Witamina B₆

Witamina B₆ jest nazywana pirydoksyną, ale właściwie oznacza całą grupę związków. Obecnie znamy sześć biologicznie aktywnych form witaminy B6, wśród których poza pirydoksyną znajduje się m.in. pirydoksal i pirydoksamina. Są one rozpuszczalne w wodzie, a ich nadmiar jest wydalany przez organizm z moczem.

W 1930 Chick i Copping opisali nową witaminę, którą nazwali czynnikiem I. W cztery lata później dokonał tego samego György. W 1935 Birch, György i Harris wykazali, że niedobór tej witaminy powoduje u szczurów ostre zapalenie skóry, nie ustępujące pod wpływem leczenia kwasem nikotynowym, które dla odróżnienia od pelagry nazwano akrodynią. W 1935 w pięciu różnych laboratoriach wyizolowano witaminę B6 z otrąb ryżu. Potem Kuhm ustalił wzór pirydoksyny, a w 1939 Harris i Falkers oraz Kuhm i współpracownicy dokonali jej syntezy. Witamina B6 obejmuje grupę sześciu spokrewnionych ze sobą związków (pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina oraz ich fosforany), które ulegają łatwemu i wzajemnemu przekształceniu i charakteryzują się jednakową aktywnością metaboliczną. Witamina B6 uczestniczy w przemianie aminokwasów, syntezie białek oraz metabolizmie kwasów tłuszczowych. Podnosi odporność immunologiczną organizmu i uczestniczy w tworzeniu przeciwciał. Pomaga w zamianie aminokwasu tryptofanu na witaminę PP, co zwiększa poziom tej witaminy w organizmie. Niezbędna w syntezie porfiryn (synteza hemu do hemoglobiny - niezbędnej w produkcji krwinek czerwonych) i hormonów (np: histamina, serotonina).

Używane nazwy:  Pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina, adermina

Wzór chemiczny:

Pirydoksyna

Pirydoksal

Pirydoksamina

Rola w organizmie

Witamina B₆ jest wszechobecna i spełnia wiele różnych zadań. Przede wszystkim bierze udział w przemianie aminokwasów, czyli składników białka. Ułatwia rozkład białka na aminokwasy, stwarzając kwaśne środowisko. Włączając się w różne procesy biochemiczne, umożliwia przekształcanie aminokwasów w inne aminokwasy, aminokwasów w węglowodany lub tłuszcze, dzięki czemu nasze ciało magazynuje energię. Umożliwia przemianę tłuszczów i węglowodanów.

Witamina ta uczestniczy w tworzeniu takich związków białkowych jak enzymy, które aktywizują procesy organiczne, oraz hormony i hemoglobina. Bierze udział w powstawaniu prostaglandyn regulujących między innymi ciśnienie krwi, skurcze mięśni i pracę serca.

Witamina B₆ zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, gdyż ma wpływ na wytwarzanie substancji odgrywających tu ważną rolę, czyli serotoniny, dopaminy czy kwasu amino-masłowego.

Obecność witaminy B₆ zwiększa też odporność organizmu i łagodzi skutki uboczne niektórych leków, na przykład tych, które są stosowane w leczeniu nowotworów. Wspomaga leczenie nerek, gdyż zmniejsza nadmierne wydalanie kwasu szczawiowego z moczem, co zapobiega tworzeniu się kamieni nerkowych. Stosuje się ją również w leczeniu astmy, a także w schorzeniach neurologicznych, gdyż pomaga w zwalczaniu dolegliwości bólowych i zesztywnień występujących w tzw. zespole cieśni nadgarstka i dłoni. Przypuszcza się również, że można ją wykorzystywać do łagodzenia objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego, a więc depresji, drażliwości, bolesności piersi, bólów głowy.

Co wpływa na polepszenie wchłaniania:

witamina B1, witamina B2, witamina B5, witamina H, witamina C, magnez, cynk

Co wpływa na pogorszenie wchłaniania:

wysoka temperatura, światło, środowisko zasadowe, długie przechowywanie, alkohol, estrogen, nikotyna, nadmiar białka, penicyliany, kortyzon, prednison

Niedobór witaminy B₆

Niedostateczna ilość witaminy B₆ przejawia się zaburzeniami w funkcjonowaniu całego organizmu.

Przede wszystkim obserwujemy różnorodne nieprawidłowości w układzie nerwowym, a więc na przykład drgawki czy depresję. Odczuwamy apatię, bezsenność, ogólne pogorszenie samopoczucia, obniżenie sprawności procesów myślowych, a także zapalenia nerwów.

W wyniku braku witaminy B₆ zmniejsza się odporność na infekcje. Zewnętrzymi objawami głębokiego niedoboru witaminy B₆ są stany zapalne skóry przypominające pelagrę, łojotokowe zmiany na twarzy, podrażnienie języka i błon śluzowych jamy ustnej. Zmiany te są bardzo podobne do objawów wywoływanych brakiem lub niedoborem kwasu nikotynowego, czy też ryboflawiny.

