Funkcje skóry:
Skóra bierze udział w:
- percepcji bodzców - receptory w skórze i naskórku, włókienka nerwowe:
Zmysły czucia: są to dotyk, ucisk, ból, ciepło i zimno. Na całej powierzchni skóry znajdują się receptory, które odpowiadają za poszczególne zmysły. Za dotyk odpowiadają łąkotki dotykowe (Merkela, są odpowiedzialne za dokładną lokalizację dotyku), ciałka dotykowe (Meissnera, wykrywają powolne zmiany siły działania bodźca) oraz wolne zakończenia nerwowe oplatające pochewkę włosa (koszyczkowate zakończenie, które są pobudzane przy poruszaniu włosa), za ucisk ciałka blaszkowate (Vatera-Paciniego, reagują na bodźce działające szybko i krótkotrwale np. wibracje) i ciałka buławkowate (Golgiego-Mazzoniego), za odczuwanie ciepła i zimna odpowiedzialne są termoreceptory, a za ból zakończenia nerwowe zwane nocyreceptorami. Receptory dotyku są rozmieszczone najgęściej w obrębie opuszek palców, skórze warg, na koniuszku języka. Receptory te współdziałają w odbieraniu bodźców z innymi receptorami czuciowymi co daje złożone wrażenia np. odczuwanie wilgotności powstaje poprzez pobudzenie receptorów dotyku i zimna (termoreceptory).
- termoregulacji ustroju - powierzchowne sploty naczyniowe, głównie żylny, biernie - owłosienie, gruczoły potowe:
Rozszerzenie i zwężenie naczyń pod wpływem bodźców cieplnych dotyczy powierzchniowych naczyń skóry i ma charakter odruchowy ; nie wpływa ono na stan czynnościowy głębokich naczyń skory. Umożliwia parowanie potu i stanowi dobrą izolację cieplną, dzięki której zapobiega wysychaniu dolnych warstw skóry.
- ochronie mechanicznej:
osłona przed otarciami - warstwa rogowa naskórka, włókna skóry
amortyzacja sił działających od zewnątrz - włókna kolagenowe i sprężyste, podściółka tłuszczowa.
Skóra ochrania organizm przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym. Podstawowym mechanizmem obrony organizmu człowieka przed promieniowaniem UV jest wytwarzanie barwnika zwanego melaniną. Melanina nadaje skórze barwę i decyduje o możliwości opalania. Melaniny są syntetyzowane w melanocytach tworząc skupiska zwane melanosomami. Melanocyty umiejscowione są w warstwie podstawnej naskórka i za pomocą specjalnych wypustek przekazują melanosomy do otaczających je keratynocytów. Wielkość i ilość melanocytów, ich rozmieszczenie w różnych warstwach naskórka są zależne od rasy człowieka i czynników genetycznych
- ochronie chemicznej - gruczoły łojowe ,płaszcz kwasowy i lipidowych powierzchni keratyna naskórka:
Zmieszany z potem łój tworzy na powierzchni ciała cienką warstwę emulsji olejowo - wodnej, chroniącej skórę przed szkodliwym działaniem czynników chemicznych, nadaje skórze pewien stan natłuszczenia przez co przeciwdziała wysychaniu skóry i jej pękaniu. Natłuszczanie skóry chroni ją od pewnego stopnia przed uszkodzeniem mechanicznym. Kwaśne oddziaływanie łoju jest czynnikiem przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybicznym.
Poprzez kwaśny odczyn łoju i potu który hamuje rozwój bakterii skóra unieszkodliwia drobnoustroje. Łój jest wytwarzany przez gruczoły łojowe, a pot przez gruczoły potowe ekrynowe, które są obecne na całej skórze, choć ich liczba waha się od 100 do 600/cm2 skóry w różnych jej okolicach (szczególnie bogata w gruczoły potowe jest skóra czoła, dłoni i podeszew). Dzienna ilość potu wynosi ok. 800 ml, ale w specjalnych warunkach otoczenia może wzrosnąć do kilku litrów.
-Skóra wytwarza witaminy z grupy D, które występują w organizmach w postaci tzw. prowitamin, będących pochodnymi cholesterolu, i pod wpływem promieniowania ultrafioletowego przekształcających się we właściwą witaminę.
-Skóra reguluje gospodarkę wodną i mineralną przez wydalanie niepotrzebnych produktów.
-Bierze także udział w wymianie tlenu i dwutlenku węgla (oddychanie skórne).
