WSTĘP DO FILOZOFII

Filozofia spełnia postulaty poznania naukowego. Ma swój przedmiot, aspekt, metodę, cel. Jest ona nauką jeśli możemy wyznaczyć poznanie potoczne. Poznanie można stosować jako czynność psychiczną.

Poznania te mają kilka różnic.

Różni je to że poznanie potoczne:

• ma cel praktyczny.

• Poznanie rozumiemy jako czynność i jako skutek.

• Jest zlepkiem informacji na dany temat.

• Można tu dopuszczać do sytuacji pozapoznawczych

• Do niego uprawniony jest każdy człowiek, może badać różne przedmioty

Poznanie naukowe:

• ma cel teoretyczny czyli zdobycie jak największej ilości wiedzy co pozwoli poznać cel.

• Aspektem jest pewna strona przedmiotu. Na temat człowieka może wypowiadać się wiele nauk i każda będzie miała inny aspekt.

• Osoba która uprawia naukę musi wyzbyć się sytuacji pozapoznawczych. Człowiek który uprawia naukę musi być cierpliwy, wytrwały, prowadzić dokumentację co jest konieczne by osiągnąć dany cel.

• Uprawniona jest tylko ta osoba, która poznaje metody badawcze wszystkich nauk a nie każdy zna metody badawcze wszystkich nauk.

Pytania na które odpowiada filozofia?

• Dlaczego coś jest realne?

• Dlaczego, gdy coś istnieje jest tym czym jest?

Religia - realne powiązania człowieka z Bogiem, są one dla człowieka korzystne. Teologia jest nauką, ma swój przedmiot, aspekt, metodę i cel. Teologia jest to objawiona aksjologia, czyli teoria wartości. Teologia pomaga w rozwoju realnych więzi człowieka z Bogiem. teologia zadaje pytanie: kim jest Bóg? Kim jest człowiek?. Mówi o relacjach , a filozofia mówi o elementach strukturalnych danego bytu.

Światopogląd - jest on pewnym poglądem na świat, oceną realnie istniejącej rzeczywistości, nie jest nauką, nie spełnia poznania naukowego. Jest ogólnym opisem świata

Realizm ( poznawanie bytów będzie zgodne z rzeczywistością):

• Byt jednostkowy wyprzedza myślenie

• Bada się to co jest, co realnie istnieje.

• To co istnieje jest głównym przedmiotem naszego poznania umysłowego i intelektualnego.

• Realnie istniejące byty jednostkowe domagają się rozpoznania stanowiących je elementów strukturalnych

• Intelekt poznający otrzymuje zespół twierdzeń o wewnętrznej strukturze bytu.

• Zespół twierdzeń występuje w postaci zdań pierwotnych ponieważ dotyczą one elementów strukturalnych każdego jednostkowego bytu. Wiedza ta stanowi metafizykę ponieważ jest to nauka która identyfikuje realność i strukturę bytu jednostkowego.

• Konieczność i pierwszeństwo metafizyki jako nauki, która identyfikuje realność i strukturę bytu.

• Rozpoznanie i ukazanie wyjątkowej struktury metafizycznej człowieka jako osoby.

• Sytuuje to człowieka na 1. miejscu wśród bytów i wyznacza nurt humanizmu w kulturze.

• Relacje międzyosobowe wiążące wszystkie osoby nie tylko więź ludzi z ludźmi, lecz także ludzki z Bogiem, wyznaczają w kulturze obok humanizmu zarazem konieczność religii i teologii jako realnych więzi człowieka z Bogiem.

• Osobą ludzką charakteryzuje rozumienie które polega na ukazywaniu powiązana skutku z jego bezpośrednią przyczyną.

• W zespole przyczyn pojawi się pierwsza przyczyna sprawcza istnienia bytów jednostkowych.

• Wykrycie samoistnego istnienia, które jest Bogiem.

Idealizm ( nie będzie to wiarygodne poznanie rzeczywistości, jest odwrotnością realizmu):

• Usytuowanie myślenia przed bytami jednostkowymi.

• Wykluczenie metafizyki jako nauki, która wskazuje na zdanie pierwsze.

• Pierwsze są instytucje np. szkoła, jakieś struktury ogólne, natomiast człowiek jest na 2 miejscu.

• Wykluczenie realności Boga, wprowadzenie jedynie idei - a więc pojęcia Boga.

