Asystent: dr Katarzyna Góralska

Ćwiczenie 2/ Prelekcja 2

Temat: Ekologia medyczna cz. II - Czynniki biotyczne

• interakcje

• antagonistyczne

• protekcjonistyczne

- jednostronna korzyść (komensalizm)

- dwustronna korzyść (mutualizm)

- symbioza - mutualizm „obligatoryjny”

• antybioza

- interakcja antagonistyczna

- termin wprowadził Vuillermin jako określenie wytwarzania przez mikroorganizmy (bakterie/grzyby) zw. chemicznych o działaniu bakteriobójczym, bakteriostatycznym, grzybobójczym, grzybostatycznym

- penicylina (1928/1929, Flemming) Penicilium notatum

• hamuje wzrost Staphylococus aureus

• doświadczenie: posianie w formie „murawki” bakterii (równomiernie na całej powirzchni pożywki na płytce Petriego)

• zastosowana w 1940 r.

- streptomycyna Streptomyces griseus (promieniowiec ->bakterie), Jest drugim, po penicylinie, odkrytym antybiotykiem.

- przed terapią antybiotykową należy wykonać antybiogram:


Szczep bakterii pobranych od pacjenta należy posiać w formie murawki i działać różnymi antybiotykami. Najpopularniejsza jest metoda „krążkowa” - krążki bibuły nasycone różnymi antybiotykami umieszcza się na płytce z murawką a następnie mierzy się średnicę strefy zahamowania wzrostu bakterii.

- przed podaniem antybiotyku należy też wykonać próbę uczuleniową - naklejenie na skórę plasterka nasyconego antybiotykiem przed zastosowaniem antybiogramu;

• mikotoksyny - zróżnicowana budowa chemiczna, niska masa cząsteczkowa, dobra rozpuszczalność w wodzie, większość nie rozkłada się podczas gotowania;

• drugorzędowe metabolity (produkty przemiany materii) produkowane i wydzielane do środowiska przez grzyby (grzyby pleśniowe, grzyby niedoskonałe)

• aflatoksyny ( Aspergillus flavus)

• Aflatoksyna B1, B2, G1, G2, M1. Obecne w produktach zbożowych, orzeszkach ziemnych, ryżu i fasoli, kawie; Zarodniki grzybów zarażają rośliny lub produkty źle przechowywane. Aflatoksyny powodują m.in. raka wątroby; mają działanie mutagenne, karcynogenne, teratogenne. stwierdzono związek między częstością występowania nowotworów wątroby i jedzeniem spleśniałych orzechów arachidowych (u ludności afrykańskiej); zaburzenia funkcji wątroby i nerek o charakterze ostrym lub przewlekłym, zatrucia gastryczne;

• doświadczenie na pantofelku (Paramecium caudatum)

• pożywka sianowa

• dodanie wyciągu z grzybni Aspergillus flavus

• czas po którym wszystkie pantofelki przestaną się poruszać

• próba kontrolna: bez dodania wyciągu z grzybni

• inne mikotoksyny:

• alratoksyna - uszkadza nerki (Penicilium, Aspergillus)

• trichocetyna (T-2 toxin) - karcynogenna, bardzo toksyczne ( Fusarium)

• zearaleon -struktura zbliżona do estrogenu najsilniej oddzialuje na układ rozrodczy( Fusarium)

• ochratoksyna - Produkowana przez grzyby Penicillium sp. i Aspergillus sp. Uszkadza nerki, ma działanie rakotwórcze

• fumonizyny - silnie trujące dla zwierząt (znaczenie weterynaryjne- masowe zatrucia świń i koni), u ludzi powoduje nowotwory przełyku ( Fusarium)

• cytrynina - uszkadza nerki, działa rozkurczowo na naczynia krwionośne ( Aspergillus, Penicilium)

• patulina - działanie neurotoksyczne ( Aspergillus, Peniciliumsp.)

