ekwiwalentne)
charakteryzują się bezpośrednim związkiem przepływu pieniądza z przepływem dóbr i usług
transferowe
ich właściwością jest przepływ pieniądza bez ekwiwalentu
kredytowe (dochody kredytowe)
są skutkiem bankowej kreacji pieniądza przez udzielanie kredytu
oszczędności
różnią się od poprzednich tym, że są zatrzymywanym w ruchu strumieniem pieniężnym, a więc w rzeczywistości zasobem.
Podział ze względu na właściwości działających podmiotów:
Finanse ludności
Finanse budżetu państwa, samorządów terytorialnych i parabudżety
Finanse ubezpieczeń
Finanse banków i instytucji kredytowych
Finanse przedsiębiorstw.
(Ruch pieniądza, realizowany przez przedsiębiorstwa) definiowanie finansów przedsiębiorstwa, jako część procesów finansowych składających się na finanse społeczeństwa, a realizowanych przez sektor przedsiębiorstw, jest przydatne przy prognozowaniu i analizie makroekonomicznej.
Finanse przedsiębiorstwa są przede wszystkim wiedzą stosowaną (pragmatyczną), jej cechy charakterystyczne to:
Mikroekonomiczny punkt wiedzenia przy ocenie zjawisk finansowych, tzn. punkt widzenia właściciela, a niekiedy zarządzającego (menedżera);
Ograniczenie tej działalności od gospodarstw domowego (dlatego przedmiotem rozważań nie jest np. gospodarka chłopska, gdzie jest brak wyraźnego rozgraniczenia między warsztatem pracy gospodarstwem domowym)
Identyfikacja zjawisk finansowych w przedsiębiorstwie i jego otoczeniu
Badanie, metody i sposoby oceny gospodarki finansowej przedsiębiorstwa
Zarządzanie finansami to część finansów przedsiębiorstwa.
Finanse przedsiębiorstwa to opis i analiza mechanizmu finansowego przedsiębiorstwa, a zarządzanie to sfera decyzji (bieżących i rozwojowych) podejmowanych przy użyciu odpowiednich, sformalizowanych narzędzi.
Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa
Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa to czynności polegające na racjonalnym uruchamianiu strumieni pieniężnych oraz ich osiadaniu, czyli tworzeniu oszczędności z uwzględnieniem opłacalności związanej z „uruchomieniem” pewnego zasobu pieniędzy.
Gospodarkę finansową można rozumieć jako mechanizm ciągłego, odpowiednio zorganizowanego procesu gromadzenia przychodów i dochodów oraz realizacji wydatków. W toku funkcjonowania gospodarki finansowej mamy do czynienia z występowaniem zespołu różnego typu rozliczeń.
Rozliczenia wg kryterium przedmiotowego to np. pozyskiwanie kapitału własnego i obcego, realizowane na podstawie prowadzonego rachunku opłacalności i dostępności do źródeł finansowania; wydatki przeznaczone na inwestycje o charakterze rzeczowym i finansowym, zakup surowców.
Rozliczenia wg kryterium podmiotowego to np. : procesy rozliczeń z pracownikami, instytucjami ubezpieczeniowymi, bankami, budżetem, dostawcami.
Prowadzenie gospodarki finansowej oznacza uzyskiwanie i wydatkowanie pieniędzy, programowanie tych działań w krótkim i długim okresie oraz analizę i ocenę w celu kształtowania na tej podstawie przyszłych decyzji.
Mamy tu do czynienia z występowaniem czynności:
Poprzedzających ruch pieniądza-przygotowanie operacji pieniężnych obsługujących pożądane przez przedsiębiorcę procesy (ich prognozowanie, przewidywanie , planowanie oraz podejmowanie decyzji z uwzględnieniem 2 istotnych czynników: czasu i ryzyka)
Związanych z rzeczywistą realizacją operacji pieniężnych
Polegających na zapisie operacji finansowych, analizie przebiegu zaszłych zjawisk finansowych i wnioskowaniu, służącemu kształtowaniu tych zjawisk w przyszłości, a więc podejmowaniu decyzji w sferze rzeczowego oraz finansowego zarządzania przedsiębiorstwem.
W makroekonomicznej definicji finansów, eksponowany jest jako cecha finansów ruch pieniądz realnego. W sferze mikroekonomicznej nie może to oznaczać , że zakładając racjonalne gospodarowanie, mniejszą uwagę należy przykładać do roli pieniężnej ewidencji i planowania przepływów oraz kształtowania zasobów pieniężnych.
Procesy zachodzące w gospodarce finansowej przedsiębiorstwa można przedstawić jako działania występujące w 3 fazach:
faza przygotowawcza
faza realizacji
faza ewidencji, analizy i wnioskowania.
Gospodarka finansowa a cele przedsiębiorstwa
Jaki jest sens prowadzenie gospodarki finansowej?
