Wydział Rehabilitacji Ruchowej AWF w Krakowie

Katedra Rehabilitacji Klinicznej - Zakład Rehabilitacji w Chorobach Wewnętrznych

Materiały do przedmiotu „Diagnostyka funkcjonalna i programowanie fizjoterapii w kardiologii”

dla studentów AWF w Krakowie, kierunku Fizjoterapia, studiów 2. stopnia - kurs stacjonarny semestr 2, 2011/2012

CELE NAUCZANIA

Przygotowanie do zespołowego planowania i samodzielnego prowadzenia fizjoterapii i rehabilitacji osób z chorobami układu krążenia i układu oddechowego, poprzez wykształcenie:

• rozumienia i umiejętności wyjaśniania specyfiki problemów zdrowotnych i funkcjonalnych tej grupy pacjentów

• umiejętności badania pacjenta w zakresie niezbędnym do zaplanowania fizjoterapii i rehabilitacji

• umiejętności interpretowania wyników badań niezbędnych dla planowania fizjoterapii i rehabilitacji, w tym badań wysiłkowych

• umiejętności udzielania pacjentowi porad odnośnie warunków i zasad podejmowania wysiłków fizycznych

• umiejętności oceniania skuteczności stosowanej fizjoterapii i rehabilitacji oraz zarządzania procesem rehabilitacji.

ZAGADNIENIE, KTÓRYCH ZNAJOMOŚĆ JEST WYMAGANA PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO ZAJĘĆ

Anatomia i fizjologia układu krążenia

• Budowa serca i dużych naczyń. Naczynia wieńcowe. Układ bodźcotwórczy serca.

• Przepływ krwi przez krążenie duże i krążenie małe (płucne).

• Czynniki determinujące czynność układu krążenia (zapotrzebowanie na tlen, obciążenie wstępne, obciążenie następcze, kurczliwość mięśnia sercowego). Neurohumoralna regulacja krążenia.

• Podstawowe wskaźniki czynności serca i układu krążenia (akcja serca, frakcja wyrzutowa, objętość wyrzutowa, pojemność minutowa, opór obwodowy, ciśnienie tętnicze, podwójny iloczyn).

• Wpływ jednorazowego i powtarzanego wysiłku fizycznego na organizm.

Badanie układu krążenia

• Objawy związane z zaburzeniami czynności układu krążenia (zdefiniować i wyjaśnić jaki jest związek): duszność, sinica, ból wieńcowy (zawałowy), chromanie przestankowe, zawroty głowy, omdlenia, kołatania serca, arytmia, obrzęki, zmęczenie, osłabienie.

• Badanie tętna i ciśnienia tętniczego, pomiar częstotliwości rytmu serca przez osłuchiwanie.

Podstawy patofizjologii, objawy kliniczne, charakterystyka przebiegu i ogólne zasady postępowania leczniczego w w najważniejszych chorobach i zaburzeniach czynności układu krążenia

• Czynniki ryzyka chorób układu krążenia.

• Zmiany patologiczne rytmu serca

• Nadciśnienie tętnicze (pierwotne i wtórne, wartości prawidłowe, wartości graniczne, wartości patologiczne).

• Miażdżyca. Choroba niedokrwienna serca i zawał serca.

• Niewydolność serca i niewydolność krążenia. Ocena stopnia niewydolności (skala NYHA, VO₂max).

• Choroba reumatyczna. Zapalenia serca. Wady serca.

• Miażdżyca zarostowa naczyń kończyn dolnych.

• Zapalenia zakrzepowe żył.

• Otyłość. Cukrzyca.

