Untitled

Żyjemy dziś w świecie zupełnie innych niż poprzednie pokolenia. Postęp techniki, nowe wynalazki, rozwój cywilizacji - to codzienność, do której przywykliśmy, którą akceptujemy, i z którą wiążemy liczne nadzieje. Trudno dziś, przy braku perspektywy historycznej, trafnie i niezawodnie ocenić, co jest zalążkiem wielkiej i dalekosiężnej przemiany, a co jest tylko chwilowym ewenementem o niewielkim rzeczywistym znaczeniu. Jednak z dużym poziomem prawdopodobieństwa można sformułować tezę, że najbardziej znaczącym przekształceniem, jakie się aktualnie daje zaobserwować, jest tworzenie się zrębów tak zwanego społeczeństwa informacyjnego. Jest to ewolucyjna teoria społeczeństwa opartego na otrzymywaniu i przetwarzaniu informacji.

Otacza nas świat wielu mediów, stanowiących integralną część każdej społeczności na Ziemi. Już od narodzin każdy człowiek kreuje w sobie określone postawy i wartości, które należą do składników ludzkiej osobowości. Rozwija się ona w ciągu całego naszego życia. Przez cały czas napływają do nas zewnętrzne bodźce, które wpływają na nasze zachowania. Codziennie „atakowani” jesteśmy ogromną ilością informacji pochodzących z gazet, czasopism, plakatów, audycji radiowych i telewizyjnych, kaset wideo oraz komputerów a różnorodne obrazy, powiększone fotografie produkowane masowo utrwalają się w naszym umyśle. Każdego dnia „konsumujemy” ponad dwa tysiące obrazów pochodzących z technicznych środków przekazu.

W naszym najbliższym otoczeniu (dom, praca, szkoła) na stałe zadomowiły się już podstawowe media takie jak: radio i telewizja, Internet itp. Dzięki nim informacje, które do nas codziennie napływają staja się niezbędne „życie bez nich wydawałoby się trudniejsze, bardziej monotonne i nieciekawe”. Zauważalne jest coraz większe zainteresowanie Internetem, telefonią komórkową, pagerami, videopocztą i pocztą elektroniczną. Wszystkie środki masowego przekazu w ogromnym stopniu wpływają na postawy, zachowania i wartości, jakie posiada zarówno jednostka jak i całe społeczeństwo. Media same w sobie narzucają nam wiele pytań na temat, jak będzie wyglądało nasze życie za kilka lat. Zajmuje się tym tematem wielu naukowców, psychologów, pedagogów i socjologów, każdy z nich widzi inne aspekty zarówno pozytywne jak i negatywne. Jednak najważniejszym zadawanym pytaniem jest: W jakim stopniu skuteczności mass-media mogą działać i wpływać na postawy człowieka, w szczególności osoby młodej?

Istnieje wiele prac z zakresu socjologii poświęconych mass mediom i ich wpływowi na wartości współczesnego człowieka1. Każda z nich może być tą, która wniesie coś nowego do spojrzenia na opisywany przez mnie temat, a także tą która zrewolucjonizuje świadomość w tej kwestii zwykłego, szarego obywatela. Ten problem przez wiele lat będzie wciąż aktualny, ze względu na zwiększający się wpływ środków masowego przekazu. To mass media w znacznym stopniu kształtują świat w jakim przychodzi nam żyć, hierarchizując nasze wartości2.

Media na dwa sposoby przekazują nam wartości. Obserwując przekazywanie informacji w procesie transmisyjnym widzimy, iż pewne wartości występują w nadawanych programach, a inne zajmują w nich miejsce prawie marginalne, bądź też nie można ich tam dostrzec w ogóle. Zatem przekazywane treści ulegają znaczącej selekcji również w tej perspektywie. Badacze zauważyli, że większość amerykańskich i europejskich środków przekazu regularnie nie przekazuje takich wartości jak opieka i miłość, pomoc wzajemna, dzielenie się dobrami, radości i smutki. Jak zauważył Michael Real, od ponad piętnastu lat amerykańskie media kładą nacisk na akcję, wymierne osiągnięcia, materializm, własność, postęp, optymizm, konkurencję i indywidualizm. Jak można wywnioskować, powyższa postawa mediów kontrastuje zupełnie z innymi wartościami takimi jak: uczucia, podejście subiektywne, idealizm, doświadczenie, tradycja, akceptacja, współpraca i instynkt społeczny.

