PLATON

`PAŃSTWO' ks. 7

„Oto ludzie są niby w podziemnym pomiesz­czeniu na kształt jaskini. Do groty prowadzi od góry wejście zwrócone ku światłu, szerokie na całą szerokość jaskini. W niej oni siedzą od dziecięcych lat w kajdanach; przykute mają nogi i szyje tak, że trwają na miejscu i patrzą tylko przed siebie; okowy nie pozwalają im obracać głów. 2 góry i z daleka pada na nich światło ognia, który się pali za ich plecami, a pomiędzy ogniem i ludźmi przykutymi biegnie górą ścieżka, wzdłuż której widzisz murek zbudowany równolegle do niej, podobnie jak u kuglarzy przed publicz­nością stoi przepierzenie, nad którym oni pokazują swoje sztuczki.”

- zmysły to kajdany, uniemożliwiają kontemplację rzeczywistości realnej, trzeba je odrzucić i szukać rozumem

- gdyby przykuty miał nagle zobaczyć przedmioty prawdziwe, uciekałby do cieni , uznając je za prawdziwsze i potrafiąc lepiej zrozumieć to co widzi na cieniu, niż w rzeczywistości

- cierpiałby na świetle słonecznym i oślepiałoby go ono, nie pozwalając nic dostrzec

- naukę patrzenia zacząłby od cieni i odbić, dopiero potem patrzyłby na rzeczy prawdziwe, na końcu na słońce

- nie chciałby wrócić do jaskini

ale gdyby wrócił, miałby wzrok nieprzyzwyczajony do ciemności i rozpoznawałby cienie gorzej niż inni, a oni uważaliby, że nie warto wychodzić z jaskini, bo się oczy psują; śmiali by się z niego, a może i zabili (Sokrates)

- na szczycie świata myśli jest idea Dobra (słońce)

jest przyczyną wszystkiego rodzi prawdę i rozum

co słuszne i piękne

- tak, jak oko musiał się odwrócić do światła z całym ciałem, tak całą dusza trzeba się odwrócić od świata zjawisk w kierunku bytu rzeczywistego

- dzielności duszy są bliskie dzielnościom ciała, są wszczepiane przez obyczaj i ćwiczenia; tylko inteligencja ma w sobie coś boskiego, a może być albo przydatna i pożyteczna, albo nieprzydatna i szkodliwa

- osoby, które wejdą na wyżyny umysłowe- ku najwyższej idei- dobru, powinny zstępować z powrotem na dół i uświadamiać innych, żeby wszyscy byli szczęśliwi

- prawo jest czynnikiem wytwarzającym takich ludzi, żeby się nimi posługiwać dla zjednoczenia państwa

- wychowuje się takich ludzi lepiej, żeby pełnili ważne funkcje; np. wiadomo, że władza musi się ktoś zająć dla dobra ogółu, i taki człowiek potraktuje to jako obowiązek wobec ogółu, a nie, jak w innych państwach zajmie się władzą z powodu partykularnych pobudek

- w tym państwie rządziliby ludzie bogaci wewnętrznie- dobrzy i rozumni

jeśli panowaliby ubodzy duchowo, to zaczęłyby się walki o majątek

- od świata zjawisk ku bytowi prowadzi arytmetyka i rachunki

ten przedmiot jest zarówno potrzebny w rządzeniu, jak i w zrozumieniu natury bytu

- zmysły dają informacje niedostateczne

- podział na przedmioty myślowe i widzialne

- jeśli przedmiot jawi się rozumowi jako posiadający przeciwieństwo, to pobudza rozum; jeśli nie, to nie pobudza

- arytmetyka i rachunki są potrzebne do oglądania świata rozumem, a nie do handlu itp. ; ułatwiają duszy „odwrócenie się od świata przemijających zjawisk i zwrot w kierunku prawdy oraz istoty rzeczy”, ten przedmiot „skłania duszę, aby się samym rozumem posługiwała”

- arytmetyka i rachunki oraz geometria są potrzebne w wojskowości i takie użycie Platon uważa za słuszne i potrzebne- chodzi o strzeżenie państwa

- na dusze wyższa geometria działa tak, jak arytmetyka i rachunki

- geometrię uprawia się tylko dla poznania bytu, w dodatku wiecznego, a nie przemijalnego

- zwracanie się ku Dobru samemu; w rozmowie kierowanie się rozumem a nie spostrzeżeniami zmysłowymi jest sztuką mądrego rozmawiania- Dialektyką

przedmioty, których należy nauczać młodych :

1.

arytmetyka i rachunki

nauka

rozum- ma za przedmiot byt

2.

geometria

rozsądne rozważanie

3.

stereometria

Wiara

mniemanie- ma za przedmiot zjawiska, które powstają i giną

4.

astronomia

myślenie obrazami

poprzedzają naukę dialektyki

chłopcy wybierani do kształcenia ich na przewodzących państwu:

- najmocniejsi

- najmężniejsi

- najprzystojniejsi

- szlachetnego i mocnego charakteru

- posiadający w swej naturze cechy, sprzyjające temu rodzajowi wykształcenia:

- bystrość i przenikliwość

- dobra pamięć

- nie dający się złamać

- chętnie przyjmujący trudy

nie może być `kaleki pod względem pracowitości', np. lubić wysiłek fizyczny a nie lubić umysłowego, albo uważający fałsz za zły, ale wybaczający sobie niewiedzę itd.

- nie wybierać do władzy starych, bo trudy są dla młodych

- nauczać tak, aby nie musiało to być przymusowe, bo niczego się nie nauczy; a przede wszystkim będzie można wyselekcjonować tych, którzy garną się do mądrości

- ci, którzy myśli szlachetne przyjmują tylko poprzez wszczepienie im ich, mogą zacząć łamać zasady, jeśli się spotkają z `myślami wolnymi', które mogą podważyć ich postawę i sprawić, że przestaną wierzyć w swa dotychczasową postawę

starsi już się nie bawią w podważanie praw i prawd dla zasady

- po nauce 15 lat na praktykę, a ci, którzy wszystko przejdą pomyślnie, będą najlepsi do wprowadzania ładu i oświecania innych; będą głównie filozofami

- kobiety też mogą być do tego przygotowywane, jeśli będą miały odpowiednie warunki naturalne

3

2

---