5.10 (wykład)Temat: Podstawowa terminologia zakresu stosunków międzynarodowych.

Stosunki międzynarodowe - stosunki między państwami i innymi podmiotami prawa międzynarodowego.

SFERA POLITYCZNA

W ramy stosunków nie wchodzą korporacje międzynarodowe.

Stosunki międzypaństwowe - jest to bardzo wąski termin bo odnosi się do stosunków tylko i wyłącznie między państwami.

XVIII w. (1792r.) Jeremy Benthan - ang. filozof; wymyślił nazwę „stosunki międzynarodowe”.

Stosunki powstały kiedy państwa (narody) zaczęły wchodzić w interakcje.

W średniowieczu było inne rozumienie państwa, były to stosunki między władcami, którzy utożsamiali się z państwem.

1648r. - przełom w stosunkach międzynarodowych

pokój westfalski - kończy wojną trzydziestoletnią

po 1648 r. mówimy o nowożytnych stosunkach międzynarodowych, a mianowicie nastąpiły bardzo znaczące zmiany.

Zasady, które powstały w ramach pokoju oraz instytucje:

system równowagi sił - pewien porządek międzynarodowy, w którym główne państwa ponosiły odpowiedzialność za stosunki w regionie;

formalna równość i suwerenność państw

elementy prawa międzynarodowego

Szwajcaria- powstała w 1648 roku jako państwo neutralne (Konstytucja Szwajcarii)

Zmienione też zostało rozumienie bitwy między narodami na bitwę między państwami.

Pokój westfalski zakończył wiele wojen religijnych (o podłożu religijnym). Wiele z postanowień (postulatów) uznała Francja. Nastąpił upadek państwa niemieckiego (dynastia haupsburgów).

Upadłe państwa: Czechy

Zasada równości zaczęła obowiązywać lecz dopiero po 1945 roku rozwinęła się w praktyce.

KONGRES WIEDEŃSKI - kluczowy dla stosunków międzynarodowych.

Czym są stosunki międzynarodowe?

Jest to powiązanie świata, w ujęciu historycznym, teraźniejszym oraz umiejętność prognozowania przyszłej polityki zagranicznej państwa.

Wraz z rozwojem SM, podmiotem poza państwowym (organizacji narodowych) pojęcie to obejmowało nie tylko interakcje państw lecz również podmiotów poza państwowych.

1919r. - Anglia, SM jako dyscyplina naukowa

po I wojnie światowej więcej ośrodków tworzyło stosunki międzynarodowe jako oddzielną dyscyplinę.

Największy rozgłos natomiast nastąpił po II wojnie światowej, ponieważ zaprzestano interesować się geopolityką na rzecz SM.

GEOPOLITYKA - część badań nad stosunkami międzynarodowymi.

Stosunki przeszły bardzo intensywną przemianę!

Polityka zagraniczna

Stosunki instytucjonalne (w ramach jakiejś instytucji ONZ, itp.)

12.10 (ćwiczenia) Temat: Ogólna charakterystyka stosunków międzynarodowych.

Społeczność międzynarodowa - ogół państw utrzymujących ze sobą wzajemne stosunki regulowane przez prawo międzynarodowe; społeczność międzynarodowa obejmuje takie podmioty poza państwowe, takie które posiadają zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych (sferze politycznej).

Skład społeczności:

• państwa

• organizacje międzynarodowe

• stolica Apostolska

• narody

• wspólnoty powstańcze

Skład społeczności międzynarodowej jest szerszy od składu ONZ.

Kosowo - z punktu widzenia prawa międzynarodowego nie jest państwem (Serbia).

Tajwan - do 1971 roku był reprezentowany w ONZ jako Chiny.

Chiny kontynentalne, Chiny wyspiarskie

Osetia Południowa - należy do Gruzji

Cechy społeczności międzynarodowej:

1. zasada równości - państwa są równe to są suwerenne

1 państwo=1 głos

2. szczególna pozycja wielkich mocarstw (USA, Chiny, Rosja, Wielka Brytania, Francja) - znaczenie ma II wojna światowa; te państwa w ONZ mają prawo weta przy podejmowaniu decyzji w Radzie Bezpieczeństwa.

3. mały stopień zorganizowania - nad państwem nie ma żadnej władzy zwierzchniej (tj. ustawodawczej, wykonawczej, obowiązkowego sądownictwa); państwo może dobrowolnie wyrazić zgodę na związanie się zobowiązaniami, brak jest aparatu przymusu, chyba że państwo się na to zgodzi.

12.10 (wykład)Temat: Stosunki międzynarodowe jako odrębna dyscyplina badawcza.