Zagadnienia dotyczące fizjoterapii i rehabilitacji osób z chorobami układu krążenia

• Cele rehabilitacji kardiologicznej

• Składniki programu rehabilitacji kardiologicznej

• Etapy realizacji programu rehabilitacji kardiologicznej

• Zasady stosowania ćwiczeń fizycznych w okresie uruchamiania pacjenta z chorobą układu krążenia

• Zasady i metody stosowania treningu fizycznego pacjenta z chorobą układu krążenia

UMIEJĘTNOŚCI FIZJOTERAPEUTYCZNE WYMAGANE PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO ZAJĘĆ

• Nawiązywanie kontaktu z pacjentem. Zbieranie informacji od pacjenta.

• Opisywanie stanu pacjenta.

• Badanie pacjenta z chorobą układu krążenia przed przystąpieniem do ćwiczeń fizycznych

• Prawidłowe i bezpieczne dla pacjenta z chorobą układu krążenia stosowanie ćwiczeń fizycznych

• Skuteczne porozumiewanie się z lekarzem w czasie prowadzenia zabiegów fizjoterapeutycznych.

TEMATYKA WYKŁADÓW (8 godz.)

1. Nowoczesna rehabilitacja kardiologiczna. Omówienie zasad przygotowania opisu przypadku. (J.B. 2 godz.)

2. Próby ergometryczne najczęściej stosowane w rehabilitacji kardiologicznej i pulmonologicznej. Współczesne zasady stosowania fizjoterapii i prowadzenia rehabilitacji wybranych grup chorych z chorobami układu krążenia. (J.B. 2 godz.)

3. Psychologiczne problemy osób z chorobami układu krążenia. Zarządzanie programem rehabilitacji. (J. B. 2 godz.)

4. Wpływ leków na wysiłkowe reakcje układu krążenia i układu oddechowego (O.S. 2 godz.)

ORGANIZACJA ĆWICZEŃ KLINICZNYCH (15 godz.)

Ćwiczenia kliniczne nr 1 - 2 godz. - prowadzący dr Janusz Bromboszcz - miejsce: AWF, sala 18 DS II

Tematy do przygotowania przez studentów:

• Cele rehabilitacji kardiologicznej

• Program rehabilitacji kardiologicznej

• Badanie pacjenta z chorobą układu krążenia przed przystąpieniem do fizjoterapii

• Rehabilitacja w oddziale ostrej fazy chorych z ch.n.s leczonych zachowawczo, po PCI i po zabiegu kardiochirurgicznym

Przebieg zajęć:

• Omawianie zagadnień będących powtórzeniem podstawowej problematyki z zakresu rehabilitacji kardiologicznej przewidzianej w programie studiów fizjoterapii 1. stopnia

• Przygotowanie do wyszukania i krytycznego zanalizowania jednego artykułu naukowego opisującego oryginalna pracę badawczą z zakresu rehabilitacji kardiologicznej

• Omówienie zasad przygotowania opisu przypadku

• Przedstawianie przez studentów przygotowanych zagadnień. Wyjaśnianie wątpliwości.

Nabyte umiejętności:

• Opisywanie i krytyczne omawianie zagadnień dotyczących fizjoterapii chorych z ch.n.s w początkowym okresie rehabilitacji

• Rozpoznawanie problemów występujących przy planowaniu i w czasie fizjoterapii oraz rehabilitacji osób z niewydolnością serca.

Ćwiczenia kliniczne nr 2 - 2 godz. - prowadzący prof. Olgierd Smoleński

Tematy do przygotowania przez studentów:

• Przewlekła niewydolność nerek

• Ogólne zasady leczenia dializami

• Niepełnosprawność osób dializowanych

• Cukrzyca

• Ogólne zasady leczenia cukrzycy

• Niepełnosprawność chorych z cukrzycą

Przebieg zajęć:

• Analizowanie zaburzeń czynnościowych i niepełnosprawności osób z przewlekłą niewydolnością nerek

• Analizowanie zaburzeń czynnościowych i niepełnosprawności osób z cukrzycą

• Wyjaśnianie uwarunkowań, celów i metod rehabilitacji osób z przewlekłymi chorobami nerek

