25.04.2012 - Wykład 11

TEMAT: Tkanka łączna

Tkanka łączna to najbardziej zróżnicowany typ tkanki, wyróżnia się:

- tkanke łączną właściwą

- tkanki oporowe (tkanka kostna, chrzęstna) - pełnią funkcje podporowe i ochronne,

- krew i limfa (tkanka łączna płynna)

Tkanka łączna właściwa

Charakteryzuje się brakiem substancji twardych i posiada duże możliwości regeneracyjne:

- wywodzi się z mezodermy,

- wykazuje dużu polimorfizm,

Składa się z:

- komórek tk. łącznej właściwej: fibroblasty, fibrocyty, histiocyty, komórki plazmatyczne (plazmocyty), komórki tuczne,

- substancji pozakomórkowej, która składa się z elementów upostaciowanych - włókien i z substancji podstawowej

Fibroblasty - młode, aktywne metabolicznie komórki; dobrze rozwinięty aparat Golgiego, liczne cysterny siateczki śródplazmatycznej,

Fibrocyty - komórki znajdujące się w stanie spoczynku

Miofibroblasty - forma pośrednia między fibroblastami a kom. m. gładkich - rozwinięty ukł. miofibryli aktynowych,

Po zakończeniu wydzielania kolagenu przez fibroblasty zmniejsza się w nich ilość cytoplazmy, traci ona zasadochłonność, zmniejsza się również jądro. Komórki takie przestają być aktywne, są to fibrocyty.

Komórki przydanki (perycyty) występują w naczyniach krwionośnych, są nieco mniejsze od fibroblastów. Spłaszczone, wypustkami otaczają komórki śródbłonka, zdolne do fagocytozy i przekształceń w komórki mięśni gładkich lub w fibroblasty.

Histiocyty (makrofagi w stanie spoczynku) i makrofagi pobudzone - posiadają zdolność fagocytozy, nieregularny kształt, często z płatowatymi wypustkami, którymi przyczepiają się do pęczków włókien kolagenowych.

Komórki plazmatyczne (plazmocyty) - duże, owalne komórki z silnie zasadochłonną cytoplazmą, co zależy od dużej zawartości siateczki endoplazmatycznej. Ich największa liczba występuje w błonie śluzowej przewodu pokarmowego i narządach chłonnych.

Komórki tuczne (mastocyty) - można wśród nich wyróżnić łącznotkankowe komórki tuczne, występują w obrębie tk, łączne.

oraz

Komórki tuczne błon śluzowych - występują w bł. śluzowej przewody pokarmowego, dróg oddechowych, w bł. śluzowej innych narządów obok łącznotkankowych komórek tucznych.

Komórki tuczne - na powierzchni liczne mikrokosmki, słabo rozwinięty ap. Golgiego i ziarnista siateczka śródplazmatyczna. Bardzo liczne, nieregularne, heterogenne ziarenka otoczone błoną, materiał w ziarenkach ziarnisty lub błoniasty o nieregularnym bądź wirowym układzie.

W tkance łącznej występują także granulocyty i limfocyty.

Komórki siateczki - podobne do fibroblastów, wytwarzają włókna siateczkowe, występują w narządach limfatycznych oraz w szpiku.

Substancja pozakomórkowa:

- włókna,

- substancja podstawowa.

Włókna wytwarzane są głównie przez:

- fibroblasty,

- inne rodzaje komórek tk. łącznej (chondroblasty, osteoblasty).

Włókna dzielą się na trzy grupy:

- włókna kolagenowe (klejodajne)

- włókna sprężyste (elastyczne),

- włókna retikulinowe (siateczkowe)

Włókna kolagenowe (klejodajne):

- zbudowane są z białka fibrylarnego (kolagenu)

- makrocząsteczka kolagenu składu się z trzech spiralnie zwiniętych włókien polipeptydowych, tworzących helisę,

- głównymi aminokwasami kolagenu są: glicyna ok. 35%, prolina ok. 12%, hydroksyprolina ok. 10%,

- syntetyzowane są w szorstkiej siateczce śródplazmatycznej fibroblastów,

- charakteryzują się dużą wytrzymałością,

Włókna sprężyste:

- średnica 0,2-1,0 um,

- występują w postaci sieci np. w ścianie tętnic, płucach, małżowinie usznej,

- zbudowane z glikoproteiny - elastyny,

- główną cechą włókien sprężystych jest podatność na rozciąganie,

Włókna retikulinowe:

- młoda postać włókien kolagenowych,

- zbudowane są z białka retikuliny, która barwi się solami srebrowymi - włókna srebrochłonne,

- w miarę starzenia się przekształcają się w włókna kolagenowe,

- wchodzą w skład błon podstawowych, tworzą sieci oplatające naczynia krwionośne, włókna mięśniowe, przewody gruczołów,

Substancja podstawowa - wypełnia przestrzenie pomiędzy komórkami tkanki łącznej i włóknami. Zawiera białka i polisacharydy.