Cechy SM:

1. większy zasięg podmiotowy i przedmiotowy oraz przestrzenny

• zasięg podmiotowy - mamy państwa (uczestników); status nieograniczony państwa jest bardzo szeroki

• zasięg przedmiotowy - można wyróżnić rodzaje SM:

- polityczne

- gospodarcze

- militarne

- kulturalne

- dyplomatyczne, itp. (każde są inne)

• zasięg przestrzenny - dość szeroki, bo obejmuje różne kontynenty (współpraca między państwami na różnych kontynentach)

2. większa złożoność uwarunkowań i mechanizmów realizacji celów (stosunki wewnętrzne w jednym państwie); zwiększenie do czynników rozwoju stosunków należy:

- kultura

- religia

- krąg cywilizacyjny (np. kultura, państwa arabskie); 2001 rok ONZ - dialog między cywilizacjami.

3. policentryczność i poliarchiczność stosunków międzynarodowych

policentryczność- wiele ośrodków decyzyjnych (bifurkacja)

poliarchiczność - ośrodki decyzyjne są od siebie niezależne i nie są sterowane przez nikogo

stosunki wewnętrzne to struktura hierarchiczna, a stosunki międzynarodowe są przeciwieństwem tej struktury.

W stosunkach międzynarodowych układ jest czytelny i uporządkowany (nie ma anarchii) - wszystko odbywa się za zgodą państw, uczestnicy decydują.

POLITYKA MIĘDZYNARODOWA - NIE ISTNIEJE !!!! ponieważ państwa prowadzą politykę zagraniczną z każdym państwem inaczej (nie ma państwa, które prowadzi jedną politykę zagraniczną z dwoma podmiotami - terminologia znana w krajach anglosaskich).

Skąd się wzięły stosunki międzynarodowe jako dyscyplina badawcza?

Do głównych czynników istnienia i rozwoju SM zalicza się:

1. wzrost liczby państw i innych uczestników SM

2. rozwój procesów globalizacji i współzależności

3. instytucjonalizacja dziedzin życia międzynarodowego

4. rozwiązanie wielu problemów globalnych w wymiarze globalnym

Wojna i handel doprowadziły do rozwoju SM w starożytności. Wojna i pokój odgrywają znaczący czynnik rozwoju SM,

stosunki międzynarodowe były kiedyś synonimem wojny.

Prekursorem podstaw nauki o SM był: Mo Ti (Mocjusz) - chiński myśliciel V - IV w. p.n.e.

Mo Ti był pacyfistą i zwolennikiem miłości, dobra i pokoju.

Państwa nie powinny dążyć do wojen. Państwem powinni rządzić ludzie - rządy mery….?

Poglądy TUKIDYDESA: - pozycja silnego państwa - powinny pokazywać i prezentować siłę bo jeśli nie to zostaną wchłonięte przez inne

- odrzucał ingerencję bogów w państwo (ludzie sami decydują)

- opisał wojnę peloponeską (Aten i Sparty); wychwalał potęgę Aten

ŚREDNIOWIECZE

św. Augustyn wprowadził koncepcję wojny sprawiedliwej.

Henryk XVIII jako pierwszy sprzeciwił się papieżowi

Immanuel Kant (XVIII) - napisał traktat o wiecznym pokoju; pacyfista, mówił aby pokój był wieczny to przy jego zawarciu nie może być ukryta możliwość zawarcia czy wypowiedzenia nowej wojny.

WIEK XIX - rozkwit SM, dyplomacji, powstanie różnych konferencji humanitarnych

1945 rok - wojna została zdegalizowana w SM, żadne państwo nie może wypowiedzieć wojny legalnie - zasada.

przed 1945 roku stosunki międzynarodowe jako synonim wojny

po 1945 roku SM jako synonim pokoju

9.11 (ćwiczenia) Temat: Państwo jako suwerenna jednostka geopolityczna.

Elementy państwa ( Konwencja z Montevideo z 1933r.):

- terytorium

- ludność

- władza

( struktury karne)

Suwerenność - niezależność od innych państw

- w aspekcie wewnętrznym (całowładność)

- w aspekcie zewnętrznym ( samowładczość)

Podział państw ze względu na dostęp do morza:

- wyspiarskie

- śródlądowe (Słowacja, Czechy)

- nadbrzeżne

ze względu na administracje:

- jednolite

- złożone (związkowe i zróżnicowane)

Państwo powstaje przez:

• dekolonizacja (terytorium zależne uzyskuje niepodległość)

• rozczłonkowanie (dzieli się na państwa - Chorwacja)

• secesja (oderwanie się od państwa - Rosja)

• zjednoczenie ( Tanganika + Zanzibar = Tanzania)

Upadek państw:

1. rozczłonkowanie

2. zjednoczenie

3. inkorporacja - wchłaniać, wcielać ( NRD - RFN)

Tożsamość państwa - identyfikacja państwa

- są to: nazwa, ludność, władza, terytorium, flaga, herb, itp.

Tożsamość narodu.

Państwo zachowuje swoją tożsamość jako podmiot prawa międzynarodowego mimo, że zmienia się w nim rząd, ustrój wewnętrzny, ludność, terytorium, nazwa czy status międzynarodowy, jeśli zmiany te nie niszczą suwerenności państwa. Zmiany występujące w elementach państwa nie powodują jego upadku co następuje dopiero w razie ich likwidacji.

9.11 wykład T: Uczestnicy stosunków międzynarodowych.