Na przestrzeni wieków różne grupy służyły za filary wartości kulturalnych społeczeństwach rolniczych i wczesnoprzemysłowych takie instytucje jak rodzina, Kościół i szkoła ponosiły główną odpowiedzialność za popularyzowanie przyjętych kulturowo wartości. Na wartości składają się głębokie i trwałe ideały zasad, warunkujących pełnie ludzkiego życia i istnienie najwyższych form społecznych , takich jak: miłość, wolność, sprawiedliwość, równość, lojalność odwaga itp. Wartości różnią się od większości zasad, jakimi zwykli kierować się ludzie w życiu codziennym. Preferowanie wartości, w sensie używanym, oznacza proces wprowadzania, przekazywania i umacniania najgłębszych ideałów kulturowych. Idea krzewienia wartości za pomaca mediów jest znana co najmniej od czasów Herolda Lasswella, jednego z inicjatorów teorii, zgodnie z która funkcja mediów nie ogranicza się tylko do przekazywania informacji i dostarczania rozrywki. Włączył on do społecznych funkcji mediów takie zadania jak: po pierwsze- obserwowanie otoczenia dla ujawnienia faktów zagrażających wartościom społecznym, po drugie- wywołanie aktywności grup społecznych w odpowiedzi na te zagrożenia i po trzecie-przekazywanie dziedzictwa społecznego.

Media obsługują zarówno proces transmitowania, jak i proces „udziału partycypowania, zrzeszania się, solidarności i zaufania społecznego”, angażują się w „ budowanie i utrzymanie uporządkowanego konkretnego świata kultury w celu kontrolowania i panowania nad ludzkim działaniem”. Ich siła wynika nie tylko z informacji lecz także z ciągłego, rytualnego procesu umacniania świata kultury. W ten sposób media stają się media uporządkowaną formą w przekazywaniu świata ludzkich wartości oraz sposobem na uczestnictwo czynne w kulturze danego narodu.

Należy również zauważyć że mass media odgrywają bardzo wielka rolę w wychowaniu jednostki. Wkraczają one w życie dziecka jako druga z kolei po rodzinie instytucja wychowania, wyprzedzając kontakty dziecka z grupą rówieśniczą i instytucjami wychowawczymi. Mass media mają znaczący udział w rozbudzaniu zainteresowań, a także rozwijaniu zainteresowań, zamiłowań i upodobań. Poważna rola przypada także środkom masowego przekazu w ochronie i adaptacji dawnych tradycyjnych wartości, w kultywowaniu dziedzictwa kultury oraz w tworzeniu i propagowaniu nowych wzorów. Mass media dają nam także nowe wartości w sferze estetycznej. Nie zawsze są to jednak wartości pozytywne i warte powszechnej akceptacji. Przykładem na to może być pasywność występuje w pokoleniu tak zwanej młodzieży akademickiej. To tak zwane pokolenie elektroniczne jest bardziej zainteresowane rozrywką, niż kontrolowaniem przepływu informacji lub własnej wyobraźni- zbyt często zastępują ją czynniki elektroniczne i to one przejmują kontrolę. Telewizja powoduje zbyt często mechaniczną pasywność i możliwe do przewidzenia reakcje. Mass media ułatwiają nam kontakt z zawsze silną teraźniejszością, jednak kosztem refleksji działania4.

