Temat pracy: Źródła kapitałów oraz ich koszt w przedsiębiorstwie.

Spis treści

1. Wstęp………...................................................................................2

2. Pojęcie i znaczenie kosztu kapitału.................................................5

3. Struktura kapitałowa a koszt kapitału.............................................6

4. Średni ważony koszt kapitału WACC.............................................9

Wnioski

Bibliografia……………………………………………………….13

Przypisy

Wstęp

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie części zagadnień związanych ze źródłami kapitału oraz ich kosztem w przedsiębiorstwie.

Wiadomo, że przy podejmowaniu decyzji dotyczących rozwoju przedsiębiorstwa, koszt kapitału jest bardzo istotnym elementem. Koszt ten jest kształtowany przez różne rodzaje źródeł, z których finansowane jest przedsiębiorstwo. Oczywiście należy tu wspomnieć, że w gospodarce z istniejącym efektywnym rynkiem kapitałowym, zapewniłby on dopływ kapitałów, które są niezbędne do realizacji wszystkich przedsięwzięć. Jednakże taka sytuacja w rzeczywistym środowisku się nie zdarza i czynniki o charakterze finansowym niejednokrotnie mogą mieć znaczący wpływ na decyzje inwestycyjne.

Niewłaściwa struktura kapitału (czyli udziału własnego i długu w pasywach firmy) może sprawić, że wzrośnie jego koszt, co z kolei zaskutkuje trudnościami w utrzymaniu płynności finansowej, a może doprowadzić nawet do upadłości przedsiębiorstwa.

Reasumując, firma powinna starać się osiągnąć zrównoważony wzrost w długim okresie, nie powinna natomiast dążyć do osiągnięcia gwałtownego wzrostu, ponieważ skupienie się tylko na nim nie zawsze jest korzystnym rozwiązaniem w długim okresie czasu.

1. Pojęcie i znaczenie kosztu kapitału.

Jako kapitał rozumiemy wszystkie elementy, które występują w pasywach bilansu przedsiębiorstwa i które są źródłem finansowania składników majątkowych przedsiębiorstwa. Rozporządzanie takim kapitałem wymaga ponoszenia kosztów. Oczywiście jest on obliczany odmiennie dla różnych firm.

Koszt kapitału to minimalna norma efektywności wykorzystania zasobów rzeczowych, które powstają na skutek realizacji projektów inwestycyjnych. Jest on niewątpliwe ważny dla rachunku ekonomicznej efektywności inwestycji, bowiem od tego czy poprawnie zmierzymy wielkość kosztu zależy właściwe umieszczenie go w tym rachunku.

Firma musi tak obliczyć zaangażowanie różnych funduszy do opłacenia składników majątkowych, aby wyniki z finansowanych nimi przedsięwzięć były wyższe niż koszt kapitału, który był poniesiony na ich realizację.

Wspomnieć należy, że fundusze, o których mowa, mogą pochodzić nie tylko ze źródeł wewnętrznych (kapitał własny), ale także ze źródeł zewnętrznych i wówczas przybierają formę długu.

W następnej części pracy skupimy się na strukturze kapitałowej.

II. Struktura kapitałowa a koszt kapitału

Istnieje możliwość finansowania majątku posiadanego przez przedsiębiorstwo z dwóch źródeł. Za podstawowe grupy kapitałowe w dowolnym przedsiębiorstwie uważa się:

• Kapitał własny,

• Kapitał obcy.

Jeśli chodzi o kapitał własny firmy to może on pochodzić ze źródeł wewnętrznych i zewnętrznych. Jeśli chodzi o źródła wewnętrzne to są to zyski wstrzymane do dyspozycji firmy. Przedsiębiorcy często wyrażają zgodę na wykorzystanie pewnej części lub też całości zysku w celu przyspieszenia tępa rozwoju przedsiębiorstwa. Tego typu postępowanie określane jest jako reinwestowanie zysku. Reinwestowanie zysku ma na celu podwyższenie wartości firmy w dalszej perspektywie, umocnienie pozycji finansowej, jaką zajmuje na rynku. Kwestie te uwarunkowane są przepisami regulującymi odpis zysku na kapitał zapasowy czy rezerwowy. Natomiast mianem źródeł zewnętrznych możemy nazwać wkłady wniesione przez ich właścicieli. W zależności od formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa przyjmować one będą nazwę kapitału akcyjnego, założycielskiego, zakładowego, udziałowego.