Koncepcje filozofii:

• Pozytywistyczna - wiąże się z scjentyzmem tzn. poglądem że wzór wiedzy ludzkiej stanowią nauki przyrodnicze. Christian Wolf wg. Tej koncepcji filozofia jest nauką autonomiczną. Powinna porządkować twierdzenia tezy. Rola służebna wobec innych nauk.

• Neopozytywistyczna- związana z tzw. Kołem wiedeńskim-grupa naukowców, którzy eliminowali zagadnienia, którymi mogłaby się zająć filozofia, należeli do niej m.in. Corna, Neurath, Schlick, dzielilinoni wiedzę na dwie grupy: --nauki formalne-mające charakter czysto analityczny ,opierały się na pewnej, określonej grupie znaków, nauki formalne służyły naukom realnym nauki realne- zaliczamy do nich wszystkie nauki matematyczno-przyrodnicze, fizykalne, matematyczne, które posługiwały się tym co wypracowały nauki formalne

• lingwistyczna-lingwiści uważają, że jeżeli wynikają jakieś spory między osobami to wynikają one z błędnego wyrażania się.

• irracjonalistyczna-jest pozbawiona racjonalnej oceny, wiąże się z Sartr'e, człowiek nie jest niczym ograniczony i wszystkiemu co czyni, musi nadać własny sens( człowiek wolny to taki, który dowolnie się zachowuje.

• Klasyczna - wiedza filozoficzna jest nauką autonomiczną czyli taką, która ma swój przedmiot, metodę, aspekt i cel. Filozofia wykorzystuje naturalne zdolności poznawcze człowieka. Uprawniona w nurce realizmu. Twierdzenia filozoficzne są intersubiektywnie ( twierdzenia które można sprawdzić w rzeczywistości) sprawdzalne i przekazywalne. Filozofia bada to co realnie istnieje!

Struktura bytowa człowieka.

Człowiek aby istnieć musi mieć powód. Człowiek jest realnością określoną. Jest to akt nazywany formą. Możność człowieka jest określona:

• Człowiek jest tym kim jest

• Człowiek istnieje realnie

• Realność jest skutkiem myślenia.

• Akt istnienia - podstawa faktyczna czegoś dokonanego.

• Zmiany w człowieku są zmianami duchowymi, psychicznymi

• Jest realnością określoną

• Forma - akt

• Możność człowieka jest ściśle określona przez formę.

• Możności - cechy i zmiany cech fizycznych.

• Możność materialna ( materia)

• Materia - podstawa przypadłości fizycznej.

• Człowiek - połączenie ducha i materii

• Ciało jest narzędziem duszy - św. Augustyn

• Człowiek - dusza uwięziona w ciele - Platon.

Akt - wszystko to co jest stałe i niezmienne ( np. istnienie człowieka )

Akt formy - tożsamość jest cały czas tym samym człowiekiem.

Istnienie (akt), istota (możność) - z tego składa się człowiek.

Byt - rzecz posiadająca w sobie powód tego, że jest i czym jest, czyli akt istnienia i istotą w obrębie której znajduje się akt formy i możność.

Akt - podstawa wszystkiego co w obrębie rzeczywistości jest stałe i niezmienne, np. podstawą realności jest akt istnienia.

Akt istnienia - każdego jednostkowego bytu jest podstawą własności istnieniowych bytu np. realności odrębności, jedności, prawdy, dobra i piękna.

Forma - akt istoty bytu decydujący o jego stałej tożsamości tzn. że człowiek od poczęcia do naturalnej śmierci jest tym samym konkretnym człowiekiem.

Istota - czynnik w bycie decydujący o tym czym byt jest. Stanowi ją akt formy i odpowiedni typ możności jako podstawa zmian w obrębie bytu.

Możność niematerialna - czyli duchowa i materialna ( materia), element bytu będący w nim podstawą wszelkiej dopuszczonej przez formę zmienności.

Substancja - byt samodzielny

Przypadłości - byty niesamodzielne zapodmiotowane w możności substancji bytów samodzielnych np. substancją jest roślina, jej zieleń natomiast jest przypadłością

Własności transcendentalne, powszechnobytowe - są to własności, które istnieją w każdym bycie. Własności te są skutkiem oddziaływania istnienia na istotę. Wskazują one na dynamikę aktu istnienia, której można zaobserwować skutki w istocie bytu. Oprócz tych własności istnieją również własności kategorialne, czyli takie, które występują tylko w określonych grupach bytów np. rozumność, ruch, chlorofil.