Mass media w XXI wieku rozwinięte i przystosowane są dla odbiorców tak, żeby uczyć, wychowywać i pomagać. Dostarczają wiele informacji, które pomagają w codziennym życiu. Przekazywane są one w takiej formie by były dostępne dla każdego człowieka. Pełnią wyższe funkcje integracyjne i socjalizacyjne umożliwiając uczestniczenie w życiu społecznym. Stanowią kanały informacji od rządu do społeczeństwa i odwrotnie.5

Ludzie w swojej naturze posiadają cechy „upraszczania sobie życia”. Chcą żyć coraz bardziej wygodniej i prościej. Spowodowało to szybki rozwój techniki, zelektryzowania i zinformatyzowania świata, w jakim żyjemy. Media biorą udział w tak ważnym życiu gospodarczym kraju, jak i całego świata. Stymulują rozwój ekonomiczny, społeczny i kulturowy. Funkcja kulturalna jest bardzo ważna, to ona uczy, bawi i rekreuje. Można powiedzieć, że mass-media wkraczając w codzienne życie milionów ludzi stały się potężnym środkiem dostarczającym rozrywki, a przez to zrewolucjonizowały w jakiejś mierze życie współczesnego człowieka.6

Dzisiejsze czasy dostarczają nam wielu trosk i zmartwień, duże bezrobocie, wzrost przestępczości, problemy z zaspokojeniem podstawowych potrzeb spowodowały, że żyjemy w ciągłym stresie. Stres odreagowujemy na różne sposoby, jednym z nich jest oglądanie telewizji. Mężczyźni poświęcają wolny czas na oglądanie imprez sportowych, meczy piłkarskich czy walk bokserskich, kobiety bardziej interesują się programami „lekkimi” tzn. rozrywkowymi, estradowymi czy teatralnymi.7

Korzystanie z mediów jest najpowszechniejszą forma spędzania czasu wolnego oraz środkiem rozrywki. Media masowe pomagają organizować inne formy wykorzystywania czasu wolnego. W konsekwencji środki masowego przekazu są ważnym i nieustannie się rozwijającym sektorem życia zbiorowego oraz rodzajem działalności gospodarczej (niekiedy mówimy o „przemyśle informacji”, „przemyśle rozrywkowym” lub show biznesie”). Dostarczają pracy artystom, wytwarzają poszukiwane produkty kulturalne, są wielkimi przedsiębiorstwami z własnymi zasadami działania, a zarazem pozostają powiązane z innymi instytucjami społecznymi.

Należy jednak zwracać dużą uwagę skąd pochodzą wykorzystywane przez nas dane. Chodzi o to, że gdy mamy doczynienia z zagadnieniem budzącym silne emocje to opinie różnych ludzi będą się od siebie różnić i nie jest możliwe opracowanie takiego przekazu, który wszyscy uznaliby za sprawiedliwy i bezstronny9.

Swoją osobowość każdy człowiek chce kierować w jak najlepszy sposób. Media wpływają na postrzeganą przez nas rzeczywistość. Mają coraz silniejszy wpływ na systemy wychowywania i systemy edukacyjne. Ze względu na ich wszechstronność oraz wzrastającą siłę oddziaływań człowiek szybko może poddać się ich wpływom, a często nawet ulec uzależnieniu10.

Musimy się zastanowić, jaki wpływ mają środki masowego przekazu na odbiorców zwłaszcza tych młodych, którzy są na nie najbardziej podatni. Są to zarówno wpływy negatywne jak i pozytywne. Kształtowanie postaw młodego człowieka odbywa się w każdej sytuacji życiowej. Kształtują je otaczający ludzie, przedmioty, cały świat zewnętrzny. Nie trudno, dlatego zauważyć, że część młodych ludzi „wyrzeka się siebie” przybierając postawy swoich idoli i autorytetów. To, co przekazują mass-media młodym ludziom jest często kreowane jako obraz fałszywej rzeczywistości. Treść ta wpływa na nich, na ich poziom wiedzy, sposoby wartościowania zjawisk, postawy, zainteresowania, styl życia i wzorce konsumpcji.11 Idzie o to czy media wpływają pobudzająco czy hamująco na rozwój i osobowość ludzi.