Bardzo charakterystyczną cechą kapitałów własnych firmy jest to, że obarczone są najdłuższym terminem zwrotu. Bez wątpliwości są fundamentalnym częścią kapitału stałego, ponieważ przedsiębiorstwo może nimi operować w nieograniczonym okresie. Jeśli chodzi o ich zwrot to staje się on tak naprawdę możliwy dopiero w momencie likwidacji.

Podwyższenie ilości kapitałów własnych może być także efektem dokonania uzupełniania wkładów przez właścicieli i dokonania aktualizacji wyceny majątku z powodu wzrostu inflacji.

Koszt własny kapitału można wyrazić wzorem:

k
=

lub: k
= U

gdzie:

KW - kapitał własny (wartość rynkowa),

KO - kapitał obcy wartość rynkowa), K = KW + KO,

k
- średni koszt kapitału,

k
- koszt kapitału własnego,

r
- stopa oprocentowania długu,

s
- stopa podatku dochodowego,

U
- udział kapitału własnego,

U
- udział kapitału obcego.

Wielkość r
można traktować jako koszt kapitału obcego, to znaczy długu przed opodatkowaniem, zaś wielkość r
(1-s
) jako koszt długu po opodatkowaniu (s
wprowadza się w celu uwzględnienia oszczędności podatkowych, które wynikają z faktu odliczania odsetek od podstawy opodatkowania).

Jako drugie źródło kapitałów w przedsiębiorstwie uważa się kapitały obce, które to podlegają spłacie w ustalonych z wierzycielami terminach. Mogą one być odnawiane, ich występowanie w przedsiębiorstwie jest stałe, należy pamiętać, że są możliwe zmiany w ich wysokość oraz strukturze. Zobowiązania te są długoterminowe i krótkoterminowe.

Mianem długoterminowego kapitału obcego nazywa się długoterminowe kredyty bankowe, pożyczki oraz pożyczki obligatoryjne. Jako cechę charakteryzującą ten kapitał można wymienić to, że musi być spłacony w uzgodnionym terminie wraz z należnymi odsetkami.

W przypadku, gdy przedsiębiorstwa realizują duże przedsięwzięcia inwestycyjne i kupują lub modernizują całe linie produkcyjne, posiadają możliwość otrzymania kredytu, dostawców odroczoną płatnością od dostawców czy też wykonawców robót inwestycyjnych. Efektem tego jest szansa dla inwestora na spłatę zaciągniętego zobowiązania z wypracowanego zysku już po rozpoczęciu eksploatacji inwestycji.

Jako drugi kluczowy składnik kapitału obcego wymienia się zobowiązania krótkoterminowe. Nazywane są one również mianem bieżących. Możemy dokonać ich podziału na zobowiązania wobec budżetu, banków, pracowników i dostawców.

Z uwagi na to, iż mamy do czynienia z różnorodnymi źródłami finansowania składników majątku przedsiębiorstwa, znaczącym problemem staje się ich wybór a więc opracowanie właściwej strategii finansowania. Obejmuje to wzajemną relację pomiędzy kapitałem własnym i obcym. Podjęcie kluczowych decyzji, które to mają na celu ustalenie struktury kapitałowej powinno być poprzedzone i umotywowane odpowiednią analizą ekonomiczną, w której brano by pod uwagę związane z tą strukturą ryzyko i koszt kapitału.

Firma opierająca się na finansowaniu przez własne źródła kapitału, jest obarczona niższym ryzykiem związanym ze strukturą kapitałową, ale świadczy to również o tym, iż nie wykorzystuje pełnych możliwości poprawy efektywności, to znaczy potencjalnego wzrostu stopy zwrotu zaangażowanego kapitału. Dopuszczenie do wzrostu zaangażowania długu w finansowanie przedsiębiorstwa bez wątpliwości do zwiększenia ryzyka utraty płynności. Wystąpienie takiej sytuacji jest możliwe w momencie zmniejszania się zysku na skutek spadku sprzedaży, recesji itp., a także konieczności regulowania odsetek od zaciągniętych długów. Konsekwencją wymienionych zdarzeń jest trudność zaciągania kredytów i w efekcie załamywanie się stabilizacji finansowej firmy. Na skutek wymienionych wyżej czynników dochodzi do trudności w określeniu optymalnej struktury kapitałowej, a co za tym idzie ustalenia optymalnych wzajemnych relacji pomiędzy kapitałami własnymi i obcymi a także wynikający z tego optymalny poziom zadłużenia przedsiębiorstwa.