Odrębność - oddziaływanie istnienia na istotę, że na terenie jednego bytu nie może pojawić się drugi.

Jedność - oddziaływanie istnienia na istotę że cała struktura, wszystkie principia są sobie podporządkowane.

Jedność Addycyjna - dotyczy tylko ludzkich wyborów. W bycie zawsze aktowi jest podporządkowana możność.

Natomiast w istocie bytu aktowi formy jest podporządkowany odpowiedni typ możności.

Jedność ta nazywana jest jednością substancjalną lub jednością bytu. Takiej jedności należy przeciwstawić jedność addycyjną, Przejawia ona strukturę ludzkich wytworów, którą można dowolnie zmieniać, ponieważ elementy z których one się składały są niezależne od siebie. Gdyby w bycie naturalnym chciano zamienić pryncypia bytowe to najpierw byt trzeba zniszczyć, ale nie powołany go już do istnienia.

Realność - takie oddziaływanie istnienia na istotę, że wyklucza z obszaru bytu coś co nie istnieje. Realność sprawa że to na co oddziaływa akt istnienia jest.

Prawda - jest to takie oddziaływanie istnienia na istotę, że każdy realny byt da się poznać, jest dostępny dla innych bytów, jawny. Prawda umożliwia poznanie bytu. Nie może być takiego realnego bytu który z natury swojej byłby niepoznawalny niedostępny dla innych bytów. Od prawdy bytowej należy odróżnić prawdę logiczną i teoriopoznawczą, które polegają na zgodności poznania z rzeczą. Przeciwieństwem takiej prawdy jest fałsz.

Dobro - takie oddziaływanie istnienia na istotę że każdy byt który daje się poznać powoduje oddziaływanie innych bytów na siebie. Powoduje odnoszenie się innych bytów do niego. Takie przejawianie się istnienia w bycie jest na miarę natury danego bytu. Może być dobro szlachetne, użyteczne i przyjemne.

Piękno - jest przejawianiem się w całym jednostkowym bycie istnienia w jego dotychczasowych transcendentaliów. Wyrażają one zarazem całość bytu, doskonałość bytu, harmonię wewnętrznej struktury bytu. Piękno wyraża także proporcję wszystkich pryncypiów bytu, a przede wszystkim przejawia istnienie i blask formy. Cechy piękna:

• Całość wewnętrznych tworzyw bytu

• Proporcja i współbrzmienie tych tworzyw

• Jasność, czytelność tego czym jest byt.

Akt istnienia bytu osobowego - urealnia istotę ludzką składającą się z możności materialnej, możności niematerialnej. Badając realnie istniejącą rzeczywistość principia bytowe każdego jednostkowego bytu, zauważmy że niezależnie od tego że istoty bytów są różne trzeba wyraźnie podkreślić, że w bytach występują różne typy aktów istnienia. Czyli to, jaki będzie byt, będzie zależne także od tego jakie jest istnienie w bycie.

Taki akt istnienia nie tylko jest początkiem czyli tym co jest pierwsze w bycie ale aktualizuje, czyli wiąże ze sobą możność intelektualną materialną która znajduje się w istocie bytu.

W wypadku człowieka taki akt istnienia oraz intelektualność stanowią o tym że człowiek jest osobą.

Akt istnienia bytu osobowego ( jako Bóg).

Osoba Boska - osobą jest zawsze prosty akt istnienia samoistnego, w którym intelektualność stanowi principium a nie wywołany skutek. Istnienie samoistne jest sprawczą przyczyną zewnętrzną innych istnień.

Akt istnienia bytów nieosobowych:

- u zwierząt akt istnienia nie dopuszcza aktualizowania się w istocie zwierząt i roślin intelektualności natomiast w istocie zwierząt aktualizuje taką formę która jest elementem strukturalnym, tylko zmysłowych władz poznania i oceny.

- u roślin taki akt istnienia może aktualizować pewną formę ruchu ( rosną, rozmnażają się). W bytach tylko cielesnych, nieożywionych akt istnienia aktualizuje taką formę, która powoduje jedynie wymiary.

Akt istnienia przypadłości - przypadłości SA to niesamodzielne byty zapodmiotowane w odpowiedniej dla siebie możności ale również posiadają przypadłościowy akt istnienia.

Samoistny akt istnienia - jest to byt niezłożony, samodzielny czysty akt, który nie posiada możności dlatego też nie posiada przypadłości. Jest czystym aktem, nie ma przyczyny i taki byt urealnia na zewnątrz siebie inne akty istnienia i nazywa się to stwarzaniem.