Najważniejszym jej składnikiem są mukopolisacharydy kwaśne, mają one zdolność absorbcji wody i przekazywania jonów do i z komórek.

Funkcja tkanki łącznej właściwej:

- stanowi zrąb i ochronę mechaniczną innych tkanek i narządów,

- bierze udział w transporcie substancji odżywczych i metabolitów,

- chroni organizm przed obcymi związkami i różnymi patogenami,

- komórki tkanki łącznej właściwej wytwarzają substancję pozakomórkową oraz inne substancje regulujące procesy fizjologiczne (np. krzepliwość krwi)

W oparciu o różnice strukturalne i czynnościowe, a przede wszystkim w zależności od rodzaju włókien występujących w tkance łącznej właściwej możemy ją podzielić na:

- tkankę włóknistą wiotką,

- zbitą,

- siateczkową,

- tłuszczową,

Włóknista:

- wiotka - zbudowana z włókien retikulinowych, otacza mięśnie, układ krwionośny, nerwowy; tworzy przegrody łącznotkankowe i zrąb, występuje w płucach, trzustce, śliniankach i wątrobie,

- zbitą - zbudowaną głównie z włókien kolagenowych, o regularnym układzie włókien tworzy ścięgna oraz układzie nieregularnym tworzącym skórę

Tkanka łączna siateczkowa o charakterze syncytium komórkowego:

Stanowi zrąb wszystkich narządów chłonnych z wyjątkiem grasicy, zbudowana jest z komórek o kształcie gwiaździstym (podobnym do histiocytów). Stanowi ona również główny składnik układu siateczkowo - śródbłonkowego, który odpowiada za:

- niszczenie ciał obcych w wyniku fagocytozy w organizmie,

- wytwarzanie przeciwciał i ciał odpornościowych,

- udział w przemianie hemoglobiny na barwniki żółciowe.

Tkanka tłuszczowa - stanowi rezerwę metaboliczną, pełni funkcję termoregulacyjną oraz mechaniczną:

- cechuje się dużymi zespołami komórek tłuszczowych (adipocyty) i małą ilością substancji pozakomórkowej,

- dzieli się na: żółtą i brunatną tkankę tłuszczową

Tkanka tłuszczowa:

Zespół komórek tłuszczowych, które na skutek wzajemnego ucisku zatracają kulisty kształt i stają się komórkami wielościennymi.

Jądro komórki tł. z cytoplazmą zepchnięte jest na obwód a całą komórkę wypełnia jedna duża (tkanka żółta) lub liczne mniejsze wakuole tł. (tkanka brunatna).

Duże zespoły komórek tł. otoczone są tk. łączną wiotką, a poszczególne komórki tej tkanki oplatają włókienka srebrochłonne tk. siateczkowej.

Tkanka tłuszczowa żółta:

- komórki tej tkanki są ściśle upakowane i mają kształt wieloboczny,

- najczęściej spotykana w tk. tłuszczowej żółtej to k. tłuszczowa pęcherzykowa, zawierająca jedną dużą kroplę tłuszczu stanowiącą od 60 do 90% jej objętości,

- jądro komórkowe, położone na jednym z biegunów ma zazwyczaj kształt spłaszczony

- w skłąd kropli tłuszczu wchodzą trójglicerydy (90-99%) oraz niewielkie ilości kwasów tłuszczowych, cholesterol, estry cholesterolu i fosfolipidy,

Tkanka tłuszczowa brunatna:

- komórka tłuszczowa brunatna, charakteryzuje się obecnością licznych i dużych kropel tłuszczu w cytoplazmie (postać komórki wielopęcherzykowej),

- obecność dużej liczby mitochondriów o dobrze rozwiniętych grzebieniach mitochondrialnych,

- centralnie ułożone jądro komórkowe,

Tkanka łączna zarodkowa - z niej powstają wszystkie odmiany tkanki łącznej.

Zbudowana jest z komórek mezenchymatycznych kształtu gwieździstego (o silnie zasadochłonnej cytoplazmie i zdolnościach do ruchu pełzakowatego), połączonych często ze sobą w syncytium komórkowe i płynu tkankowego (transportuje substancje odżywcze) wypełniającego przestrzenie międzykomórkowe.

5

---