• Wyjaśnianie uwarunkowań, celów i metod rehabilitacji osób z cukrzycą

• Obserwacja i krytyczne ocenianie przebiegu fizjoterapii osób z przewlekłymi chorobami nerek lub cukrzycą

Nabyte umiejętności:

• Rozpoznawanie problemów zdrowotnych i czynnościowych, oraz określanie stopnia niepełnosprawności osoby z przewlekłą niewydolnością nerek

• Planowanie rehabilitacji osoby z przewlekłą niewydolnością nerek i ocenianie jej wyników

Ćwiczenia kliniczne nr 3 - 4 godz. - prowadzący dr Anna Pabisiak

Tematy do przygotowania przez studentów:

• Wykonywanie prób wysiłkowych w rehabilitacji kardiologicznej

• Porównywanie różnych rodzajów prób ze wskazaniem ich przydatności, zalet i ograniczeń

• Rehabilitacja kardiologiczna w oddziale szpitalnym i rehabilitacja ambulatoryjna: cele, przebieg, metody fizjoterapeutyczne

Przebieg zajęć:

• Obserwacja i krytyczne ocenianie przebiegu fizjoterapii osób z chorobami układu krążenia

• Zebranie informacji do opisu przypadku (grupy 3-4 osobowe)

• Obserwacja i uczestniczenie w wykonywaniu próby wysiłkowej

• Analizowanie wyników próby wysiłkowej dla potrzeb planowania rehabilitacji

• Prowadzenie dokumentacji przebiegu rehabilitacji.

• Zarządzanie programem rehabilitacji.

• Obserwacja i analiza współpracy w zespole leczniczo-rehabilitacyjnym.

Nabyte umiejętności:

• Analizowanie przebiegu rehabilitacji, wskazywanie celów i krytyczne opisywanie stosowanych metod fizjoterapeutycznych

• Opisywanie zasad i metod wykonywania oraz analizowanie przebiegu próby wysiłkowej

• Uzyskiwania informacji z próby wysiłkowej potrzebnych do zaplanowania rehabilitacji kardiologicznej

• Dokumentowania przebiegu rehabilitacji

• Analizowania i planowania podziału obowiązków w zespole rehabilitacyjnym

Ćwiczenia kliniczne nr 4 - 3 godz. - prowadzący mgr Donata Kołacz (Szp. im. Jana Pawła II, klinika Kardiochirurgii, ul. Prądnicka 80)

Tematy do przygotowania przez studentów:

• Na czym polega operacja kardiochirurgiczna: by-pass i operacja wymiany zastawki

• Powikłania po zabiegach kardiochirurgicznych

• Fizjoterapeutyczne postępowanie z chorym po zabiegu kardiochirurgicznym

• Przebieg rehabilitacji po zabiegu kardiochirurgicznym

Przebieg zajęć:

• Obserwacja i krytyczne ocenianie przebiegu fizjoterapii osób po zabiegach kardiochirurgicznych

• Zebranie informacji do opisu przypadku (grupy 3-4 osobowe)

• Prowadzenie dokumentacji przebiegu rehabilitacji.

• Zarządzanie programem rehabilitacji.

• Obserwacja i analiza współpracy w zespole leczniczo-rehabilitacyjnym.

Nabyte umiejętności:

• Analizowanie przebiegu rehabilitacji, wskazywanie celów i krytyczne opisywanie stosowanych metod fizjoterapeutycznych

• Planowanie rehabilitacji po zabiegu kardiochirurgicznym

• Dokumentowania przebiegu rehabilitacji

• Analizowania i planowania podziału obowiązków w zespole rehabilitacyjnym

Ćwiczenia kliniczne nr 5 - 2 godz. - prowadzący dr Stanisława Kmieć - miejsce: AWF, sala 18 DS II

Tematy do przygotowania przez studentów:

• Wpływ jednorazowego i wpływ powtarzanego wysiłku fizycznego na czynność układu krążenia u osób zdrowych i u osób z różnymi chorobami układu krążenia

• Wpływ leków na wysiłkowe reakcje układu krążenia

Przebieg zajęć:

• Omawianie przygotowanych zagadnień.