Telewizja jako najpowszechniejszy środek masowego przekazu znajdujący się w posiadaniu każdego dziecka wg. W. Belson ogólnie rzecz biorąc powoduje pewne różne zahamowania zainteresowań, szczególnie tych, które wymagają własnej inicjatywy i inwencji, chociaż zahamowania te nie muszą mieć charakteru trwałego.12 Z dnia na dzień rosną nowe pokolenia Polaków, których życie i postawy w dużym stopniu zdeterminowane są przez mass-media. Wynikające z tego zagrożenia są wielkim problemem dla ludzkości. Niebezpieczeństwo rodzi się z bezmyślnego wykorzystania telewizji i radia czy Internetu. Ludzie często przyjmują negatywne zachowania, co prowadzi do zatracenia granicy między, prawdą a fantastyką np. telewizja oglądana w nadmiarze uczy pasywności, ponieważ widz jest tylko biernym i bezmyślnym obserwatorem. Młodzież staje się mniej wrażliwa na zło i ludzką krzywdę gdyż reakcję na stale powtarzające się bodźce są coraz słabsze.

Niestety w świecie, w którym żyjemy jest coraz więcej przemocy. Zamieszczane codziennie w gazetach, rozgłaszane przez radio i telewizję opisy morderstw, napaści, zamieszek samobójstw i wojen stanowią bogaty materiał dowodowy świadczący o rozmiarach krzywd, jakie ludzie potrafią wyrządzić innym. Według. Trempały „Teza, że TV wpływa na osobowość nie podlega dyskusji. Powstaje jednak pytanie - dlaczego i jak”.13 Oto kilka hipotez wyjaśniających reakcję między środkami masowego przekazu a agresywnym zachowaniem:

poznawczą - docierające sceny grozy sprawiają, że ludzie nie zawsze potrafią odróżnić fikcję od rzeczywistości, dzieci nie potrafią rozróżnić wagi poszczególnych treści. Często przyjmują przekaz bezkrytycznie, poprzez codzienne wielogodzinne oglądanie telewizji mogą zachodzić niekorzystne zmiany w aktywności twórczej i wyobraźni (telewizja dysponując obrazem, dźwiękiem, ruchem, komentarzem, wyręcza potrzebę wyobrażenia czegoś, o czym dziecko słyszy i co widzi). Ciągły kontakt z ekranem prowadzić może do kształtowania postrzegania fotograficznego. Występuje też zagrożenie dotyczące prawidłowego rozwoju słownictwa,

emocjonalną - sceny grozy, treści o duży napięciu dramatycznym wywołują silne przeżycia emocjonalne. Świat w wielu filmach ukazywany jest w sposób drastyczny jako środowisko ludzi, w którym panuje kult pieniądza, bezwzględność, brutalność i cynizm. Dzieci bardzo wcześnie oswajają się z widokiem tortur krwi, zbrodni a także scen z pozoru obojętnych. W rzeczywistości jednak silnie oddziałujących na układ nerwowy. Doświadczone uczucia przekształcają się często w długotrwałe stany ogólnego zmęczenia i rozdrażnienia, których przyczyn najczęściej sobie nie uświadamiamy. Można zauważyć skłonność u dzieci do naśladowania postaci filmowych. Najczęściej naśladują ruchy, mimikę, gesty i mowę. W opinii rodziców dzieci chętnie naśladują chwyty karate, sposoby uderzeń i kopania różnych przedmiotów. Niebezpieczne dla rozwoju i wychowania dziecka jest pokazywanie ludzi atakowanych przez dzikie zwierzęta, morderstw, napadów, walk za pomocą noży, siekier i szabli. Pokazywanie stosunkowo często w mass-mediach sceny tortur i zabójstw, patologicznie pojętego seksu, masakry wojenne może wywołać u dzieci stan napięcia, agresję. Oglądanie może zahamować naturalną reakcję na przemoc i krzywdę występującą w życiu realnym. Reakcje uczuciowe tj. lęk, strach, przerażenie, jakie przeżywamy pod wpływem oddziaływania scen przemocy i okrucieństwa zależą od bardzo wielu czynników m.in.: jak zostały one przedstawione i kogo dotyczą.

