SŁOWNIK MINERAŁÓW I SKAŁ WYMIENIONYCH W SPRAWOZDANIU
ALMANDYN- minerał z gramady krzemianów zaliczany do grupy granatów. Twardość 7 - 7.5. Układ krystalizacyjny regularny. Często tworzy dobrze wykształcone, izometryczne kryształy przyjmujace postać dwunastościanu rombowego i dwudziestoczterościau deltoidowego. Ma najczęściej barwę czerwonobrunatną, fioletowoczerwoną, fioletową, czerwona lub brunatną. Stanowi składnik skał metamorficznych; występuje w łupkach mikowych, migmatytach oraz niektórych gnejsach.
APLIT - skała magmowa, głębinowa, najczęściej kwaśna, tworząca żyły, a niekiedy też gniazda i nieregularne strefy w obrębie granitoidowych masywów oraz w skałach ich osłony. Skała jasna, drobno i równoziarnista o teksturze zbitej. Główne minerały to kwarc, skalenie, a podrzednie muskowit a niekiedy biotyt.
BIOTYT - minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy mik. Twardość 2.5 - 3. układ jednoskosny. Jest minerałem gietkim, łamliwym, nieco sprężystym, przezroczystym do przeświecajacego, o szklistym oraz perłowym połysku. Doskonała jednokierunkowa łupliwość. Należy do minerałów bardzo pospolitych i szeroko rozpowszechnionych. Wystepuje w skałach magmowych, szczególnie plutonicznych i żyłowych, a także metamorficznych.
DIOPSYD - minerał z gromady krzemianów zaliczany do grupy piroksenów. Krzemian wapnia i magnezu Twardość 5.5 - 6. układ jednoskośny. Minerał kruchy, przezroczysty do nieprzezroczystego oszklistym, tustym lub zywicznym połysku. Dobra dwukierukowa łupliwość, krzyżująca się pod kątem zblizonym do prostego. Barwa zielona, szarozielona, ciemnozielona, ziemnozielona, zielonoczarna lub czarna.
DOLOMIT KRYSTALICZNY - skała metamorficzna ukształtowana w warunkach metamorfizmu reginalnego niskiego stopnia, złożona głównie z dolomitu, stanowiącego odmianę marmuru dolomitycznego. Powstaje w warunkach stosunkowo niskich temperatur i cisnień odpowidajacych facji zieleńcowej.
FYLLIT - skała metamorficzna powstała w warunkach metamorfizmu regionalnego niskiego stopnia. Moze mieć barwę jasnoszarą, srebrzystoszarą. Odznacza się strukturą krystaliczną i bardzodrobnoziarniastą, oraz wybitnie łupkową teksturą. Bywa ntensywnie zafałdowany. Składa się głównie z serycytu, kwarcu i chlorytu.
GNEJS - skała metamorficzna powstajaca najczęściej w warunkach metamorfizmu regionalnego średniego i wysokiego stopnia. Barwa jasnoszara, szara, różowa, ciemnoszara. Struktura krystaliczna, średnio lub gruboziarnistą. Wykazuje teksturę kierunkową o płytowej oddzielności.
GRANATY - mienerały zaliczane do gromady krzemianów. Są krzemianami różnych pierwiastków: magnezu, glinu, wapnia, żelaza, manganu, chromu, wanadu i cyrkonu. Ze względu na skład chemiczny dzielą się na kilka grup: Granaty glinowe (pirop, grossular, hesonit, spessartyn, almandyn, rodolit); Granaty żelazowe (andradyt, demantoid, majoryt, calderyt); Granaty chromowe (uwarowit, knorringit); Granaty wanadowe (goldmanit, yamatoit); Granaty cyrkonowe (kizmeyt). Wszystkie granaty krystalizują w układzie regularnym.
GRANIT - skała magmowa, głębinowa (abisalna lub hipabisalna), kwaśna, będąca głównym przedstawicielem granitoidów. Struktura jawnokrystaliczna, tekstura masywna, bezkierunkowa. Składa się głównie z kwarcu, skaleni potasowych i plagoklazów oraz podrzędnie miki. Jest skałą pospolitą i szeroko rozpowszechnioną.
GRANITOGNEJS - odmiana gnejsu o bardzo słabo zaznaczonej teksturze gnejsowej, tworząca zazwyczaj stopniowe przejścia zarówno do granitoidów jak i do gnejsów.
GRANITOIDY - ogólna nazwa głębinowych, kwaśnych skał magmowych, reprezentowanych przez granit alkaliczno-skaleniowy, granit, granodioryt, tonalit. Odznaczają się jawnokrystalicznymi strukturami oraz masywnymi i bezładnymi teksturami. Są to przeważnie skały jasne.