Nabyte umiejętności:

• Opisywanie i wyjaśnianie wpływu wysiłku fizycznego na czynność układu krążenia

• Rozpoznawanie wpływu leków na wysiłkowe reakcje układu krążenia

Ćwiczenia kliniczne nr 6 - 2 godz. - prowadzący dr Janusz Bromboszcz - miejsce: AWF, sala 18 IIDS

Tematy do przygotowania przez studentów:

• Planowanie treningu fizycznego w rehabilitacji kardiologicznej

• Zasady stosowania ćwiczeń wytrzymałościowych aerobowych i ćwiczeń oporowych

• Wykonywanie ćwiczeń w wodzie przez osoby z chorobami układu krążenia

• Przygotowanie opisu przypadków

• Powtórzenie całości zagadnień dotyczących rehabilitacji kardiologicznej

Przebieg zajęć:

• Omawianie przygotowanych zagadnień.

• Przedstawianie analiz artykułów naukowych

• Przedstawianie i analiza opisów przypadków

Nabyte umiejętności:

• Dobierania ćwiczeń i sposobów treningu fizycznego do stanu i potrzeb pacjenta z chorobą układu krążenia.

Literatura obowiązkowa

• Bromboszcz J., Dylewicz P. (red.): Rehabilitacja kardiologiczna - stosowanie ćwiczeń fizycznych. ELIPSA-JAIM, 2009

• Kardiologia. Red.: A.Szczeklik, M.Tendera. Medycyna praktyczna 2009 (tom I) i 2010 (tom II): Tom I rozdz.: 2.14, 2.15, 9.7, 11.11. Tom II rozdz.: 17.6, 18.4, 20.10, 38, 39, 40

Literatura zalecana

• Brzostek T., Mika P., Bromboszcz J. Miażdżyca tętnic kończyn dolnych. Rehabilitacja Medyczna, 2004, Tom 8, Nr 1, str. 38-50

• Czarkowska-Pączek, J. Przybylski B. (red.): Zarys fizjologii wysiłku fizycznego. Urban&Partner, 2006

• Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego, red. J.Górski, PZWL,2001, rozdział 3

• Kocur P., Wilk M. Nordic Walking - nowa forma ćwiczeń w rehabilitacji. Rehabilitacja Medyczna, 2006, Tom 10, Nr 2, str. 9-14

• Mika P., Spodaryk K., Cencora A. Zmiany dystansu marszu i przepływu tętniczego w kończynach dolnych podczas treningu marszowego u pacjentów z chromaniem przestankowym. Rehabilitacja Medyczna, 2005, Tom 9, Nr 1, str. 9-15

• Pączek C., Mucha K., Foroncewicz B. (red.): Choroby Wewnętrzne. Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa i położnictwa. PZWL, 2006

• Piwoda A., Jastrzębska B. Optymalizacja wczesnej rehabilitacji pacjentów poddanych zabiegom kardiochirurgicznym - doświadczenia własne. Rehabilitacja Medyczna, 2005, Tom 9, Nr 2, str. 39-47

• Tylka J. Jakość życia w odniesieniu do rehabilitacji kardiologicznej, Rehabilitacja Medyczna, 2002, tom 6 (1), 52-56.

