Dzieci w rolnictwie
Wprowadzenie
Rolnictwo jest sektorem nietypowym, ponieważ miejscem pracy może być dom rodzinny. Oznacza to, że dzieci są narażone na zagrożenia miejsca pracy występujące w sektorze rolniczym. Ponadto osoby przyjeżdżające na wieś mogą tam także przywozić swoje dzieci, zapewne nieświadome, że wkraczają w miejsce pracy. Nie wszystkie państwa członkowskie mogą uwzględniać ochronę dzieci w swych przepisach ustawowych dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia w pracy, jednak zagadnienie to jest często ujęte w innego rodzaju przepisach.
International Social Security Association (ISSA) stwierdza, że dwie trzecie dzieci, które ginie w rolnictwie, ma poniżej pięciu lat, a także, że najczęstszą przyczyną ich śmierci są pojazdy. Wśród innych przyczyn wypadków śmiertelnych ISSA wskazuje:
Maszyny;
Utonięcia;
Uduszenie; oraz
Kontakt ze zwierzętami.
ISSA wskazuje, że przyczynami wysokiego wskaźnika wypadków śmiertelnych mogą być:
Niezrozumienie zagrożenia przez rolników, rodziców i dzieci;
Niewłaściwe szkolenie i nadzór; oraz
Niewłaściwie zabezpieczone miejsca zabaw.
Dwa poniższe przykłady wypadków z udziałem dzieci podkreślają istotę problemu:
Bezpieczeństwo dzieci i ich nadzór;
trzylatek został przejechany ciągnikiem prowadzonym przez ojca.
Niezabezpieczone ciężkie przedmioty w otoczeniu dzieci;
siedmiolatek doznał złamania kości czaszki, gdy spadł na niego panel ogrodzeniowy.
Ochrona dzieci w gospodarstwach rolnych
Podobnie jak w przypadku zdrowia i bezpieczeństwa miejsca pracy, należy zacząć od przeprowadzenia oceny ryzyka dla dzieci. Wiele spośród tych zagrożeń będzie miało także charakter zagrożeń dla pracowników.
Należy określić, co może wyrządzić krzywdę dzieciom. Mogą to być:
Pojazdy
Maszyny rolnicze
Osadniki szlamowe
Systemy magazynowania (od stogów siana po silosy zbożowe)
Niezabezpieczone ciężkie przedmioty (np. bele)
Niebezpieczne substancje chemiczne
Hałas
Należy rozważyć, kto może ucierpieć i w jaki sposób (pamiętając o gościach przybywających do gospodarstw rolnych).
Ocenić ryzyko, uwzględniając istniejące środki zapobiegawcze oraz potencjalne dalsze kroki.
Okresowo dokonywać przeglądu oceny ryzyka - dzieci dorastają!
Dzieci w gospodarstwach rolnych zazwyczaj odnoszą obrażenia w wyniku połączenia czynników związanych z:
Zagrożeniem (np. sadzawka jest głęboka i zamulona).
Naturą dziecka (np. małe dziecko umie już chodzić, lubi wodę, chętnie odkryje coś nowego, nie umie pływać).
Czynnikami czasu i miejsca (np. dzwoniący telefon odrywa dorosłego opiekuna od dziecka, a w pobliżu znajduje się sadzawka).
Przy podejmowaniu decyzji o koniecznych działaniach należy postępować zgodnie ze zwyczajową hierarchią zapobiegania:
Jeżeli to możliwe - wyeliminować ryzyko.
Zastąpić zagrożenie czymś mniej niebezpiecznym.
Kontrolować pozostałe zagrożenia.
Przykłady zapobiegania wypadkom z udziałem dzieci
Zapobieganie utonięciom:
eliminowanie ryzyka poprzez zasypywanie nieużywanych rowów i usuwanie niewykorzystywanych koryt;
kontrolowanie ryzyka poprzez bezpieczne grodzenie lub przykrywanie studni, zbiorników i koryt.