Trudnością w ustaleniu struktury najbardziej korzystnej dla właścicieli przedsiębiorstw i ich pożyczkodawców jest uzależnienie struktury kapitałowej firm od zbyt wielu czynników losowych, które to związane są nieuchronnie z kształtowaniem się przyszłej koniunktury gospodarczej. Odnosi się to między innymi do zmieniającego się systemu opodatkowania przedsiębiorstw.

Wszystkie przedsiębiorstwa powinny stosować pewne zasady kształtowania się struktury kapitałowej. Przedsiębiorstwa winny utrzymywać właściwe relacje pomiędzy składnikami kapitału firmy a składnikami jej majątku, mając na uwadze przy tym zachodzące różnice płynności tych wskaźników. Bardzo ważnym zadaniem jest określenie struktury kapitałowej, która to zabezpieczy maksymalną stopę zwrotu dla zaangażowania kapitału własnego, przy równoczesnym utrzymaniu właściwej płynności finansowej i zdolności do spłaty zobowiązań czyli kredytów długoterminowych. Ważne jest to aby określone zostały pewne limity w tym zakresie w celu uchronienia firmy przed niepotrzebnymi zagrożeniami.

Firma powinna posiadać bezpieczną elastyczność finansową. Z uwagi na sposobność dostępu do kilku różnych źródeł kapitału, co stwarza szansę wyboru źródła tańszego i wzmacnia jej pozycję przetargową źródeł prowadzonych negocjacjach z kredytodawcami. W przypadku gdy przedsiębiorstwa są zagrożone utratą bieżącej płynności muszą się liczyć z ograniczaniem kręgu potencjalnych pożyczkodawców z uwagi na wzrost ryzyka niewypłacalności.

Dokonanie wyboru źródeł finansowania łączy się nieodwołalnie z nieodzownością ponoszenia kosztu kapitału z nich pochodzącego oraz jego wpływem na efekty działalności przedsiębiorstwa.

Wszystkie firmy powinny dążyć do utrzymania optymalnej struktury kapitałowej. Z uwagi na to iż każde ze źródeł finansowania charakteryzuje właściwy jemu koszt kapitału, istniejąca już w firmie struktura kapitałowa determinuje jednocześnie jej ogólny koszt kapitału. Koszt Kapitału może pojawiać się pod pojęciem kosztu średniego lub krańcowego. W obu przypadkach nadaje mu się interpretację stopy procentowej, którą to oblicza się jako stosunek rocznych wydatków firmy, ponoszonych w związku z jego pozyskaniem do wartości rynkowej kapitału.

III. Średni ważony koszt kapitału - WACC (ang. weighted average cost of capital).

Włączenie kosztów kapitału do rachunku ekonomicznego jest poprzedzone obliczeniem średniego ważonego kosztu kapitału danej firmy. Konieczność obliczenia WACC pojawia się w związku z tym, że w praktyce firmy korzystają z wielu różnych źródeł kapitału, ponosząc z tego tytułu różne koszty. Tak, więc koszt średni kapitału rozpatrywanego przedsiębiorstwa rozumie się jako przeciętny koszt jego składników pochodzących z różnych źródeł. Koszt kapitału jest zależny od jego struktury. Wyliczenie kosztów następuje w oparciu o średnią ważoną, co oznacza, że przy jego kalkulacji wykorzystuje się poszczególne wagi, którymi są partycypacje poszczególnych składników kapitału w całości kapitału zainwestowanego w firmie. Wagi te są często wyznaczane w oparciu o jego rynkową wartość.

Do obliczenia średniego ważonego kosztu kapitału możemy użyć poniższego wzoru:

WACC = VE / (VE +VD ) * rE + VD/( VE +VD) * rD

WACC VE VD rE rD

- średni ważony koszt kapitału - wartość kapitałów własnych - wartość kapitałów obcych - koszt kapitału własnego - koszt kapitału obcego

Jak nietrudno zauważyć średni ważony koszt kapitału, to suma kosztów kapitału obcego i kapitału własnego, przy uwzględnieniu udziałów kapitału własnego i obcego w strukturze kapitału (finansowaniu) przedsiębiorstwa.