Człowiek poddając się codziennie działaniu mediów nie zdaje sobie sprawy ilu ulega manipulacjom medialnym. Wciąż problem wpływu mediów na ludzkie postawy i wartości pozostawia ogromne pole badań dla socjologów, psychologów i pedagogów. Niewątpliwym atutem mass mediów jest to, że obejmują one ludzi na całym globie, niezależnie od wieku i wykształcenia. Przekraczają granice czasu i przestrzeni, docierają wszędzie, przełamując skutecznie uprzedzenia narodowe, rasowe, religijne i światopoglądowe.

Masowość informacji może być ogromną możliwością w przekazywaniu pozytywnych wzorców. Mass media mogą kształtować nie tylko gusty szerokiej rzeszy odbiorców, ale również wpływać na wyobraźnie odbiorcy indywidualnego. Poprzez swą ogólno dostępność, prostotę w odbiorze mogą odebrać ogromną rolę również w budowaniu uniwersalnym wartości budujący świat społeczny. Media mogą nieść treści wskazujące na pozytywne kierunki rozwoju człowieka, społeczeństwa, a rzeczywistość społeczna na szansę bycia wzbogaconą pozytywnymi treściami.

Jest wreszcie olbrzymi obszar edukacji, w którym mass media od lat są pozyskiwaane w sposób przynoszący ludziom wiele korzyści. Media stwarzają ogromne możliwości poznawania, aktualizowania wiedzy dzięki temu, że przekaz medialny jest bardzo atrakcyjny, efektywniej przyswajalny oddziaływuje na człowieka polisensorycznie. Są pomocne w komunikacji interpersonalnej pośredniej, pozwalają na przekazywanie informacji w szerokim obszarze komunikacji, dzięki czemu możliwy jest szybki rozwój cywilizacji jej postęp związany z coraz doskonalszym rozwojem pojedynczego człowieka. Mass media stymulują dynamiczny rozwój kultury społeczeństwa i stają się konstytutywnym elementem współczesnego społeczeństwa i wpływają na kształtowanie w nim wartości.

Największym niebezpieczeństwem wynikającym z bezmyślnego korzystania z mediów jest przejmowanie przez widza negatywnych zachowań np. oglądanie scen agresji bądź trening agresji w grach komputerowych wywołuje wzrost zachowań agresywnych. Telewizja oglądana w nadmiarze uczy pasywności, ponieważ widz jest tylko biernym i bezmyślnym obserwatorem. Ludzie stają się mniej wrażliwsi na zło.

Media globalne, czyli Internet i telewizja interaktywna, spowodowały, że świat stał się jedną wielką wioską ze względu na szybkość i efektywność komunikowania się ludzi oddalonych od siebie o tysiące kilometrów. Nie powinno to jednak zastępować kontaktów osobistych i bezpośrednich spotkań ludzi znajdujących się blisko siebie. Ludzi spaja więź społeczna, dla których kontakt bezpośredni i łączność psychiczna są warunkami nieodzownymi. W przeciwnym przypadku będziemy mieli do czynienia z paradoksem, że media elektroniczne mimo swego skomplikowania i ogromnych możliwości nie przybliżają nas do świata.

Wraz z rozpowszechnianiem się mediów elektronicznych wzrasta obcowanie z rzeczywistością zapośredniczoną a zmniejsza się obcowanie z człowiekiem, przyrodą, dziełami kultury. Następnym niebezpieczeństwem, które niosą media, jest ich szybkość i zmienność. Media atakują nas nieprzerwanym strumieniem obrazów i dźwięków, są przeciwieństwem kontemplacji. Bez kontemplacji niema kultury, rodzi się ona, bowiem z zatrzymania, zadumy, bezpośredniego wnikania w świat aksjologiczny.