Zapobieganie wypadkom z udziałem maszyn rolniczych:
eliminowanie ryzyka poprzez pozbywanie się nieużywanego już wyposażenia;
kontrolowanie ryzyka poprzez zabezpieczanie miejsc przechowywania maszyn, uniemożliwianie dzieciom dostępu do urządzeń roboczych; posiadanie skutecznych osłon na urządzeniach roboczych; posiadanie czujników i wyposażenia poszerzającego widoczność, ktróre pomogą operatorowi maszyny w dostrzeżeniu obecności dziecka.
Zapobieganie wypadkom z udziałem pojazdów:
kontrolowanie ryzyka poprzez zapewnienie odpowiedniego szkolenia WSZYSTKIM operatorom pojazdów oraz utrzymywanie bezpiecznego stanu pojazdów (np. hamulców);
zapewnienie sprawności urządzeń ostrzegających o zbliżaniu się do przedmiotu, alarmów cofania, wyposażenia poszerzającego widoczność (np. lusterek, telewizji przemysłowej); przewożenie pasażerów wyłącznie w przeznaczonych do tego pojazdach oraz ograniczanie obecności dzieci w miejscach, w których to konieczne.
Ogólne środki bezpieczeństwa
Należy nauczyć się udzielania pierwszej pomocy oraz poznać schemat postępowania przy wypadkach lub w sytuacjach awaryjnych.
Zapewnić nadzór dzieciom.
Ustalić wyraźne zakazy dla dzieci i zapewnić ich przestrzeganie.
Edukować dzieci w dziedzinie bezpieczeństwa w gospodarstwie.
Wyznaczyć bezpieczne miejsce zabaw dla dzieci.
Analiza przypadku - Zapobieganie wypadkom z udziałem dzieci i młodzieży (Irlandia)
Najważniejsze zagadnienia
zwiększenie świadomości rolników w zakresie istniejących w gospodarstwie zagrożeń dla dzieci poprzez zapewnienie kodeksu dobrych praktyk dotyczących czynności roboczych;
obejmuje to przygotowanie deklaracji bezpieczeństwa i przeprowadzenie oceny ryzyka.
Wprowadzenie
Deklaracja bezpieczeństwa jest przede wszystkim dokumentem stwierdzającym, w jaki sposób prowadzone jest zarządzanie zagadnieniami bezpieczeństwa i higieny pracy w gospodarstwie. Obejmuje ona systematyczą ocenę wszystkich zagrożeń wraz z oceną ryzyka. W przypadku gdy ryzyko odniesienia obrażeń jest wysokie, Deklaracja bezpieczeństwa określa środki kontroli mające na celu jego eliminację lub ograniczenie.
Informacje ogólne
Dane dotyczące bezpieczeństwa w irlandzkich gospodarstwach rolnych są niepokojące i smutne. Poziom częstotliwości występowania wypadków obserwowany w ostatnich latach wskazuje, że rolnicy wybrali „podejmowanie ryzyka" zamiast „zapobiegania wypadkom". Tylko w 2001 roku w irlandzkich gospodarstwach śmierć poniosły dwadzieścia cztery osoby, w tym siedmioro dzieci. Osoby te zginęły głównie w wyniku wypadków z udziałem ciągników, maszyn rolniczych, zwierząt, osadników szlamowych i w wyniku upadków z wysokości.
Do grupy osób szczególnie zagrożonych w gospodarstwach rolnych należą ludzie starsi i dzieci. Dzieci często pociąga zabawa w obrębie miejsc w gospodarstwach, w których znajdują się zwierzęta, ciągniki, lub gdzie pracują maszyny. Wynajdują one także kryjówki, które mogą znajdować się w pobliżu miejsc składowania substancji chemicznych lub innych niebezpiecznych przedmiotów, lub też wspinają się tam, skąd mogą spaść. Szczególnie niebezpieczne mogą być osadniki szlamowe i szopy na siano, w których dzieci narażone są na ryzyko upadku, uwięźnięcia pomiędzy ułożonymi w stosy belami siana lub na przygniecenie spadającymi belami.