Relacja jest bytem przypadłościowym , nie może istnieć bez kresu i podmiotu i posiada następującą strukturę:

- Podmiot relacji

- kres relacji

- więź ( skutek)

Podmiot jest tym bytem który początkuje relacje.

Kres jest tym bytem który odbiera działanie podmiotu.

Kierunek jest zawsze jednakowy od podmiotu do kresu.

Wyjątek stanowią relacje osobowe które są symetryczne czyli kres relacji może być jednocześnie podmiotem w stosunku do innego bytu osobowego. Nie każdy kres odbiera oddziaływania każdego podmiotu.

Relacje wewnątrzbytowe ( transcendentalne) - pierwsza grupa relacji które zachodzą między principiami bytu. Podmiotem w tych relacjach jest zawsze principium które jest aktem a kresem jest to principium które jest możnością np. relacje między istnieniem a istotą.

Podmiotem jest to co jest aktem.

urealnienie

istnienie istota

aktualizacja

wiązanie principiów bytowych ze sobą

skutkiem oddziaływania podmiotu w tej relacji jest urealnienie i aktualizacja ( łączenie principiów bytowych)

Drugą relacją wewnątrzbytową jest relacja która zachodzi między aktem formy i odpowiednim typem możności. Skutkiem oddziaływania formy w bycie jest tożsamość, określoność i aktualizacja.

Relacje kategorialne - występują między określonymi kategoriami bytu. Są to relacje zewnątrzbytowe czyli właśnie kategorialne np. między bytami rozumnymi i nierozumnymi, ludzie zwierzęta.

Relacja istnieniowa sprawcza - zachodzi pomiędzy bytem samoistnym a istnieniem zapoczątkowanym stworzonym. Relacja ta jest relacją sprawczą i nazywa się stworzeniem tzn. że nowe istnienie nie powstaje z czegoś wcześniejszego z jakiegoś tworzywa i dlatego mówi się że wskazane jest zawsze z niczego.

Relacje myślne - zajmują się tym: matematyka, logika, FILOZOFIA NIE.

Podmiot i kres są myślne (Podmiot i kres pojęcia które nie istnieją w naszym umyśle)

Podmiot realny , kres myślny ( człowiek myślący a krasnoludek)

Podmiot myślny i kres realny ( fabuła filmu która nie ma przełożenia w rzeczywistości)

Relacje istotowe ( relacje realne)

• Zachodzą w istocie bytu

• Skutkiem byt nazywamy prawdą

• Podmiotem - rzeczywistość

• Kresem - władze poznawcze (zmysłowe) od rzeczywistości do zmysłów.

Prawda bytowa pozwala poznać byt i to się dzieje za pomocą władz poznawczych.

Dwie podstawowe władze w człowieku to władze poznawcze i władze dążeniowe. Właściwą kolejnością funkcjonowania władz jest występowanie najpierw władz poznawczych a następnie władz dążeniowych. Władze są zapodmiotowane w możności ( możność występuje w istocie bytu).

Władze poznawcze ( możemy przy ich pomocy rozpoznać rzeczywistość która nas otacza. Przedmiotem władz poznania jest byt ujęty jako prawda, występuje tutaj relacja istotowe której podmiotem jest rzeczywistość a kresem władze.

Władze dążeniowe - działają w podobny sposób, ustosunkowują się do tego co (poznamy) zostało poznane np. chęć jakiejś rzeczy którą poznałem, chce się zaprzyjaźnić, chcę odrzucić poznany przedmiot itd.

Byt do którego w ten sposób się odnosimy nazywamy dobrem. W relacji która tutaj występuje przedstawia się następująco. Podmiotem relacji są nasze W odpowiedzi nasze władze a kresem rzeczywistość.

Rozpoznawanie samoistnego istnienia:

Byt jednostkowy stworzony wskazuje na swoje zewnętrzne przyczyny ponieważ nie jest wieczny, musiał powstać. Nie mógł powstać z nicości ponieważ nicość nie istnieje. Nie mógł powstać sam z siebie ponieważ wcześniej nie istniał. Powstał więc dzięki innemu bytowi i można powiedzieć że zależny akt istnienia wskazuje na swoją przyczynę czyli na samoistne istnienie. Absolut poznajemy w sposób pośredni. Jest to wniosek metafizycznego poznania a nie jakaś przesłanka ani założenie ( w filozofii nic się nie zakłada)

Bóg: nie ma przyczyny, nie jest złożony, jest przyczyną sprawczą innych bytów.

