Rozdział 11 - MOTYWACJA

Motywacja:

• zespół czynników decydujących o tym, do czego dążymy;

• ogólny termin odnoszący się do wszystkich procesów związanych z rozpoczynaniem, kierowaniem, podtrzymywaniem działań psychicznych i fizycznych;

• powód działania - dlaczego ludzie robią to, co robią i doprowadzają to do końca?

Dlaczego psychologowie posługują się pojęciem motywacji?

• by powiązać biologiczne mechanizmy z zachowaniem (stany wewnętrznej deprywacji wyzwalają reakcję organizmu, która motywuje nas do podjęcia działań, aby przywrócić równowagę w swoim ciele);

• by wyjaśnić zmienność zachowań (różne stany motywacyjne decydują o tym jak radzimy sobie z różnymi zadaniami; jednego dnia może nam wychodzić to lepiej innym razem gorzej);

• by wnioskować na temat stanów wewnętrznych na podstawie czynów wykonywanych publicznie (obserwacja zachowani prowadzi do wnioskowania o jego wewnętrznej przyczynie);

• by przypisać komuś odpowiedzialność za działania (odpowiedzialność osobista zakłada wewnętrzną motywację i możliwość kontrolowania własnych działań)

• by wyjaśnić wytrwałość działań pomimo przeciwności (poszukiwanie przyczyn, dla których organizmy podejmują pewne działania w sytuacji, gdy łatwiej byłoby ich nie podejmować).

Źródła motywacji:

• wewnętrzne:

• POPĘDY - (wg. Hulla) wewnętrzne stany, które pojawiają się w odpowiedzi na potrzeby fizjologiczne zwierząt; działają w sytuacji, gdy deprywacja stwarza stan braku równowagi lub napięcia; pobudzają organizm do działań w kierunku redukcji napięcia;

• zewnętrzne:

• PODNIETY - bodźce zewnętrzne lub nagrody, które nie są bezpośrednio powiązane z potrzebami biologicznymi; elementy otoczenia motywujące nas do działania - głodne szczury wybierają eksplorację nowego otoczenia, jedzenie odkładają na później (dlaczego ktoś siedzi do późna w nocy i przegląda strony internetowe zamiast porządnie się wyspać?)

WSPÓŁCZESNE PODEJSCIE DO MOTYWACJI - TEORIA ODWRÓCONEGO KIERUNKU

• odrzucono koncepcje motywacji pojmowanej jako redukcja napięcia - napięcie się nie redukuje, ale zmienia swoje znaczenie;

• istnieją 4 pary stanów metamotywacyjnych opartych na zasadzie przeciwieństw;

• wg. Teorii Aptera w danym momencie tylko jeden ze stanów z pary może być podstawą działania;

• starano się wyjaśnić motywacje odwołując się do w kierunku przeciwstawnych wobec siebie stanów.

TELICZNY	PARATELICZNY
poważny, zorientowany na cel, pragnący postępu i osiągnięć, unikający niepokoju	swawolny, zorientowany na aktywność, pragnący zabawy i przyjemności, poszukujący podniecenia
KONFORMISTYCZNY	NEGATYWISTYCZNY
uległy, konwencjonalny, zgodny	buntowniczy, niekonwencjonalny, rozzłoszczony
NASTAWIONY NA MISTRZOSTWO	NASTAWIONY NA WSPÓŁCZUCIE
życie = walka, pragnący dominacji	życie = współpraca, pragnący uczucia
AUTYCZNY	ALLOICZNY
skupiony na sobie	skupiony na uczuciach innych

Instynkty - zaprogramowane tendencje do podejmowania zachowań niezbędnych do przetrwania danego gatunku; są źródłem szeregu zachowań stanowiącym część dziedzictwa genetycznego każdego zwierzęcia.


W. James: ludzie są kierowani przez zachowania instynktowne nawet w większym stopniu niż zwierzęta; u ludzi w grę wchodzi także szereg instynktów społecznych (współczucie, skromność, miłość); instynkty są celowe - służą przystosowaniu do środowiska.


S. Freud: ludzie doświadczają stanów popędowych, wywodzących się z instynktów życia i instynktów śmierci; instynktowne potrzeby ukierunkowują energie psychiczna na zaspokojenie potrzeb cielesnych; instynkty działają poniżej progu świadomości, motywują ludzi do dokonywania ważnych życiowych wyborów.