Miarę wielkości średniego kosztu kapitału analizujemy w kilku aspektach praktycznych:

1. Utożsamiany ze stopą dyskontową służącą do aktualizowania - dyskontowania pieniężnych przychodów generowanych przez przedsiębiorstwo i szacowania na tej podstawie jego wartości (także wartości akcji w przypadku spółki akcyjnej). Obliczona na tej podstawie wartość firmy jest związana z wielkością kosztu kapitału w taki sposób, że im niższa jest jego wielkość, czyli niższa stopa dyskontowa przyjęta do obliczeń, tym wyższą otrzymuje się wartość firmy.

2. Interpretowany, jako wymagana stopa zwrotu - stopa dyskontowa dla realizowanych przez firmę projektów inwestycyjnych, używana do określenia wartości zaktualizowanych netto (NPV) projektów. Wymagana, oznacza w tym przypadku wartość najniższą (graniczną), możliwą do przyjęcia dla rozważanego przedsięwzięcia. Projekty inwestycyjne nie powinny być akceptowane, jeżeli przynoszą stopę zwrotu wyższą od średniego kosztu kapitału w warunkach, gdy stopień ryzyka tego przedsięwzięcia jest taki sam jak stopień ryzyka prowadzonej przez firmę działalności.

3. Krańcowy koszt jest ściśle związany z realizowanymi w firmie projektami inwestycyjnymi. Biorąc pod uwagę ogólną interpretację wielkości krańcowej można stwierdzić, że krańcowy koszt kapitału jest kosztem każdej następnej jednostki pozyskiwanego kapitału. Jeżeli każdy projekt inwestycyjny łączy się z koniecznością angażowania nowego kapitału, to przy analizie kosztu krańcowego określa się jego związek z tym dodatkowym zapotrzebowaniem na kapitał. Z tego wynika, że koszt krańcowy kapitału jest wielkością dynamiczną, gdyż odzwierciedla zmiany kosztu pozyskania kapitału. Koszt średni uważany jest za wielkość statystyczną, ponieważ uwzględnia jedynie bieżącą wartość rynkową kapitału i jego strukturę. Wzrost kosztu krańcowego związany jest przede wszystkim ze zwiększeniem wydatków ponoszonych na pozyskanie kapitału oraz jego obsługę i powoduje on na ogół zmiany w strukturze źródeł finansowania firmy, z którą z kolei związane jest ryzyko działalności oraz jej rentowność.

Koszt

kapitału

koszt kapitału własnego

średni koszt kapitału

koszt kapitału obcego

Optymalny

koszt

0 Optymalna struktura Dług / Kapitał spółki

Graficznie przedstawiona zależność pomiędzy strukturą kapitału i kosztu.

Źródło: J.M. Samuels, F.M. Wilkes, R.E. Brayshaf, Management of Company Finance, Chapman and Hall, 1995, s.649.

Krzywa średniego kosztu kapitału obrazuje, że koszty kapitału obcego i własnego nie są wielkościami niezmiennymi, bowiem reagują one także na strukturę kapitałową.

Powiększanie się długu powoduje podwyższenie stóp procentowych przez pożyczkodawców ze względu na wzrost ryzyka od udzielonych pożyczek. Średni koszt kapitału będzie stawał się przez to wyższy, jednakże nastąpi to po przekroczeniu punktu optymalnej struktury kapitałowej. Zanim zostanie osiągnięta wartość graniczna, zwiększanie efektu dźwigni finansowej, - czyli długu, będzie skutkowało obniżaniem się średniego kosztu kapitału firmy.

Bibliografia

1. M. Molo, M. Bielówka, Średni ważony koszt kapitału, Rzeczpospolita, Nr 36, 12.02.2002

2. M. Molo, M. Bielówka, Dźwignia finansowa, Rzeczpospolita, Nr 42, 19.02.2002

3. Gazeta Prawna 174/2002 z dnia 09.09.2002 (str. 9)

4. Gazeta Prawna 64/2000 z dnia 28.07.2000 (str. 28)

5. Debski W., Zarządzanie finansami, tom 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.

6. Krzemińska D., Finanse przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowości, Poznań 2000.

7. Wilk J., Zintegrowany system zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Handlu i Finansów Międzynarodowych Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2001.

8. Czekaj J., Dresler Z., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

Źródła kapitałów oraz ich koszt w przedsiębiorstwie.

1

3

---