MAKROEKONOMIA

Makroekonomia kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości posługując się agregatami

Makroekonomia raczej podkreśla zawodność samoregulujących mechanizmów rynkowych i konieczność ingerencji państwa w celu lepszego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych

Problemy makroekonomiczne:

1. czynniki określające poziom i wzrost produkcji w gospodarce

2. cykliczny rozwój gospodarki

3. zatrudnienie i bezrobocie

4. ogólny poziom cen i tendencje inflacyjne

5. powiązania gospodarki z zagranicą

6. rola polityki gospodarczej w procesach gospodarczych

Cele polityki makroekonomicznej we współczesnej gospodarce rynkowej wprowadzane są w sposób formalny do ustawodawstwa państwowego

Narzędzia polityki makroekonomicznej służą podejmowaniu przez polityków prób zmiany tempa i kierunków działalności gospodarczej

Cele

1. Produkcja - wysoki poziom produkcji, wysoka stopa wzrostu gospodarczego

2. Zatrudnienie - wysoki poziom zatrudnienia, niski poziom bezrobocia przymusowego

3. Ceny - stabilność poziomu cen przy swobodnej grze sił rynkowych

4. Bilans zagraniczny - równowaga bilansu handlowego (importu i eksportu), stabilność kursu waluty

Narzędzia realizacji celów

1. Polityka fiskalna - podatki, wydatki budżetowe

2. Polityka monetarna (pieniężna) - kontrola podaży pieniądza poprzez:

• stopy procentowe

• stopę rezerw obowiązkowych

• operacje otwartego rynku (skup lub sprzedaż papierów wartościowych przez Bank Centralny

3. Polityka dochodowa - od swobodnego kształtowania relacji płac i cen do środków kontroli

4. Stosunki międzynarodowe:

- polityka handlu zagranicznego

- interwencjonizm w odniesieniu do kursów walutowych

Agregat - wielkość zsumowana mająca wpływ na gospodarkę jako całość; wyrażona w jednostkach pieniężnych

Rodzaje agregatów:

• zasoby - nagromadzone ilości wielkości ekonomicznych w danym momencie czasu; (zatrudnienie, bezrobocie, majątek produkcyjny)

• strumienie - tempo zmian wielkości zasobów, przepływ między zasobami w danym okresie; (produkcja, dochód, wydatki)

• ratio - stosunek strumienia do strumienia i strumienia do zasobów; (cena agregatowa, PKB per capita)

Zasady agregacji

1. agregować można wielkości jednorodne

2. agregowane zasoby muszą dotyczyć tego samego momentu czasu

3. agregowane strumienie muszą dotyczyć tego samego okresu

Polityka gospodarcza to działalność państwa (instytucji publicznych) zmierzająca do osiągnięcia konkretnych celów społeczno-ekonomicznych w ściśle określonych warunkach i o określonym horyzoncie czasu

Obejmuje ona politykę:

1. fiskalną

2. pieniężną (monetarną)

3. dochodową

Polityka gospodarcza jest sposobem działania i rozwiązywania problemów gospodarczych z punktu widzenia interesu publicznego

Opiera się (jawnie lub milcząco) na określonej teorii ekonomicznej, która stanowi podstawę dokonywania diagnozy (rozpoznawania i oceny stanu wyjściowego)

W sferze polityki gospodarczej odbywa się gra interesów różnych orientacji politycznych co sprawia, że tym samym zjawiskom i procesom ekonomicznym nadaje się często różną interpretację ekonomiczną

Główne nurty makroekonomii

• Ekonomia głównego nurtu

- uznanie modelu homo economicus

- budowanie teorii makroekonomicznych na podstawach mikroekonomicznych

- stosowanie analizy ilościowej

• Ekonomia heterodoksyjna

- ograniczenie racjonalności podmiotu, wynikające z niedoskonałej wiedzy, irracjonalnych zachowań i złej percepcji

- ujmowanie człowieka w szerokich kontekstach społeczno-gospodarczych

Ekonomia głównego nurtu:

• Nurt neoklasyczny

1. Ekonomia klasyczna

- A. Smith. „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” 1776 r.

- patrzył na gospodarkę przez pryzmat pojedynczego podmiotu

2. Ekonomia neoklasyczna

3. Monetaryzm

4. Nowa ekonomia klasyczna

5. Szkoła realnego cyklu koniunkturalnego

• Nurt keynesowski

1. Keynesizm

- J.M. Keynes „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” 1936 r.

- zakwestionował efektywność mechanizmu rynkowego

- zapoczątkował podejście makroekonomiczne

2. Nowa ekonomia keynesowska

Ekonomia nurtu heterodoksyjnego

1. Marksizm

2. Szkoła historyczna

3. Instytucjonalizm

4. Szkoła austriacka

5. Postkeynesizm

6. Nowy instytucjonalizm

7. Neoinstytucjonalizm

Pomiar działalności gospodarczej

• Analiza rozwoju i ocena funkcjonowania gospodarki wymaga zastosowania określonych kategorii ekonomicznych

• Najważniejszymi miarami stosowanymi w analizach teoretycznych i badaniach empirycznych są:

PKB, PNB, PNN, dochody osobiste, rozporządzalne dochody osobiste

PKB - suma produkcji finalnej wytworzonej w ciągu roku przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju,

niezależnie od tego kto jest ich właścicielem

PNB - suma produkcji finalnej wytworzonej w ciągu roku przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju,

niezależnie od miejsca ich lokalizacji

Metody liczenia PKB

1. Sumowanie dóbr finalnych (wartości dodanej) PKB = Σ (va + Tp - Sb)

2. Sumowanie wydatków na dobra finalne PKB = C + I + G + Ex netto

3. Sumowanie dochodów z czynników wytwórczych PKB = Σ (p + z + k) +Tp - Sb

Metody rachunkowe liczenia PKB

• MPS (Material Product System) - dochód narodowy powstaje tylko w produkcyjnych sektorach gospodarki