Sposoby orzekania o absolucie:

• Metafizyczny sposób orzekania o absolucie wskazuje na to że istnienie samoistne zawiera w sobie transcendentalia które są jego atrybutami ( atrybut to stała własność). Wymieniając transcendentalia możemy orzekać kim Bóg jest.

• Za pomocą własności istotowych. Bóg jest niematerialny, wieczny, konieczny, nieskończony, sprawiedliwy. Przy ich pomocy możemy tylko porównywać Boga. To porównywanie określa tylko pozycję bytu. W tym wypadku Bóg jest najdoskonalszy, zajmuje najwyższą pozycję. Jest to orzekanie aksjologiczne czyli wartościujące.

• Symboliczne. W orzekaniu tym możemy zarówno wymieniać własności transcendentalne jak i aksjologiczne przedstawiać w sposób wzniosły, ważny, wyjątkowy a więc eminentny. W ten sposób uzyskuje się symbole np. Bóg jest dla mnie samą prawdą, samym pięknem, samą wiecznością, samą w sobie koniecznością, szczęściem, sprawiedliwością. Używanie tych symbolicznych określeń nie wyrażą tego czym byt jest w sobie, w swojej strukturze ale to czym jest dla mnie.

Człowiek jako osoba

W tym miejscu należy przypomnieć właściwą i prawidłową strukturę człowieka. Właściwą propozycją jest realistyczne ujęcie struktury człowieka, który jest osobą. Koncepcja człowieka nie może być dowolna, musi być zgodna z tym kim jest człowiek.

Zagadnienia moralne dotyczą więc człowieka jako osoby. W realistycznej koncepcji osoby punktem wyjścia jest akt istnienia bytu osobowego. Jest to bardzo ważne i pierwszy czynnik strukturalny mianowicie jest to akt urealniający. Osobowy akt istnienia urealnia i aktualizuje istotę człowieka, która posiada formę ludzką, możność niematerialną i możność materialną.

Taki akt istnienia wskazuje również na relacje osobowe jako skutki przejawów aktu istnienia osoby. Osobę należy rozumieć jako istniejący byt jednostkowy o intelektualnej istocie. Ważne jest uwyraźnienie faktu, że o człowieku stanowią dwa elementy strukturalne: istnienie i rozumność. Każdy byt osobowy z natury swojej dąży do dobra. Ważnym jest odpowiedź na pytanie w jaki sposób należy rozumieć dobro osób i który w płaszczyznach szukać tego dobra, wskazać na to gdzie ono się realizuje.

Pierwszą płaszczyzną np. struktura bytowa czyli istnienie i istota, przejawy istnienia i nabudowane na nich relacje osobowe chronimy działaniami intelektu i woli. Intelekt usprawniamy w wiedzy i mądrości. Wolę usprawniamy w wolności i prawości czyli wierności dobru.

Dobrem jest również życie oraz zdrowie duszy i ciała. Jeżeli prawda o strukturze bytowej człowieka jako osoby jest ważna dla człowieka to zawsze człowiek będzie chronił życie od poczęcia aż do naturalnej śmierci. Ważne jest również wychowanie i wykształcenie, które usprawniają intelekt i wolę.

Dobrem jest również dbanie o relacje osobowe, tworzenie wspólnoty z osobami, ponieważ jedne osoby wpływają i wychowują i kształtują inne osoby.

Dobrem jest także kultura, która jest wynikiem kształcenia i wychowania. Wiedza, która jest zgodna z rzeczywistością stanowi kulturę, dzięki wiedzy uzyskujemy mądrość. Wiedza umożliwia również tworzyć dzieła, które są wytworami człowieka. Wiedza jest skutkiem tego że usprawniony intelekt nabywa jest jej zgodnie z prawdą i dobrem.

Kolejny obszar gdzie realizuje się dobro wynika z relacji które człowiek jako osoba nawiązuje. Człowiek będąc bytem osobowym nawiązuje relacje z wszystkimi bytami osobowymi, przygodnymi i z Bogiem. Relacje między bytami ludzkimi wyznaczają humanizm natomiast relacje z osobą boską wyznaczają religie. Wszystkie relacje osobowe wnoszą coś nawzajem dla siebie. Są symetryczne i w humanizmie i religii mamy do czynienia z udziałem w życiu drugiej osoby.