Kim są uczestnicy SM? - Definicja

Są to podmioty biorące udział w stosunkach międzynarodowych. Inne określenia stosowane zamiennie:

strony stosunków międzynarodowych

aktorzy stosunków międzynarodowych

Co oznacza uczestniczyć?

Podział uczestników S

państwa

podmioty, których podmiotowość państwowa jest kwestionowana

podmioty pozapaństwowe ( narody, organizacje międzynarodowe, uczestnicy transnarodowi, podmioty i terytorialne podmioty krajowe, wspólnoty powstańcze, ruchy niepodległościowe)

Dlaczego państwa są najważniejszymi uczestnikami SM?

1. są to podstawowe jednostki w środowisku międzynarodowym, są najwyżej zoorganizowane zbiorowo. Pod ich zwierzchnictwem są wszystkie inne jednostki i grupy społeczne.

2. są najbardziej wpływowymi uczestnikami. Pozostałe podmioty działają często za ich pośrednictwem lub pozwoleniu.

3. stosunki między państwami są fundamentem całości SM, które decydują o ich charakterze, stanie i rozwoju.

Najważniejsze formy aktywności międzynarodowej państwa:

• utrzymanie stosunków z innymi uczestnikami (w tym dyplomatycznych)

• zawieranie umów międzynarodowych

• współtworzenie organizacji międzynarodowych

• uczestnictwo w konferencjach międzynarodowych

• korzystnie ze środków pokojowego rozwiązywania sporów międzynarodowych

Od czego zależy aktywność międzynarodowa?

• od potencjału państwa

• od zakresu uznania go przez inne państwa

• od zakresu zobowiązań międzynarodowych

• od zakresu faktycznej autonomii i swobody

• od zakresu rozwiązanych stosunków dyplomatycznych

NARODY - są ważnymi uczestnikami stosunków międzynarodowych, ale tylko wtedy, gdy podejmują działania na rzecz utworzenia własnego państwa.

Przestają nimi być w momencie, gdy powstaje państwo, które przyjmuje ich reprezentację.

Ranga narodów jest niższa niż państw, gdyż mają ograniczony zakres zdolności działań w SM.

Naród jest tylko wtedy uczestnikiem, gdy jest zorganizowany i margany zdolne do występowania na zewnątrz jego imieniu.

ORG ANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - CZYM SĄ?

• podmioty zbiorowe ( min. liczba członków 3)

• określony cel działania

• stałe organy

• statuty działania

Podział ORGNIZACJI z uwagi na członkostwo:

• pozarządowe (FIFA, UEFA)

• międzyrządowe - członkami są państwa (Unia Europejska, ONZ)

ORGANIZACJE MIĘDZYRZĄDOWE:

są zakładane wyłącznie przez państwa (często nazwane: organizacje międzynarodowe)

podstawą ich funkcjonowania jest zazwyczaj umowa międzynarodowa

mogą być:

- otwarte (przystąpić mogą wszystkie państwa świata) np. UNESCO, ICAO

- zamknięte (członkiem mogą być wyłącznie państwa wskazane w umowie) np. Rada Państw Morza Bałtyckiego

- półotwarte (członkostwo uzależnione od spełnienia określonych warunków w umowie) np. ONZ

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE:

- związki o charakterze międzyspołecznym

- zakładane przez osoby fizyczne lub prawne pochodzące z różnych państw

- brak ingerencji ze strony władz państwowych

- funkcjonują w oparciu o statuty

- mają charakter zamknięty (MKOI, TI)

UCZESTNICY TRANSNARODOWI;

są to zbiorowe podmioty kierowane z jednego ośrodka

mają one skład międzynarodowy lecz kształtują się one wokół jednego centrum

są silnie zhierarchizowane

działają w oparciu o prawo krajowe, a nie prawo międzynarodowe

Przykłady:

korporacja

fundacja

banki

kościoły i związki

PODMIOTY KRAJOWA, TERYTORIALNE, PRYWATNE

są tworzone wyłącznie przez podmioty krajowe i tam koncentrują swoją działalność. Podejmują jednak aktywność międzynarodową.

Aktywność międzynarodowa uczestników służy realizacji określonych celów. Cele te są pochodną interesów.

Czym są interesy w stosunkach międzynarodowych?

- działania zmierzające do zaspokajania potrzeb

- odzwierciedlają one zależności między uczestnikami a ich środowiskiem.

TYPOLOGIA INTERESÓW WG J. KUKUŁKI:

egzystencjalne (bezpieczeństwa, przetrwania)

koegzystencjalne ( współpracy, korzyści)

funkcjonalne (informacji, regulacji)

Ewolucja uczestników SM - zwiększa się po II wojnie światowej.

16.11 wykład T: System Narodów Zjednoczonych - charakterystyka organizacji międzynarodowych.

System Narodów Zjednoczonych jest to całokształt instytucji ze sobą powiązanych wokół głównej organizacji.

System NZ składa się:

1. organy główne i pomocnicze (sama ONZ)

2. agencje, fundusze, programy

3. organizacje wyspecjalizowane (16)

---