Zrozumiała jest chęć rolników do angażowania swoich dzieci w prace wykonywane w gospodarstwie. Wprowadzenie dzieci w młodym wieku w czynności gospodarskie może pomóc w uzyskiwaniu przez nie wielu różnych umiejetności. Często jednak rolnicy nie uświadamiają sobie tego, że dzieci są bardziej narażone na zagrożenia w gospodarstwie niż dorośli. Młodzi ludzie mogą czuć się zmuszani do wykonywania zadań, do których nie mają wystarczajacych kwalifikacji lub których nie rozumieją, mogą też fizycznie nie być w stanie ich wykonać, co często ma fatalne konsekwencje.
Irlandzki urząd ds. BHP [National Authority for Occupational Safety and Health] opublikował kodeks dobrych praktyk, zatytułowany „Code of Practice on Preventing Accidents to Children and Young Persons in Agriculture" ["Kodeks dobrych praktyk w zakresie zapobiegania wypadkom z udziałem dzieci i młodzieży w rolnictwie"].
Kodeks zawiera praktyczne wskazówki dotyczące przestrzegania przepisów Safety, Health and Welfare at Work Act [Ustawy o bezpieczeństwie i zdrowiu] z 1989 r., Safety, Health and Welfare at Work (General Application) Regulations [Ogólnego rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i zdrowia] z 1993 r. oraz Safety, Health and Welfare at Work (Children and Young Persons) Regulations [Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i zdrowia dzieci i młodzieży] z 1998 r. odnoszących się do ochrony bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w gospodarstwach rolnych.
Ponieważ gospodarstwo jest wyjątkowe z powodu swej podwójnej roli - miejsca pracy i domu - wyraźnie odróżnia się od prawie wszystkich pozostałych miejsc zatrudnienia pod względem potencjału czynności roboczych, które mają wpływ na dzieci. W związku z tym Kodeks Dobrych Praktyk odnosi się wyłącznie do zagadnień bezpieczeństwa dzieci w tym konkretnym kontekście i okolicznościach.
Ponadto Kodeks Dobrych Praktyk stosuje się tylko do prac wykonywanych w gospodarstwie i ich potencjalnego wpływu na dzieci. Nie obejmuje innych czynności, takich jak prowadzenie ciągników i innych maszyn po drogach publicznych, które ujęte są w przepisach o ruchu drogowym.
Cele
Założeniem tego projektu jest zwiększenie wśród rolników świadomości istniejących w gospodarstwie zagrożeń dla dzieci. Należy jasno stwierdzić, że wypadków można uniknąć, oraz że to właśnie rolnicy muszą odegrać ważną rolę w osiągnięciu tego celu.
Praktyczne przykłady mogą uświadomić rolnikom, że zagrożenia są elementem rzeczywistości, jednak przy lepszym zarządzaniu ryzykiem można je wyeliminować lub ograniczyć.
Zakres
Jednym z głównych warunków wskazanych w kodeksie jest obowiązujący rolników wymóg przygotowania Deklaracji bezpieczeństwa i przeprowadzenia pełnej oceny ryzyka. Stwierdzono, że ocenę ryzyka należy przeprowadzić dla wszystkich czynności, jednak ze szczególnym uwzględnieniem dzieci, które mogą być pośrednio lub bezpośrednio zaangażowane w pracę.
W kodeksie zawarto porady i wskazówki dotyczące następujących szczegółowych zagadnień:
Deklaracja bezpieczeństwa i ocena ryzyka dla czynności roboczych, w które zaangażowane są dzieci i młodzież;
nadzór, instruktaż i szkolenie;
ogólne zasady zarządzania zdrowiem i bezpieczeństwem;
miejsca do zabawy dla dzieci niezaangażowanych w czynności robocze;
obsługa i prowadzenie maszyn;
kontakt z maszynami i pojazdami w ruchu;
kontakt ze zwierzętami.
utonięcia i zamartwica;
substancje niebezpieczne;
upadki z wysokości;
uderzenia przez spadające przedmioty; oraz
ogień.
Deklaracja bezpieczeństwa jest przede wszystkim dokumentem stwierdzającym, w jaki sposób prowadzone jest zarządzanie zagadnieniami bezpieczeństwa i higieny pracy w gospodarstwie. Zawiera systematyczą ocenę wszystkich zagrożeń występujących w gospodarstwie wraz z oceną ryzyka spowodowania przez nie urazów. W przypadku gdy ryzyko odniesienia obrażeń jest wysokie, Deklaracja bezpieczeństwa określa środki kontroli mające na celu jego eliminację lub ograniczenie.
