Ekonomika transportu 05.10.2012

Dr. Inż. Jolanta Sułek

możliwość dwóch nieobecności, konsultacje 324

Literatura:

• A. Koźlak, Ekonomika transportu - teoria i praktyka gospodarcza, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Wykład II 12.10.2012

Istota ekonomiki transportu:

Zakres badań ekonomiki transportu :

1. zakres przedmiotowy ekonomiki transportu:

• gałęzie transportu - bada się specyfikę ekonomiczną, techniczną, organizację i funkcjonowanie poszczególnych gałęzi

• formy transportu, zróżnicowane pod względem:

• rodzaju usług (towarowa, pasażerska, spedycyjna, pomocnicza)

• formy własności (publiczny, na użytek własny)

• technologii przewozowych (multimodalny, dużej prędkości)

• wyposażenia transportowe kraju - infrastruktura drogowa, kolejowa, wodna, śródlądowa, porty morskie i lotnicze, sieć terminali, magazynów, placówek składowych i parkingów, urządzenia sterowania ruchem, kontroli powietrznej kraju

• infrastrukturę bada się zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym, określa się opłacalnością inwestycji infrastruktury oraz ich wpływ na inne dziedziny życia społeczno - gospodarczego.

Bada się infrastrukturę pod względem jakościowym i ilościowym.

2. zakres podmiotowy ekonomiki transportu

Bada się:

• przedsiębiorstwa które świadczą zarobkowo usługi transportowe

• użytkownicy transportu

• organy administracji państwowej (centralnej i lokalnej)

3. zakres problemowy ekonomiki transportu

Bada się:

• makroekonomiczną efektywność inwestycji transportowych

• wpływ transportu na zagospodarowane przestrzenie

• wpływ transportu na wzrost gospodarczy

• wyposażenie transportu w czynniki produkcji (majątek, środki finansowe, zatrudnienie)

• wycenę kosztów zewnętrznych transportu, poprawę bezpieczeństwa przewozów i zmniejszenie szkodliwego wpływu transportu na środowisko

• analizę kosztów utrzymania i eksploatacji infrastruktury oraz kalkulacji opłat za korzystanie z niej

• kształtowanie systemów transportowych

• kierunki polityki transportowej

Z punktu widzenia przedsiębiorstw transportowych do najważniejszych problemów można zaliczyć:

• opłacalności świadczenia usług transportowych (rentowność)

• zachowania się przedsiębiorstw transportowych na rynku (warunki konkurencji, dostosowanie oferty do zmieniających się potrzeb rynku, wchodzenie do ugrupowań i struktur kapitałowych)

• efektywność wdrażania innowacyjnych rozwiązań (technologicznych, organizacyjnych, systemów informacyjnych)

Wykład III 19.10.2012

Temat: Istota transportu:

1. Definicja transportu

Transport jest to działalność człowieka, w której celem jest przemieszczanie w przestrzeni osób, ładunków i wiadomości przy użyciu odpowiednich środków transportu.

Pojęcie transport obejmuje również usługi pomocnicze bezpośrednio i pośrednio związane z przemieszczaniem m.in. załadunek, wyładunek, składowanie, przygotowanie środka transportu do przewozu itp.

Z transportem blisko związane jest pojęcie komunikacja, które oznacza:

• porozumienie się ludzi między sobą, czyli wszelkie formy łączności:

• przekazywanie wiadomości za pomocą listu, telegramu, Internetu

• komunikowanie się ludzi między sobą w formie rozmowy telefonicznej, sms

• przesyłanie paczek

• połączenia których cechą jest trwałość

• powiązana drogami komunikacyjnymi

• przewozy osób i ładunków, które cechuje regularność i powszechny dostęp, najczęściej określony rozkładem jazdy, połączenie trwałe na które może liczyć każdy użytkownik transportu.

2. Klasyfikacja transportu może przyjąć układ pionowy i poziomy

klasyfikacja pionowa transportu (to podział na gałęzie ze względu na środowisko, w którym się znajduje):

klasyfikacja pozioma - obejmuje podział transportu na rodzaje w zależności od przyjętego kryterium:

1. podział ze względu na przedmiot przewozu:

• transport osób

• transport ładunków

2. podział ze względów organizacyjno - funkcjonalnych:

• transport regularny (liniowy) - odbywa się według podanego do publicznej wiadomości rozkładu jazdy.