Inne cechy skóry:
Skóra u dorosłego człowieka waży od 3,5 do 4,5 kg, co wynosi około 6% masy ciała. W okresie rozwojowym masa skóry zwiększając się pozostaje zawsze w prostym stosunku do ogólnej masy ciała. Powierzchnia skóry u dorosłego człowieka nie przekracza dwóch metrów kwadratowych, grubość zaś zależnie od okolicy ciała wynosi od 0,5 do 4 mm. Najbardziej zmienna jest grubość naskórka , który pod wpływem powtarzających się i długo trwających bodźców mechanicznych może grubieć bardzo znacznie zwłaszcza w obrębie dłoni i podeszew. Również znacznym wahaniom ulega grubość podściółki tłuszczowej. Najcieńszą skórę spotykamy na powiekach, napletku i żołędzi prącia. Dzieci, kobiety i ludzie starzy mają skórę cieńszą.
Przesuwalność - Zespolenie skóry z tkankami głębiej położonymi jest mniej lub więcej ścisłe i decyduje o jej przesuwalności w stosunku do podłoża .W niektórych okolicach , np. w obrębie dłoni i podeszew , skóra jest ściśle zespolona z powięzią przez mocno rozwinięte pęczki łącznotkankowe i bardzo nieznacznie przesuwalna . Odwrotnie , na grzbiecie rąk skóra jest w znacznym stopniu przesuwalna i daje się ujać w wysoki fałd.
Napięcie skóry - W stanie fizjologicznym skóra jest do pewnego stopnia rozciągnięta na powierzchni ciała . Ta zdolność do rozciągania się jest miarą jej jędrości i napięcia. Napięcie skóry u dzieci jest większe niż u osób starszych. Ta właściwość skóry jest uzależniona od obfitości i zdolności kurczenia się włókien sprężystych , w mniejszy, stopniu od włókien kolgenowych.
Budowa skóry:
- Naskórek
- Skóra właściwa
- Tkanka podskórna
- Włosy i paznokcie
- Gruczoły
Skóra stanowi zewnętrzną osłonę organizmu. Składa się z trzech warstw głównych: naskórka (epidermis), skóry właściwej (corium lub dermis) i tkanki podskórnej (subcutis ).
Naskórek
W skład naskórka, który stale się regeneruje, wchodzą cienkie, przezroczyste, wielowarstwowe, rogowaciejące komórki. Najgłębszą warstwę naskórka stanowi rząd komórek o grubości 1-2 ?m, tworzących warstwę podstawną zapewniającą ciągłe uzupełnianie złuszczonych komórek. Najgłębiej położone, dzielące się i jednocześnie najmłodsze komórki naskórka znajdują się w tzw. warstwie podstawnej i są odżywiane za pośrednictwem drobnych naczyń krwionośnych przebiegających przez skórę właściwą. Komórki naskórka znajdujące się w warstwie podstawnej nieprzerwanie się dzielą, po czym odłączają się od niej po zastąpieniu przez nowe komórki wytworzone w warstwie podstawnej. Proces przejścia każdej komórki naskórka z warstwy podstawnej do jego warstwy zewnętrznej trwa 28 dni. Grubość warstwy rogowej jest różna w poszczególnych częściach ciała. Najmniejszą grubość ma ona na zgięciach gdzie na ogół składa się z 20 rzędów komórek o grubości 50-200 ?m. Najgrubsza warstwa znajduje się na stopach. Tam może wynosić nawet 1 mm, w miejscach stwardnienia naskórka może się zwiększyć nawet do 2 mm. W zewnętrznej warstwie naskórka komórki są zrogowaciałe, obumarłe i systematycznie się złuszczają.
Należy również wspomnieć o tak często wspominanych przez dermatologów i kosmetyczki porach skóry. Są to drobne zagłębienia znajdujące się w naskórku, przez które na powierzchnię skóry przedostają się substancje pochodzące z głębszych warstw skóry właściwej. Te swego rodzaju otwory są większe na twarzy, w innych miejscach na ogół są one prawie niewidoczne. Porami skóry określa się także ujścia gruczołów potowych i łojowych. W przypadku gruczołów łojowych są one zlokalizowane w miejscu powstawania włosów. Poprzez inne pory skóry wydostaje się wydzielina gruczołów zapachowych. Bardziej znana jest ich rola w odniesieniu do zwierząt niż ludzi. Pachy, otoczka sutkowa i okolice krocza to miejsca, w których u człowieka jest ich najwięcej. Wzmożone działanie tych gruczołów jest najbardziej zauważalne w wieku pokwitania, mniejszą aktywność notuje się u kobiet w ciąży.
Po krótkim przybliżeniu roli gruczołów czas na poznanie następnej warstwy skóry.
