Nauki o organizacji wykład VI 02.06.2013

Współpraca przedsiębiorstw z podmiotami zewnętrznymi.

Przesłanki nawiązania współpracy przez przedsiębiorstwa - ogólne

• Postępujący rozwój sił wytwórczych powodujący pogłębienie się podziału pracy na różnych szczeblach gospodarki,

• Specjalizowanie się instytucji realizujących określone zadania gospodarcze i społeczne oraz specjalizowanie się ludzi wykonujących określone czynności.

Przesłanki współpracy wynikające ze zmiany otoczenia.

• Przyspieszenie zmian technologicznych i ich starzenie się produktów,

• Trudności w utrzymaniu zadawalającej zyskowności w obliczu kryzysów,

• Wzrastająca złożoność wielu produktów i różnorodność procesów niezbędnych do wytworzenia poszczególnych ich części,

• Intensywna konkurencja w skali całego świata,

• Nieciągłość akceptująca potrzebę płynności w organizacji w krótkim okresie i strategiczna mobilność w długim,

• Rosnąca liczba przepisów prawnych zasad i regulacji.

Formy współpracy przedsiębiorstwa z podmiotami zewnętrznymi.

Model przedsiębiorstwa partnerskiego

Formy współpracy przedsiębiorstw z podmiotami zewnętrznymi mogą być różnorodne.

Wyodrębnia się takie podziały jak:

1. proste i złożone formy współpracy,

2. formy kooperacyjne i koncentracyjne.

Proste formy współpracy- obrót towarowy, kooperację produkcyjną, pożyczki, najem, dzierżawę, franchising, leasing, wspólne przedsięwzięcia oraz wspólne przedsiębiorstwa.

Złożone formy współpracy- obejmują fuzje i przejęcia oraz alianse strategiczne.

Kooperacja przedsiębiorstw oznacza takie formy współpracy, w której współpracujące przedsiębiorstwa zachowują samodzielność prawną.

Kooperacyjne formy obejmują trzy poziomy współpracy:

• pierwszy stopień - uczestnicy transakcji rynkowych przestają być anonimowi i pojawia się pewna regularność transakcji, oferta dostawcy zaczyna być dostosowana do potrzeb i wymagań odbiorcy,

• drugi stopień - oznacza wcześniejsze uzgodnienie podmiotu współpracy, które wraz z innymi warunkami staje się przedmiotem umowy. Umowy mogą dotyczyć zarówno transakcji handlowych, współpracy produkcyjnej, jak też innych form współpracy, np. wspólnych przedsięwzięć , leasingu, dzierżawy, tworzenia konsorcjum, kartelu itp.,

• trzeci stopień - współpraca sprowadza się do powołania ośrodków koordynacyjno-dystrybucyjnych o różnych formach strukturalnych, np. syndykatu, zrzeszeń itp.

Do form koncentracyjnych współpracy przedsiębiorstw można zaliczyć natomiast: koncern, przedsiębiorstwa wielozakładowe.

I. bezumowne	II. umowne	III. koordynacyjne	IV. koncentracyjne	V. koncentracyjne zwarte
	strukturalne
funkcjonalne
korporacyjne			koncentracyjne
• wymiana wzajemnie dostosowanych świadczeń na zasadach handlowych, • wzajemne zgodne zachowania rynkowe (w sytuacjach konkurencyjności)	• umowy kupna-sprzedaży, • umowy kooperacyjne (kooperacja produkcyjna), • inne umowy współpracy, np. kartelowe, • konsorcjum, • dzierżawa, • leasing, • wspólne przedsięwzięcie	• zrzeszenie, • izba gospodarcza, • syndykat, • cech rzemieślniczy.	• koncern, • holding	• przedsiębiorstwo wielozakładowe

Pojęcie aliansów strategicznych

Określony typ stosunków między parterami charakteryzujący się dużą niejednoznacznością relacji rywalizacja-kooperacji. Alians może powstać tylko wtedy, kiedy nie ustaje rywalizacja między przedsiębiorstwami, ale jest ona często i w wybranym obszarze zawieszona.

Formy prawne aliansów.

- umowy o współpracy, np. o dziedzinie wspólnych badań, marketingu, promocji itp.,

- spółki typu joint venture, czyli nowe jednostki organizacyjne powoływane przez partnerów,

- wykup udziału kapitałowego w spółce partnera lub wzajemny wykup udziałów.

Konstrukcja aliansów.