Celem jej prowadzeni jest osiągnięcie zamierzeń , zadań stawianych przez właścicieli przedsiębiorstwa. Istotny cel działalności zarobkowa to działalność mająca na celu uzyskiwanie nadwyżki ekonomicznej, wyrażanej w pieniądzu, jako pewnej nadwyżki finansowej w stosunku do wyłożonego kapitału.
Cel małego prywatnego przedsiębiorstwa
To często otrzymanie nadwyżki służącej do pokrycia potrzeb konsumpcyjnych właściciela, i ewentualnie potrzeb rozwojowych;
Cel spółki akcyjnej
Celem może być osiągnięcie takiej nadwyżki, która zagwarantuje wypłacenie dywidend akcjonariuszom, z których często walne zgromadzenie rezygnuje na rzecz prac rozwojowych.
Cel przedsiębiorstwa państwowego
Celem może być jest uzyskiwanie nadwyżki zapewniającej wysokie niepodatkowe dochody budżetowi lub skarbowi państwa.
Cel przedsiębiorstw spółdzielczych
Dążą one do zaspokojenia potrzeb członków spółdzielni.
Przedsiębiorstwa powołane przez fundacje
Cel działalności podporządkowany zadaniom realizowanym przez te instytucje
Zakłady pracy chronionej
Cel- aktywizacja zawodowa ludzi niepełnosprawnych, wiążąca się z aspektami moralnymi i ekonomicznymi.
Stworzenie im możliwości zarobkowania powoduje zapewnienie im częsciowego pokrycia kosztów ich utrzymania przy jednoczesnym odciążeniu społeczeństwa od pełnego finansowania tego rodzaju potrzeb.
Dochód czysty = zysk + wynagrodzenia pracownicze
Ogólny cel przedsiębiorstw to dążenie do uzyskiwania wzrostu efektywności, rozumianej jako stosunek pożądanego kategorii nadwyżki (zysk, dochód czysty) do zaangażowanego kapitału.
Celem działalności przedsiębiorstwa jest uzyskiwanie efektywności sprzyjającej interesowi zarobkowemu właścicieli.
Rynkowa wartość przedsiębiorstwa to nie tylko księgowa wycena jego majątku, lecz także elementy, jak jego pozycja na rynku, możliwości pozyskiwania kapitałow, opinia banków i kontrahentów.
W przypadku spółek akcyjnych-gdy pominiemy różne specyficzne czynniki wynikające z gry giełdowej- rynkowa wartość przedsiębiorstwa giełdowego wyraża się w cenach jego akcji.
Gospodarka finansowa powinna zatem sprzyjać wzrostowi nadwyżki finansowej, a także realizacji inwestycji rzeczowych, które nie zawsze łączą się z powiększaniem bieżącego wyniku finansowego oraz przyczyniać się do inwestycji finansowych, które w perspektywie posłużą do zwiększenia efektywności.
Za cel gospodarki finansowej uznać także trzeba, oprócz powiększania efektywności , reprodukcję rozszerzoną kapitału własnego.
(...)
Kryteria oceny gospodarki finansowej
Gospodarka finansowa powinna być prowadzona racjonalnie. Racjonalność można rozpatrywać w 2 płaszczyznach:
1)płaszczyzna zewnętrzna
jest to całość gospodarki przedsiębiorstwa, w tym także finansowej.
Racjonalność czynności ujmowanych w skali zewnętrznej jest przede wszystkim mierzona wpływem na maksymalizację nadwyżki finansowej w przedsiębiorstwie.
Nadwyżka finansowa oraz pomnażanie wartości przedsiębiorstwa stanowią, w ogromnej większości przypadków, podstawę oceny zarówno gospodarki finansowej, jak i całości efektów działalności przedsiębiorstwa.
2) płaszczyzna wewnętrzna
to gospodarka finansowa rozpatrywana w sposób izolowany.
Kryteria gospodarki finansowej rozpatrywanej w sposób izolowany:
zachowanie płynności finansowej, czyli zdolności do terminowego regulowania wszelkich zobowiązań,
obniżka kosztów finansowych-kryterium to należy traktować na zasadzie racjonalności, tzn. obniżać te koszty, które mają istotne znaczenie i nie powdują ujemnych skutków (np. zmniejszenie wydatków na reklamę może ograniczyć popyt).
Pożądaną obniżkę kosztów mogą przede wszystkim umożliwić tanie obce źródła finansowania.
Gospodarka finansowa system gospodarczy i finansowy
Obraz ruchu okrężnego kapitału i przemieszczania się wartości rzeczowych
Ryzyko i niepewność w działalności przedsiębiorstwa
Przedsiębiorca podejmując decyzję gospodarczą powinien przygotowywać lub wykorzystywać prognozy na temat układu przyszłych warunków gospodarowania.
Elementem każdej decyzji jest ryzyko i niepewność. Im dłuższego okresu dotyczy podejmowana decyzja, tym wieksze ryzyko. W konsekwencji decyzja obecnie podjęta może okazać się niewłaściwa i przynieść faktycznie w pryszłości:
-