Skóra właściwa
Kolejną warstwą skóry jest skóra właściwa. Dorosły człowiek ważący 60 kg ma ok. 3-4 kg skóry. Tkanka łączna składa się z systemów komórek włókien sprężystych, kolagenowych i istoty podstawowej. Odporność i sprężystość oraz zdolność przystosowania się do ruchów ciała nadają skórze włókna kolagenowe o dużej wytrzymałości na rozciąganie oraz sprężyste proteiny określane terminem: elastyna. Stykająca się z głębszymi warstwami naskórka warstwa zewnętrzna skóry zawiera brodawki skórne - papillae, bogate we włókna i naczynia krwionośne, które tworzą faliste wyniosłości na powierzchni skóry. Na powierzchni skóry dłoni są one dobrze widoczne przez naskórek, tworząc bruzdy linii papilarnych. Główne funkcje skóry to: ochrona przed czynnikami mechanicznymi, bariera immunologiczna organizmu i regulacja gospodarki wodno-elektrolitycznej. W skórze właściwej znajdują się mieszki włosowe oraz gruczoły łojowe zaopatrujące skórę. W razie skaleczenia, jeśli uszkodzenie sięga do warstwy skóry właściwej, po wygojeniu pozostaje trwały ślad w postaci blizny.
Tkanka podskórna
Do głównych zadań tkanki podskórnej należą: izolacja cieplna, magazynowanie zapasów energetycznych oraz amortyzowanie urazów mechanicznych. Tkanka podskórna poprzez stosunkowo duże włókna tkanki łącznej łączy się ze znajdującą się nad nią skórą właściwą, dolna warstwa zaś jest ograniczona włóknami mięśniowymi. W luźnej warstwie tkanki łącznej znajdują się komórki tłuszczowe tworzące ogromne skupisko tłuszczu. Komórki te łączą się w grudki, czego efektem może być cellulitis. Warstwa ta składa się głównie z tkanki tłuszczowej i stanowi magazyn energetyczny organizmu, który w razie potrzeby może być wykorzystany. Podczas chudnięcia to właśnie ta warstwa tłuszczu znika jako pierwsza. Jej uszkodzenie także powoduje powstanie blizn.
Włosy i paznokcie
Z wyjątkiem wewnętrznej powierzchni dłoni i stóp, prawie całą powierzchnię skóry pokrywa owłosienie. Jego zadaniem jest zapewnienie ochrony termicznej (u zwierząt powietrze znajdujące się między sierścią stanowi także warstwę izolacyjną). Pod pachami zaś odparowanie potu poprzez zwiększenie powierzchni parowania i przez to skuteczniejsze chłodzenie organizmu. Z kolei owłosienie narządów płciowych ma na celu zapewnienie ochrony czułym narządom, odprowadzenie płynów organicznych oraz ochrona przed obcymi substancjami. Kolor włosów i meszku zależy od barwnika - melatoniny. Podstawowym budulcem włosa jest keratyna. Korzeń włosa sięga warstwy skóry właściwej. Brodawki skórne oplecione końcówkami nerwowymi i tętniczkami łączą się z dolną warstwą cebulki i korzenia włosa. Włosy nie tylko rosną, są także systematycznie wymieniane. Zdrowy człowiek codziennie traci 50-60 włosówa w ich miejscu wyrastają nowe. Niektóre włoski mogą być poruszane niewielkimi mięśniami nastraszającymi. Podczas ich kurczenia pojawia się efekt tzw. gęsiej skórki. U zwierząt służy to obronie w przypadku zagrożenia - ma odstraszyć przeciwnika i zmylić go, co do rozmiarów ofiary. Paznokcie wyrastają z zagłębienia w skórze właściwej - macierzy paznokciowej. Ich dolna powierzchnia przesuwa się po łożysku paznokcia pokrywającym powierzchnię dalszych paliczków palców. Żywą, stale rosnącą część stanowi jedynie korzeń, który jest widoczny u nasady paznokcia w postaci białawego półksiężyca, o ile nie jest zarośnięty przez naskórek.
Gruczoły
W skórze znajduje się liczne gruczoły łojowe i potowe. Gruczoły łojowe są osadzone w skórze właściwej w otworze mieszka włosowego. Wydzielają tłustą substancję - łój, który chroni i uelastycznia skórę oraz natłuszcza owłosienie. Włosy podczas powolnego wzrostu dostarczają substancję natłuszczającą na powierzchnię skóry. Tu jest ona bezwiednie rozprowadzana dłońmi, w wyniku ruchów ciała czy podczas czesania. Łój stanowi mieszankę wosków, kwasów tłuszczowych, cholesterolu i resztek obumarłych komórek. Gruczoły łojowe występują na całej powierzchni ciała poza wewnętrzną powierzchnią dłoni, stopami, żołędziem, prąciem i wewnętrzną powierzchnią warg sromowych mniejszych. Inną wydzielinę produkują gruczoły potowe także umieszczone w skórze właściwej. Ich liczba waha się od 2 do 4 milionów. Mają za zadanie wydalać substancje szkodliwe oraz chłodzić organizm poprzez parowanie. W tym celu utrzymują odpowiednią wilgotność powierzchni ciała, produkują one w gorące dni nawet do kilku litrów płynu na dobę.