- logika transakcyjna - polega na łączeniu się partnerów dysponujących odmiennymi atutami. Korzyści aliansu polegają na uzyskaniu przez każdego z partnerów dostępu do kluczowych przewag konkurencyjnych (np. porozumienie przedsiębiorstw Word Perfect - programy biurowe i Novell oprogramowanie sieciowe i systemowe).

- logika konkurencyjna - polega na dążeniu do umocnienia pozycji konkurencyjnej przez zwiększenie skali działania i wykorzystania efektu skali (np. porozumienie między Toyotą i GM).

Typologia aliansów:

I. Alianse integracyjne, addytywne, komplementarne.

Alianse integracyjne - zawiązywane są przez firmy zamierzające uzyskać korzyści skali w zakresie wytwarzania jakiegoś podzespołu lub realizacji jakiegoś wyodrębnienia stadium procesu produkcyjnego.

Alianse addytywne - sojusze firm wytwarzających i sprzedających jakiś produkt. Obejmują cały łańcuch tworzenia wartości. Konkurencja między firmami jest zawieszona.

Alianse komplementarne - zawierane są między firmami, których kompetencje i udziały są zróżnicowane.

Podział aliansów ze względu na różnice potencjałów partnerów

- alians niesymetryczny - zawierające alians firmy mają nierówne potencjały ekonomiczne, techniczne i organizacyjne. Charakterystyczną są dla firm wychodzących się z krajów wysoko i słabo rozwiniętych,

- alianse symetryczne - zawiązane są przez firmy o porównywalnym potencjale ekonomicznym, technicznym i organizacyjnym.

Alianse jako sposób rozwoju przedsiębiorstw:

• alianse rozwoju rynku,

• alianse dywersyfikacji,

• alianse technologiczne.

Alianse rozwoju rynku

- związane są z wejściem na nowe rynki geograficzne,

- oparte są na logice transakcyjnej, łączą międzynarodowy koncern z lokalnym partnerem,

- typowe są dla nich związki niesymetryczne,

- większość z nich służy zmniejszeniu kosztów wejścia na nowy rynek,

- przykład Toyota-GM, Honda-Rover, Ford- Mitsubishi.

Alianse dywersyfikacyjne

- celem jest stworzenie nowego produktu i sektora poprzez połączenie różnych, ale pokrewnych technologii i zasobów, a także rozszerzenie gamy oferowanych produktów. np. Alians firm informatycznych i telekomunikacyjnych.

- partnerami są firmy z różnych sektorów,

- istnieje silny transfer zasobów między partnerami,

- przykład AT&T- Microsoft

Alianse technologiczne

- są to dwukierunkowe relacje skoncentrowane na wspólnym generowaniu wiedzy i dzieleniu się nią w przeciwieństwie do jednokierunkowego transferu technologii,

- alianse technologiczne, w przeciwieństwie do np. tradycyjnych spółek joint venture, są z reguły umownymi porozumieniami z niewielkim udziałem lub całkowitym brakiem zaangażowania kapitału innego niż intelektualny przez partnerów,

- są to porozumienia między firmami w tym sensie strategiczne, że stanowią część długofalowego planu korporacji, aniżeli zwykłą reakcję np. na potencjalne krótkookresowe korzyści finansowe,

- alianse technologiczne w przypadku powodzenia ich misji przy rosnącym zaufaniu partnerów mogą być potem rozszerzone na sferę produkcji i/lub marketingu, dając tym samym początek „klasycznemu” aliansowi strategicznemu,

- alianse technologiczne są to formy współpracy podmiotów sektora prywatnego, która najlepiej sprzyja prowadzeniu badań podstawowych

Znaczenie aliansów w sektorach

- wśród producentów elektroniki użytkowej,

- sprzętu komputerowego i telekomunikacyjnego,

- w branży biofarmaceutycznej (tj. sektory: farmaceutyczny i biotechnologii),

- przykłady Volkswagen-Sony o Electric.

Zalety aliansów

Przedsiębiorstwo, które weszło w Alians może:

- wspólnymi siłami pokonać bariery wejścia do nowego sektora lub na nowy rynek gospodarczy,

- zmniejszyć ryzyko inwestowania w niepewnym otoczeniu,

- ponosić wciąż rosnące koszty badań i rozwoju,

- poznać mocne i słabe strony swojego partnera, aby w przyszłości wykorzystać wiedzę w walce konkurencyjnej.