Benedict i Mead: rezygnacja z odwoływania się do instynktów jako uniwersalnego wyjaśnienia zachowań ludzkich bardzo duże zróżnicowanie zachowań w różnych kulturach.


behawioryści: ważne zachowania i emocje są raczej wyuczone niż wrodzone; każde zwierze przejawia kombinację zachowań wyuczonych i instynktownych; podejmujemy jakieś działanie ze względu na nasze wcześniejsze doświadczenia.

PODEJSCIE POZNAWCZE DO MOTYWACJI - istotne motywacje ludzi pochodzą nie z obiektywnej rzeczywistości świata zewnętrznego, ale z subiektywnej interpretacji tej rzeczywistości (wzmacniający efekt nagrody nie wystąpi, jeśli jej zdobycie nie jest postrzegane jako efekt własnych działań)

OCZEKIWANIA - (J. Rotter) prawdopodobieństwo, ze zaangażujesz się w dane zachowanie (nauka do egzaminu) jest zdeterminowane przez twoje oczekiwanie osiągnięcia celu (dobra ocena), które towarzyszy twoim działaniom oraz przez osobista wartość tego celu.

SKUTKI ZACHOWANIA



(zła ocena)







WIĘKSZA MOTYWACJA NASTEPNYM RAZEM

PODDANIE SIĘ

Istoty myślące mogą wybierać miedzy przypisywaniem pewnych motywacji światu zewnętrznemu a innych samym sobie.

___________________________________________________________________________

ODŻYWIANIE SIĘ

• czynność jedzenia nie jest inicjowana jedynie przez sygnały płynące z organizmu;

• wpływ ograniczeń społecznych i kulturowych (jeżeli powszechnie uważa się ze otyły = bogaty / atrakcyjny, w społeczeństwie cecha nie jest piętnowana to liczba otytych osób jest duża)

• skłonności genetyczne do otyłości

• zaburzenia - anoreksja i bulimia

STYLE ODŻYWIANIA SIĘ:

• poddany ograniczeniom: nakładanie limitów na ilość pożywienia, osoby takie są ciągle na diecie, mają tendencje do ulegania napadom obżarstwa np. pod wpływem stresu;

• nie poddany ograniczeniom.

________________________________________________________________________________

ZACHOWANIA SEKSUALNE:

• motywowane przez: możliwość doznania przyjemności, potrzeba reprodukcji, poziom testosteronu u mężczyzn (mniej u kobiet), fazę cyklu miesiączkowego u kobiet;

• wpływ czynników społecznych i kulturowych nakładających ograniczenia na zachowania seksualne;

• wnioski z badań:

• wzorce reakcji seksualnych u mężczyzn i u kobiet są podobne;

• choć sekwencja kolejnych faz w cyklu reakcji seksualnych jest podobna u obu płci, zmienność tych reakcji jest większa u kobiet, maja one tendencje do wolniejszego reagowania, ale często podnieceni u nich trwa dłużej;

• wiele kobiet może przeżywać orgazmy wielokrotne, co rzadko zdarza się u mężczyzn w porównywalnym przedziale czasowym;

• wielkość penisa jest zasadniczo niezwiązana z jakimkolwiek aspektem rzeczywistej sprawności seksualnej (za wyjątkiem indywidualnej postawy wielu mężczyzn);

• czynniki wpływające na aktywność seksualna:

• leki;

• samoocena;

• zmęczenie;

• stres;

• niepokój o to, jak się będzie ocenionym przez partnera;

• używki, itp.;

• FAZY CYKLU REAKCJI SEKSUALNEJ:

• podniecenie (zmiany naczyniowe w okolicach miednicy);

• plateau (maksymalny poziom podniecenia);

• orgazm (bardzo intensywne, przyjemne uczucie rozładowania napięcia seksualnego)

• odprężenie (ciało stopniowo powraca do stanu sprzed fazy podniecenia; mężczyźni - okres refrakcji; kobiety - utrzymuje się podniecenie, możliwe kolejne orgazmy)

• STRATEGIE DOBORU:

• dobór długoterminowy - poszukiwanie wiernego partnera do pomocy w wychowaniu potomstwa (nastawienie na jakość) => większe inwestycje rodzicielskie

• dobór krótkoterminowy - uwodzenie i porzucanie (nastawione na ilość);

• SKRYPTY SEKSUALNE - społecznie wyuczone programy reakcji seksualnych, zawierające przepisy, zwykle niewypowiadane wprost, dotyczące tego, co robić, kiedy, gdzie i jak, z kim lub czym oraz dlaczego.