Ważnym zagadnieniem jest również odczytanie przez intelekt otaczającej nas rzeczywistości jako pola naszego działania i nazwano to prawem naturalnym.

Prawo bowiem to nic innego jak zespół wskazań i zaleceń zaopatrzony w odpowiednie sankcje oraz uzasadniony przez właściwy autorytet. Odczytanie podstawowych zaleceń prawa naturalnego nie powoduje większych trudności. Ważnym elementem jest rozpoznanie struktury bytu ludzkiego i tak z faktu istnienia Człowieka pochodzi jego prawo do życia. Intelekt człowieka wyznacza jego naturalne prawo do prawdy. Posiadanie wolnej woli determinuje naturalne prawo do wolności. Szczegółowe cechy fizyczne człowieka wyznaczają prawo własności. Podstawowe relacje osobowe domagają się chronienia małżeństwa i rodziny. Prawo naturalne jest więc wyznaczone przez to kim jest człowiek. Chroni ono więc przede wszystkim istnienie człowieka, życie, decyzje i zdrowie.

Prawu naturalnemu podlega każdy człowiek. Bóg stworzył. Autorytetem uzasadniającym prawo naturalne jest Bóg, który jest stwórcą natury. Bóg jest twórcą prawa naturalnego przez sam akt stworzenia bytów a nie w jakiś inny specjalny czy dodatkowy sposób. Współcześni prawodawcy zazwyczaj nie odwołują się do Boga, wystarczy im bowiem uzasadnienie za pomocą samej natury jak czyni to uchwalona przez ONZ w 1948r. Powszechnej Deklaracji Praw człowieka i obywatela.

Takie stanowisko można zaakceptować. Nie można natomiast zgodzić się na kwestionowanie samego prawa naturalnego z powodu nie uznawania istnienia Boga. Z etycznego punktu widzenia przyjąć tego rozwiązania powodowałoby iż ludzie nie uznający istnienia Boga nie podlegaliby prawu naturalnemu. Skutki tego byłyby absurdalne gdyż oznaczałoby to że niektóre osoby mogłyby bez narażania się na jakąkolwiek konsekwencję pozbawić zycia innych ludzi.

Prawo stanowione. Istotą prawa jest wskazywanie na przestrzeganie tegoż prawa pod groźbą sankcji. Prawo stanowione to prawo ustalane przez człowieka, jako takie było wprowadzane od czasów starożytnych.

W czasach nowożytnych Tomasz Hobbes przez naturę rozumiał przyrodę którą określił jako stan dziki. Panują w nim prawa przyrody. Tak rozumianą naturę przeciwstawia się kultura, która jest wytworem człowieka. Do wytworów człowieka należy również prawo które ma służyć ochronie egoizmu człowieka. Człowiek z natury jest egoistą. Dąży do tego aby różne dobra służyły i zabezpieczały jego życie. Aby bardziej się zabezpieczyć człowiek zgadza się na powołanie władzy, która wprawdzie wymaga rezygnacji z pewnego egoizmu ale za to chroni jego życie. Cel ten można realizować za pomocą prawa, które sam człowiek stanowi i wspólnie z innymi władzami to nadzoruje. Istotnie w tej koncepcji jest tworzenie przez człowieka prawa różnych wartości etycznych, określenie prawdy i fałszu i innych zasad moralnych.

Odwrotne stanowisko do Hobbesa.

W XVII w Rousseau proponował uznanie wszelkich praw poza prawami natury czyli przyrody, Tworzenie prawa wg takiej koncepcji odbywa się na sposób umowy społecznej. Tutaj ostateczne prawo stanowi również człowiek ale cele prawa powinny być zgodne z tak rozumianą naturą.

XIX i XX wieczny pragmatyzm wyrażał się w dążeniu do stworzenia takich praw ( Paul - Pearson) które będąc się charakteryzowały użyteczną dla ludzi. W czasach współczesnych stanowienie prawa jest powszechne np. konstytucje i ustawy, czasami takie ustawy, które rzadko podkreślają zgodność z prawem natury ale deklaracja praw człowieka i obywatela chroni człowieka do naturalnej śmierci.

Prawo absolutne, jest to prawo w którym wskazuje się jego autora czyli Boga, Chodzi o to że autorem prawa naturalnego jest Bóg i jest on ostatecznym sędzią dla tych którzy temu prawu podlegają. Jeżeli nie wskazuje się na autora to mówi się tylko o podleganiu prawu naturalnemu.

---