Niebezpieczeństwa:

- niezależnie od tego, co stanowią umowy między przedsiębiorstwami i statuty spółek, podział korzyści nie zawsze jest zgodny z oczekiwaniami wszystkich partnerów, a skutkiem aliansu może być umocnienie się na rynku tylko jednego z nich,

- w przypadku aliansu o nierównym potencjale ekonomicznym, technicznym i organizacyjnym może dojść do utraty samodzielności słabszego z partnerów,

- duża liczba niekorzystnie zawieranych aliansów zagranicznych może doprowadzić do pogorszenia pozycji gospodarczej kraju, utraty rynku, odpływu kapitału itp.

Klastry

Według definicji Portera klaster to „geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych ze sobą firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (np. uniwersytetów, jednostek normalizujących i stowarzyszeń branżowych w poszczególnych dziedzinach), konkurencyjnych między sobą, ale również współpracujących”.

Klastry osiągają masę krytyczną (niezbędną liczbę firm i instytucji tworzącą efekt aglomeracyjny) i odnoszące niezwykłe sukcesy konkurencyjne. W określonych dziedzinach działalności są uderzającą cechą niemal każdej gospodarki narodowej, regionalnej, stanowej, a nawet wielkomiejskiej, głównie w krajach gospodarczo rozwiniętych.

Obok definicji Portera istnieje wiele innych definicji klastra. Autorzy Wielkiego Słownika Angielsko-Polskiego interpretują klaster w ujęciu rzeczowym i czynnościowym. W pierwszym ujęciu oznacza on grupę podobnych rzeczy (podmiotów) znajdujących się lub zgrupowanych blisko siebie (kiść, grono, grupka, gromadka, kępa, rój, skupisko zbitka). Natomiast w ujęciu czynnościowym słowo cluster oznacza „skupiać, gromadzić”

Cechy klastrów:

- są to ugrupowania płynne, tworzone wokół określonych technologii i lokalizacji w sposób nieformalny,

- gronom nie towarzyszy formalnie struktura administracji, wykorzystywane są powiązania administracyjne występujące w danym regionie,

- grona mogą tworzyć się i zamykać zależnie od pozycji konkurencyjnej sektorów, wokół których zostały utworzone,

- odpowiednia polityka zmierzająca do rozwoju gron powinna bazować na istniejących bądź pojawiających się dziedzinach działalności gospodarczej,

- wspierając grona władza nie powinna ograniczać bądź wkraczać w konkurencję, gdyż wzrost kosztów prowadzenia działalności zaczyna dominować nad wykorzystaniem korzyści wysokiej lokalizacji i współpracy.

Najważniejsze kryteria klasyfikacyjne klastrów

- stadium rozwoju klastra (klastry embrionalne, wzrostowe, dojrzałe oraz schyłkowe),

- zdolność do kreowania miejsc pracy (klastry o rosnącym, stabilnym, bądź malejącym zatrudnieniu),

- zasięg terytorialny klastra (klastry o zasięgu lokalnym, regionalnym, krajowym, ponadnarodowym),

- liczba horyzontalnie powiązanych sektorów (klastry wąskie bądź szerokie),

- liczba stadiów łańcucha produkcyjnego (klastry głębokie - obejmujące zazwyczaj wszystkie etapy procesu produkcyjnego, klastry płytkie - obejmujące jeden lub kilka etapów),

- pozycja konkurencyjna (klastry będące liderami światowymi, bądź mające przeciętną lub słabą pozycje konkurencyjną),

- poziom zaawansowania technologicznego (klastry wysokich, średnich lub niskich technologii lub klastry wysoko-, bądź nisko-innowacyjne, a nie wysoko- bądź nisko-technologicznie).

Klasyfikacja klastrów wg OECD:

- klastry oparte na wiedzy,

- klastry oparte na korzyściach skali,

- klastry uzależnione od dostawców.

Rozwój klastrów w krajach zachodnich i w Polsce.

- Włoski model klastra (Terza Italia)

- Duński model klastra,

- Holenderski model klastra.

Przykłady funkcjonujących klastrów w Polsce:

- klaster automatyki przemysłowej w Gdańsku,

- Tarnowski Klaster Przemysłowej „ Plastikowo Dolina”,

• Klastry wiejskie na Lubelszczyźnie.

Klastry formuują formy zainteresowane - musi to być inicjatywa oddolna. Klaster daje ulgi inwestycyjne.

Przedsiębiorstwo

• właściciele

• menedżment

• pracownicy

Środki masowego przekazu

Rząd parlament

Instytucje finansowe

Organizacje proekologiczne

Konkurenci

Organizacje konsumenckie

Dostawcy, nabywcy

Władze samorządowe

Organizacje naukowe- eksperci

1

---