• transport nieregularny (trampowy, czarterowy) - z transportem nieregularnym mamy do czynienia, jeżeli przewóz jest realizowany na zamówienie, gdy występuje konkretne zapotrzebowanie.

3. podział z punktu widzenia organizacji przewozów (ze względu na ciągłość procesu transportowego):

• transport bezpośredni - używany jest tylko jeden środek transportu i przewóz jest realizowany „od drzwi do drzwi” czyli bez przeładunków w trakcie całego procesu transportowego od nadawcy do odbiorcy

• transport pośredni - występuje wówczas, gdy w procesie transportowym wykorzystane co najmniej dwa środki transportu. Wyróżnia się tzw. następujące rodzaje transportu

• łamany - przewóz przy zastosowaniu co najmniej dwóch środków transportu jednej i tej samej gałęzi transportu.

• multimodalny - przewóz ładunków przy użyciu co najmniej dwóch gałęzi transportu.

• intermodalny - przewóz ładunków w jednej i tej samej jednostce ładunku (np. kontener), która jest przewożona na całej trasie od nadawcy do odbiorcy przy użyciu różnych gałęzi transportu.

• kombinowany - jest to taki transport intermodalny, w którym jednostka ładunkowa lub transportowa na głównej trasie przewóz przemieszczana jest transportem szynowym, morskim lub żeglugą śródlądową a dowóz i odwóz z terminalu lub portu morskiego odbywa się transportem drogowym na krótkim odcinku drogi jaki jest tylko możliwy.

4. podział transportu ze względu na dostępność dla użytkowników:

• transport publiczny - usługi świadczone są każdemu kto uiści opłatę przewozową oraz zastosuje się do obowiązujących przepisów. W zasadzie możemy mówić tu o nieograniczonym dostępie do usług transportowych.

• transport branżowy - o transporcie branżowym mówimy gdy przedsiębiorstwa świadczą usługi przewozowe odpłatnie, wyspecjalizowanym taborem dla określonej branży np. przewozy na rzecz budownictwa, przewozy cysternami dla branży mleczarskiej.

• transport własny - składa się z transportu własnego, który należy identyfikować z motoryzacją indywidualną.

5. podział transportu ze względu na formę własności:

• transport państwowy - właścicielem przedsiębiorstwa świadczącego usługi oraz majątku transportowego jest państwo. Ta forma własności przeważa w transporcie szynowym i lotniczym.

• transport komunalny - prawo własności do wydzielonego majątku transportowego ma samorząd miejski lub gmina. Własność komunalna występuje przede wszystkim w transporcie miejskim.

• transport prywatny - właścicielami przedsiębiorstw transportowych są prywatne osoby fizyczne lub prawne świadczące usługi na zasadach wyłącznie handlowych. Ta forma własności dominuje w transporcie drogowym.

6. podział transportu według zasięgu geograficznego o odległości przewozu:

• transport kolejowy

• transport międzynarodowy

7. podział transportu ze względu na zasięg działania

TRANSPORT

LĄDOWY

WODNY

POWIETRZNY

DROGOWY

SZYNOWY

RUROCIĄGOWY

MORSKI

ŻEGLUGA ŚRÓDLĄDOWA

LOTNICZY

KOSMICZNY

Transport dalekiego zasięgu

• KONTYNENTALNY

• MIĘDZYKONTYNENTALNY

Transport średniego zasięgu

MIĘDZYNARODOWY

Transport bliskiego zasięgu

• WEWNĄTRZZAKŁADOWY

• WEWNĄTRZOSIEDLOWY

• MIEJSKI I LOKALNY

• POdMIEJSKI

• MIĘDZYOSIEDLOWY

• WEWNĄTRZREGIONALNY

• MIĘDZY WOJEWÓDZKI

• MIIĘDZY REGIONALNY

KRAJOWY

TRANSPORT