Inne ważne aspekty:
Dzieci i młodzież, częściowo z powodu wykazywanego poziomu dojrzałości, wymagają szerszego nadzoru i instruktażu, niż zazwyczaj ma to miejsce w przypadku dorosłych. Konieczne jest zapewnienie nadzoru nad dziećmi i młodzieżą przez odpowiedzialną osobę dorosłą.
Dzieciom i młodzieży nie powinno się pozwalać na wykonywanie żadnych czynności roboczych bez dokonania oceny możliwości wykonania przez nie danej pracy pod względem bezpieczeństwa i zdrowia.
Należy zwrócić szczególną uwagę na uniemożliwienie dzieciom dostępu do stref zagrożenia, do których mogą chcieć się dostać z ciekawości wynikającej z takich czynników, jak hałas silników traktorów lub innych maszyn. Wśród stref zagrożenia możemy wyróżnić:
maszyny i urządzenia w ruchu (np. ciągniki, kombajny ciągnione/z własnym napędem, takie jak przyczepy i maszyny ciągnione, maszyny elektryczne, dozowniki substancji chemicznych itp.);
dostęp do stref, w których przydarzyć się może utonięcie lub uduszenie (np. zbiorniki/silosy/osadniki szlamowe, silosy zbożowe itp.);
upadek z wysokości (np. wyższe kondygnacje budynków i wysokie struktury, takie jak silosy i stosy bel siana).
Opierając się na tej inicjatywie, HSA uwzględniła analizę przypadku Safe Farming is Good Business [Bezpieczne rolnictwo to niezły interes] w 6. wydaniu (z 2000 r.) „Irish Times Business 2000" --publikacji zawierającej analizy przypadków i dokumenty źródłowe dla nauczycieli i uczniów. Publikacja, uzupełniona płytą CD-ROM oraz stroną internetową (www.business2000.ie), rozpowszechniana jest bezpłatnie w szkołach na terenie Irlandii. Analizę przypadku HSA można znaleźć pod adresem http://www.business2000.ie/cases/cases_6th/case14.htm. W 2003 roku HSA rozesłała bezpłatne egzemplarze "Farm Safety Self-Assessment Document" [Dokumentu samooceny bezpieczeństwa gospodarstwa rolnego] w nawiązaniu do inicjatywy Briana Higginsona (Społeczna inicjatywa dla dzieci ze szczególnymi potrzebami), które zawierały szczegółowe odniesienie do oceny bezpieczeństwa dzieci.
Istnieją ponadto inne produkty. Do wszystkich szkół podstawowych w Irlandii (uczniowie do 12. roku życia) rozesłano kasetę wideo, płytę CD-ROM oraz publikację „The code of practice on Irish Farming" [Kodeks dobrych praktyk w irlandzkim rolnictwie]. Inne publikacje to: „Play Safe, Stay Safe on the Farm" [Baw sie bezpiecznie i bądź bezpieczny w gospodarstwie] oraz „Children and Safety on Farms" [Dzieci a bezpieczeństwo w gospodarstwie].
Wyzwania
Działania, środki ostrożności i metody kontroli wskazane z tym Kodeksie Dobrych Praktyk nie mają charakteru wyczerpującego, ponieważ wiele innych czynności rolniczych stanowi zagrożenie dla dzieci. Rolnicy mają obowiązek dokonania oceny każdej czynności pod względem zagrożenia dla dzieci i młodzieży. Przed zezwoleniem im na wykonanie danej pracy, rolnicy muszą zdecydować, czy jest ona dla nich odpowiednia, biorąc pod uwagę poziom kompetencji, zapewnianego nadzoru i szkolenia.
Czynniki sukcesu
Deklaracja bezpieczeństwa odnosi się do samego środowiska rolniczego i w tym zakresie stanowi bardzo przydatne narzędzie. Wyszczególniono w niej zagrożenia, co pomaga rolnikom w przeprowadzeniu dogłębnej oceny ryzyka, zaproponowano także środki zapobiegające ryzyku i je ograniczające.