• Wilk M., Kocur P., Różańska A. i wsp. Ocena niektórych fizjologicznych efektów zastosowania Nordic Walking jako uzupełniającego elementu ćwiczeń fizycznych w drugim etapie rehabilitacji po zawale serca. Rehabilitacja Medyczna, 2005, Tom 9, Nr 2, str. 33-38

• Artykuły dotyczące rehabilitacji kardiologicznej i prób wysiłkowych z czasopisma anglojęzycznego: Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation (w bibliotece AWF Kraków)

• Przywarska I, Dylewicz P, Bromboszcz J, Borowicz-Bieńkowska S, Wilk M. Nadzór nad treningiem rehabilitacyjnym u pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych - zadania fizjoterapeutów. Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska, 2006, 3(2): 223-226 (Pkt. MNiSW: 9)

CO STUDENT MA UMIEĆ PO ZAKOŃCZENIU ZAJĘĆ

Przedstawiać innym profesjonalistom oraz laikom zasady, cele i metody oraz przebieg rehabilitacji osób z chorobami układu krążenia.

Przeprowadzić badanie pacjenta potrzebne do zaplanowania rehabilitacji i bezpiecznego prowadzenia ćwiczeń fizycznych..

Oceniać aktywność fizyczną osób z chorobami układu krążenia i wpływ tej aktywności na stan zdrowia.

Oceniać zdolność do podejmowania wysiłków fizycznych przez osoby z chorobami układu krążenia.

W oparciu o wynik badania i zebrane informacje, zdefiniować problemy, które powinny być uwzględnione przy planowaniu rehabilitacji pacjenta z chorobą układu krążenia, z przyporządkowaniem ich do poniższych kategorii: zmniejszona tolerancja wysiłków, nieprawidłowa reakcja na wysiłek, trudności podejmowania aktywności codziennych i pracy zawodowej, stres emocjonalny, lęk, depresja, występowanie czynników ryzyka, nieprawidłowy styl życia, brak wiedzy o chorobie.

Określać wskazania i przeciwwskazania do stosowania różnego rodzaju ćwiczeń fizycznych w programie rehabilitacji kardiologicznej.

Dokonywać doboru ćwiczeń i programów treningowych stosownie do stanu i potrzeb pacjentów z chorobami układu krążenia oraz skutecznie i bezpiecznie stosować ćwiczenia i trening fizyczny.

Porozumiewać się z różnymi specjalistami uczestniczącymi w pracy zespołu leczniczo-rehabilitacyjnego, przekazywać rzeczowe informacje o przebiegu rehabilitacji.

Planować i prowadzić fizjoterapię osoby po operacji kardiochirurgicznej.

Udzielać pacjentom i ich rodzinom informacji na temat zasad podejmowania wysiłków fizycznych przez osoby z chorobami układu krążenia.

Udzielać instrukcji pacjentowi, co do metodyki stosowania ćwiczeń i postępowania rehabilitacyjnego.

Oceniać skuteczność fizjoterapii i rehabilitacji kardiologicznej i na tej podstawie planować dalsze postępowanie.

Nadzorować pracę i kierować zespołem innych fizjoterapeutów pracujących w ramach programów rehabilitacji kardiologicznej. Współuczestniczenie w zarządzaniu programami rehabilitacji kardiologicznej.

Przeprowadzać analizę przypadku pacjenta uczestniczącego w programie rehabilitacji kardiologicznej.

_________________________________________________________________________________________

Zaliczenie przedmiotu odbędzie się w oparciu o:

1. Wykazanie przygotowania do ćwiczeń.

2. Zaliczenia prezentacji opisu przypadku pacjenta uczestniczącego w programie rehabilitacji kardiologicznej.

3. Zdanie pisemnego, testowego zaliczenia wiedzy o fizjoterapii i programowaniu rehabilitacji osób z chorobami układu krążenia i osób z chorobami układu oddechowego.

Najważniejszym sposobem uczenia się jest samodzielna praca.

Podane powyżej informacje i zalecenia mają tę pracę ukierunkować i ułatwić.

Dodatkowych wskazówek i konsultacji dotyczących przygotowania do zajęć z zakresu rehabilitacji kardiologicznej będzie udzielać dr med. Janusz Bromboszcz, w środy od 12:30 do 13:30 w pokoju 19 DS II (tel.: /12/ 683 13 58).

1

---