• fitoncydy - wytwarzane przez chrzan, cebulę

• lotne związki o charakterze olejków eterycznych pochodzenie roślinnego

• wykazują działanie synergiczne (wspomagające) z antybiotykami

• wykazują działanie bakteriostatyczne, bakteriobójcze i grzybobójcze

• leczenie metodą doustną i inhalacyjną (szczególnie zakażeń górnych dróg oddechowych)

• olejki: rumiankowy, tymiankowy, miętowy, bergamutowy, lawendowy, goździkowy, eukaliptusowy wykazują synergizm z antybiotykami

• olejek z drzewa herbacianego posiada właściwości bakterio-, grzybo- i wirusobójcze

• czosnek (Alium sativum)

• obniża poziom cholesterolu, ryzyko zapadalności na choroby serca i ciśnienie krwi

• działa bakteriobójczo, immunomodulująco (bakterie gramm +/-)

• badanie skuteczności działania fitoncydów poprzez mierzenie średnicy strefy zahamowania wzrostu (tzw. metoda półilościowa)

• Phytophtora infestans

• grzyb z klasy Oomyctes

• „zaraza ziemniaczana” - atakuje pomidory i ziemniaki

• wytwarza teratogenne mikotoksyny ( w XIX wieku w Irlandii zanczny odsetek wrodzonych wad OśUN - przede wszystkim rozszczepów kręgosłupa)

• solanina - znajduje się w częściach zielonych ziemniaków, powoduje częste zatrucia u ludzi; OBJAWY: bóle głowy, biegunka, krwawienia, nudności, wymioty

• Entemophtora muscae

• grzyb (sprzężniak) wywołujący epizoocję u much

• strzępka wnika do owada i tam rozwija grzybnię, która powoduje śmierć owada

• z ciała muchy wystają charakterystyczne trzonki z konidiami

• POROSTY

• mutualizm (glon [fikobiont] + grzyb [mikobiont])

• związek ścisły

• „pionierzy życia” obecne w najbardziej pierwotnych ekosystemach

• wrażliwe na zanieczyszczenie powietrza, organizmy wskaźnikowe stanu zanieczyszczenia atmosfery (przede wszystkim SO₂), rzadko obecne w miastach

• właściwości lecznicze:

• Tarczownica islandzka gruźlica, nieżyt żołądka, zawiera kwas cetrarowy o właściwościach bakteriostatycznych, pobudzają perystaltykę jelit

• Rhizobium

• mutualizm z roślinami motylkowymi

• formy glebowe (pałeczkowate) nie współpracują z r. motylkowymi (wnika do włośnika korzeni)

• bakteroidy (liczne rozgałęzienia) około 10 razy większe niż formy glebowe mają zdolność asymilacji azotu atmosferycznego

• zjawisko regeneracji

• Jest to swoista interakcja pomiędzy komórkami i tkankami w obrębie jednego organizmu.

• regeneracja fizjologiczna: np. ciągła wymiana erytrocytów, komórek nabłonkowych, odrastanie włosów i paznokci; ssaki - nikłe zdolności regeneracji; bezkręgowce (m.in. wirki, stułbiopławy, bezkręgowce, pierścienice, raki) - duże zdolności regeneracyjne;

• regeneracja reparatywna (traumatyczna): regeneracja tkanek po uszkodzeniu lub odtwarzanie całych utraconych narządów

• faza procesów doraźnych (zasklepienie rany) u jednokomórkowców obkurczenie się błony komórkowej u zwierząt wyższych powstanie skrzepu

• faza odróżnicowania - napływ komórek wędrownych totipotencjalnych i powstaje pączek blastemy regeneracyjnej

• faza różnicowania

np. - rozgwiazdy - regeneracja ramienia

- traszki - regeneracja kończyny

- gekon - regeneracja ogona

nAG - białko związane z tworzeniem się nowych organów - produkują je komórki nerwowe