Pojawia się także niedokrwistość, gdyż produkcja hemoglobiny w organizmie jest niewystarczająca. Ulega zaburzeniu prawidłowe funkcjonowanie nerek, co może prowadzić do tworzenia się kamicy nerkowej. Częściej odczuwamy zmęczenie, a nawet nudności i odruchy wymiotne.

U dzieci brak witaminy B₆ lub trudności w jej przyswajaniu prowadzi do drgawek, opóźnień umysłowych i nieprawidłowości w budowie kości oraz zaburzeń padaczkowych. Niemowlęta, które nie otrzymują dostatecznej ilości witaminy B₆ w pożywieniu, stają się drażliwe i płaczliwe.

Zaobserwowano także niedobór witaminy B₆ u osób, które przeszły zawał serca, co może nasuwać wniosek, że jej brak może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania mięśnia sercowego. Przypuszcza się, że ma to związek z występującym wówczas podniesieniem poziomu homocysteiny, który występuje przy zbyt małej ilości witaminy B₆ w organizmie.

Naukowcy przypuszczają również, że brak witaminy B6 może zwiększać ryzyko powstawania nowotworów.

Dla kogo witamina?

Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę B₆ odczuwają dzieci, młodzież, kobiety (szczególnie w ciąży oraz te, które przyjmują środki antykoncepcyjne), osoby starsze, ludzie będący na ścisłej diecie, a także ci, którzy spożywają duże ilości tłuszczów i cukrów.

Jej niedobór powinni również uzupełniać ludzie nadużywający alkoholu, gdyż prowadzi on do osłabienia wątroby, a tym samym utrudnia przemianę witaminy B₆. Tej witaminy brakuje także palącym papierosy, gdyż tytoń obniża ilość witaminy B₆ we krwi.

Szczególnie zaleca się stosowanie witaminy B₆ osobom narażonym na promieniowanie, pacjentom chorym na serce, na nerki, przyjmującym leki nowotworowe, przeciwko astmie, leczonym takimi środkami, jak pochodne amfetaminy, chloropromazyna, rezerpina. Można zażywać dodatkowe dawki tej witaminy przy osłabionym systemie nerwowym oraz w okresach wytężonej pracy umysłowej, aby ułatwić koncentrację uwagi i sprawność umysłu.

Skutki nadmiaru

Podczas przyjmowania witaminy B₆ trzeba jednak pamiętać o tym, że jest ona toksyczna i może nam zaszkodzić.

Zbyt duża ilość powoduje niekorzystne objawy w układzie nerwowym, a więc brak koordynacji mięśni, zwyrodnienia tkanki nerwowej, słabość mięśni, niepewny chód, uczucie mrowienia. Nadmiar tej witaminy ma także niekorzystny wpływ na obecność aminokwasów we krwi. Dlatego też witaminę B₆ powinno się stosować pod kontrolą lekarza, tym bardziej że niektóre z tych zmian są nieodwracalne.

Źródła witaminy B₆

Witamina B₆ znajduje się w wielu produktach żywnościowych. Najwięcej jest jej w mięsie, rybach, drobiu, jajkach, mleku i drożdżach. Dobrym źródłem tej witaminy są warzywa, takie jak kapusta, groszek zielony, kalafiory, marchew, szpinak, ziemniaki. Występuje w dużej ilości w zbożach (szczególnie kiełkach pszenicy), ziarnach soi, fasoli, orzeszkach ziemnych.

Warto tu wspomnieć, że zawartość witaminy waha się w poszczególnych produktach w zależności od sposobu ich przygotowywania. Tak więc o wiele więcej będzie jej w ziarnach, nie oczyszczonej mące z grubego przemiału, otrębach i zarodkach niż w białych bułeczkach pozbawionych tej substancji podczas przetwarzania. Aby zapobiec jej stratom, nie zaleca się wylewać wywaru z przygotowywanych potraw, gdyż podczas obróbki cieplnej rozpuszcza się ona w wodzie.

Ciekawostki o witaminie:

- nadwyżki witaminy B6, podobnie jak innych witamin rozpuszczalnych w wodzie są z organizmu wydalane. Jednak porównując z innymi witaminami z tej grupy nadmiar witaminy B6 przyjmowanej w postaci tabletek może być toksyczny,

- syntetyczna witamina B6 jest produkowana w postaci chlorowodorku,

- wraz ze wzrostem spożycia białka, rośnie zapotrzebowanie na witaminę B6, podczas smażenia, gotowania i peklowania mięsa ubytki witaminy B6 wynoszą 30-50%,

- stres, miesiączka, ciąża, dolegliwości serca, podeszły wiek, zbyt niski poziom cukru we krwi i zażywanie pigułek antykoncepcyjnych zwiększają zapotrzebowanie na tą witaminę,

- u ludzi nie stwierdzono ostrych niedoborów witaminy B6, być może dlatego, że jest ona syntetyzowana przez florę bakteryjną w przewodzie pokarmowym człowieka.

5

---