• niezgodność skryptów seksualnych kobiet i mężczyzn prowadzi do gwałtów oraz gwałtów na randce (rzeczywisty opór kobiet odbierany przez mężczyzn jako pozorny);

• HOMOSEKSUALIZM

• czynniki wrodzone: orientacja seksualna może być częściowo zdeterminowana genetycznie (występowanie pewnych cech u bliźniąt mono- i dizygotycznych);

• czynniki nabyte: wpływ rodzaju zabaw wybieranych przez dziecko (charakterystycznych dla danej płci) => dzieci czują się niepodobne do rówieśników => pojawia się napięcie emocjonalne => zauroczenie erotyczne.

________________________________________________________________________________

POTRZEBA OSIAGNIĘĆ

• dążenie do sukcesu, samorealizacji;

• badania: testy TAT (testy apercepcji tematycznej) - wymyślanie historyjek w odpowiedzi na serie prezentowanych wieloznacznych obrazków;

• UMIEJSCOWIENIE KONTROLI:

• wewnętrzne - wyniki moich działań są zależne ode mnie;

• zewnętrzne - wyniki moich działań zależne są od czynników zewnętrznych;

• ATRYBUCJE - sądy na temat przyczyn wyników działań.

• STYLE ATRYBUCYJNE:

• optymizm: porażka ma charakter wewnętrzny, zmienność i specyficzność (następnym razem będzie lepiej, ten jeden raz nic nie zmieni)

• pesymizm: niepowodzenie - efekt czynników wewnętrznych, stałość i globalność (to się nigdy nie zmieni i będzie wpływało na wszystko)

• stałość - zmienność (czynnika przyczynowego w czasie)

• globalny (odnosi się do wielu różnych sytuacji) - specyficzny (ograniczony do konkretnego zadania) (wymiar czynnika przyczynowego)

________________________________________________________________________________

PSYCHOLOGIA PRACY I ORGANIZACJI

• bada różne aspekty relacji międzyludzkich, takie jak: komunikacja miedzy pracownikami, socjalizacja i poszanowanie zasad kultury organizacji, przywództwo, postawy wobec pracy i organizacji oraz zaangażowanie, zadowolenie z pracy, stres, wypalenie zawodowe, jak również ogólną jakość życia w pracy;

• teoria równowagi (sprawiedliwości) - porównywanie swoich nakładów oraz swoich wyników z innymi pracownikami; poczucie nierówności wywołuje dyskomfort => motywacja do zmian na poziomie zachowania lub zmian psychologicznych (postrzeganie wartości nakładów);

• teoria oczekiwań - ludzie będą angażować się w taką pracę, która będą uważać za atrakcyjną i możliwą do osiągnięcia;

• oczekiwanie (prawdopodobieństwo, ze wysiłki pracownika zaowocują pewnymi wynikami)

• instrumentalność (powiązanie wyników z korzyściami dla pracownika)

• walencja (postrzegana atrakcyjność poszczególnych korzyści)

________________________________________________________________________________

HIERARCHIA POTRZEB

• zdaniem Maslowa potrzeby są uporządkowane od najbardziej podstawowych do najbardziej zaawansowanych, aby osiągnąć wyższy poziom, należy najpierw zaspokoić potrzeby znajdujące się na niższych poziomach;

TRANSCENDENCJA

(potrzeby duchowe)




SAMOREALIZACJA


(spełnienie własnego potencjału)

POTRZEBY ESTETYCZNE

(harmonia i piękno)




POTRZEBY POZNAWCZE

(potrzeba wiedzy)




SZACUNEK

(zaufanie do siebie, poczucie własnej wartości, poważanie ze strony innych)




PRZYNALEZNOŚĆ

(potrzeba więzi, bycia kochanym)




BEZPIECZEŃSTWO

(wygoda, spokój, wolność od strachu)




POTRZEBY FIZJOLOGICZNE

(pożywienie, woda, tlen, uwolnienie od napięcia)

• hierarchia Maslowa ulega załamaniu (pomijamy potrzeby niższe, aby zaspokoić potrzeby wyższe - nie zjadłem obiadu, bo chciałem pomóc koledze)

Czynniki dyspozycyjne:

- brak włożonego wysiłku w naukę

- niedostatek inteligencji

Czynniki sytuacyjne:

- egzamin oparty na nieuczciwych zasadach

- uprzedzony nauczyciel