• SNA (System of National Accounts) - dochód narodowy powstaje w każdym sektorze gospodarki (produkcyjnym i nieprodukcyjnym)

Pochodne PKB

• PNB = PKB + D netto

• PKN = PKB - Am

• DN w cenach czynników wytwórczych = PNN cw = PNN cr - (Tp - Sb) PKBcw = PKB - Tp + Sb PNBcw = PNB - Tp + Sb

• Dochody osobiste - to DN pomniejszony o nierozdzielone zyski przedsiębiorstw, podatki bezpośrednie oraz składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorstw

• Rozporządzalne dochody osobiste - to dochody gospodarstw domowych pomniejszone o podatki bezpośrednie i powiększone o transfery pieniężne; są one przeznaczane na konsumpcję i oszczędności

Dobro finalne - dobro, które trafia do ostatecznego użytkownika i nie podlega przetworzeniu w kolejnym procesie produkcji w celu wytworzenie innych dóbr. Są to dobra konsumpcyjne, inwestycyjne, trwałego użytku, eksportowe.

Dobro pośrednie - dobro, które jest przetwarzane w kolejnym procesie produkcji w celu wytworzenia innego dobra, np. surowce, materiały.

Wartość dodana - wartość nowo wytworzona, przyrost wartości dóbr w procesie produkcji

Wartość przeniesiona - wartość nabytych z zewnątrz i zużytych w procesie produkcji surowców, materiałów, półfabrykatów, paliwa i energii

Produkt nominalny i realny

• PKB w cenach bieżących (nominalny) - oznacza wartość produkcji finalnej wytworzonej w danym roku, wyrażoną w cenach z roku badanego

• PKB w cenach stałych (realny) - oznacza wartość produkcji finalnej wytworzonej w danym roku, wyrażoną w cenach z roku bazowego (poprzedzającego lub jeszcze wcześniejszego).

Jest to wielkość skorygowana (pomniejszona) o inflację; jest miernikiem wzrostu gospodarczego

• Deflator - jeden z mierników inflacji

PKB n

Deflator = ------------- x 100

PKB r

Porównania międzynarodowe

PKB

PKB per capita = -------

L

PKB wg różnych kryteriów

• miejsca wytworzenia: krajowy i narodowy

• zużycia majątku trwałego: brutto i netto

• rodzaju cen: 1. cr i cw

2. bieżących i stałych

• potencjału demograficznego: globalny i per capita

Wady PKB jako miernika dobrobytu

1. Nie uwzględnia nierynkowej produkcji legalnej i nielegalnej (czarna strefa)

2. Nie uwzględnia wartości czasu wolnego

3. Nie uwzględnia tzw. plag (ujemne efekty zewnętrzne środowiska, np. zanieczyszczenie)

4. Nie uwzględnia dysproporcji w podziale dochodu

5. Nie uwzględnia podziału dóbr na dobra społecznie pożądane i tzw. antydobra (papierosy, alkohol)

Human Development Index

• HDI - stworzony w 1990 r. przez ONZ

• Obejmuje:

1. liczbę dorosłej ludności umiejącej czytać i pisać

2. liczbę lat nauki

3. średnią długość życia

4. poziom dochodów

HDI opiera się na skali 0-1.

1. kraje posiadające 0,8 punktu lub więcej uważa się za kraje o wysokim poziomie rozwoju ludzkości

2. 0,5-0,79 punktu to kraje o średnim poziomie rozwoju ludzkości

3. poniżej 0,5 punktu - kraje o niskim poziomie rozwoju ludzkości

Raport HDI 2006

1. Norwegia 0,965

2. Islandia 0,960

3. Australia 0,957

4. Irlandia 0,956

5. Szwecja 0,951

6. Kanada 0,950

7. Japonia 0,949

8. USA 0,948

9. Szwajcaria 0,947

10. Holandia 0,947

30. Czechy 0,885

37. Polska 0,862

174. Burkina Faso 0,342

175. Mali 0,342

176. Sierra Leone 0,335

177. Niger 0,311

Zalety kategorii makroekonomicznych:

• Informacje statystyczne o wielkości, dynamice i strukturze kategorii makroekonomicznych są niezbędne do prowadzenia polityki pieniężnej, fiskalnej i dochodowej.

• Na tej podstawie zarówno bank centralny jak i rząd, mogą uruchamiać instrumenty oddziaływania na wszystkie sfery działalności gospodarczej.

DEN - wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto

4

Mikro

Makro

Obszar działania

pojedynczy podmiot (konsument, firma)

agregaty np. PKB

Cel badania

Co powinien zrobić pojedynczy podmiot, aby maksymalizować korzyść?

Co stanie się w gospodarce w sytuacji zachwiania wielkości globalnych?

Co powinien zrobić państwo?

Podstawowe kategorie opisujące rynek

cena, popyt i podaż na rynku konkretnego dobra

globalny popyt i podaż dotyczące rynku dóbr oraz rynku pracy i rynku pieniężnego

Stopień zidentyfikowania równowagi gospodarczej

wszystkie powiązane ze sobą rynki cząstkowe

jednoczesne zrównoważenie trzech makro rynków: towarów i usług, pracy i rynku pieniężnego

---