GROSSULAR - minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy granatów. Krzemian wapnia i glinu. Twardość 7-7.5. Układ regularny. Minerał kruchy, przezroczysty do nieprzezroczystego, o szklistym połysku. Muszlowy przełam oraz brak łupliwości. Jest minerałem skał metemorficznych. Występuje najczęściej w przeobrażonych kontaktowo skałach węglanowo-krzemianowych - skarnach. Niekedy powstaje w warunkach metamorfizmu regonalnego w zasobnych w krzemionkę marmurach. Tworzy się również w metasomatycznie zmienionych, magmowych skałach zasadowych i ultrazasadowych. Należy do minerałów rzadkich.
HEMATYT - minerał z gramady tlenków. Tlenek żelaza. Twardość 6-6.5. Układ trygonalny. Minerał kruch, nieprzezroczysty, o metalicznym i niekiedy matowym połysku. Odznacza się brakiem łupliwości. Powstaje jako minerał pierwotny i wtórny. Jeszt szeroko rozpowszechniony we wszystkich typach skał. Tworzy się równiez w warunkach metamorfizmu kontaktowego i regionalnego, szczególnie często bywa spotykany w skarnach. Wykazuje też związek ze strefami uskokowymi.
HESSONIT - minerał z gromady krzemianów, zaliczny do grupy granatów. Krzemian wapnia, glinu i żelaza. Minerał kruchy, przezroczysty do nieprzezroczystego, o szklistym połysku. Barwa brązowożółta, brązowoczerwona. Występuje niemal wyłącznie w skałach metamorficznych. Najczęściej jest spotykany w skarnach, a znacznie rzadziej w rodongitach. Minerał rzadki.
KATAKLAZYT - skała kataklastyczna, metamorficzna, utworzona w warunkach metamorfizmu dyslokacyjnego, stanowiąca produkt kataklazy. Składa sie z drobnych, ostrokrawędzistych ziarn skalnych powstałych ze zmielenia skały wyjściowej. Odłamki skał moga byś nieznacznie przemieszczone względem siebie, a pomędzy nimi może lokalnie występować miazga mylonityczna. Skała ulega w różnym stopniu rekrystalizacji metamorficznej, dzięki czemu odznacza się spójnością.
KORDIERYT - minerał z gromady krzemianów. Glinokrzemian magnezu i glinu. Twardość 7-7.5. Układ rombowy. Minerał kruchy, przezroczysty, o szklistym lub tłustym połysku. Odznacza się trójkieruknową łupliwością oraz muszlowym przełamem. Stanowi głównie minerał skał metemorficznych, tworzących się w warunkach przeobrażeń regionalnych, jak i kontaktowych. Bywa spotykany w niektórych skałach magmowych, a także jako otoczaki w osadach aluwialnych. Należy do mienrałów rzadkich.
KRYSZTAŁ GÓRSKI - przezroczysta, bezbarwna odmiana kwarcu.
KWARC MLECZNY - biała, kremowa, lub jasnoszara przeświecająca do nieprzezroczystej, najbardziej rozpowszechniona odmiana kwarcu.
KWARCYT METAMORFICZNY - odmiana kwarcytu powstała w wyniku przeobrażeń regoinalnych lub lokalnych (kontaktowych o charakterze termicznym). Składa się głównie z kwarcu (80 - 100%), podrzędnie może zawierać skałenie, miki, chloryt, serycyt, epidot, turmalin, talk, grafit, piryt i węglany. Należą do skał pospolitych, rozpowszechnionych w seriach metamorficznych powstałych ze skał osadowych.
ŁUPEK AMFIBOLOWY - skała metemorficzna zazwyczaj współwystępująca z amfibolitami, odznaczjaca się podobnymi do niech własnościami i genezą. Składa się głównie z horblendy, oraz niewielkich ilości kwarcu oraz plagioklazów.
ŁUPEK BIOTYTOWY - niemal monomineralna skała metamorficzna zbudowana prawie wyłącznie z biotytu, utworzona w warunkach przeobrażeń regionalnych. Odznacz się niemal czarną barwą oraz łupkową teksturą.
ŁUPEK KWARCYTOWY - bardzo drobnoziarnista odmiana kwarcytu odznaczająca się wyraźną budową łupkową. Znany jest z serii metamrficznych pochodzenia osadowego, gdzie zazwyczj występuje z kwarcytami metamorficznymi.
ŁUPEK MIKOWY - skała metamorficzna powstała w warunkach średniego stopnia metamorfizmu regionalnego, złożona głównie z mik występujących w różnych wzajemnych proporcjach, oraz kwarcu. W łupkach mikowych często potykane są garnaty, staurolit, dysten, syillimanit, dysten. Często występuje z gnejsami, amfibolitami, kwarcytami, a także marmurami.
ŁUPEK MUSKOWITOWY - odmiana łupka mikowego składająca się głównie z muskowitu i kwarcu. Odznacza się jasnosrebrzystą barwą; często zawiera granaty, staurolit i inne.
MAGNETYT - minerał z gromady tlenków, zaliczny do grupy spineli żelazowych. Twardość 5.5-6.5. układ regularny. Kruchy i nieprzezroczysty. Połysk metaliczny, półmetaliczny, niekiedy tłusty. Wykazuje właściwości magnetyczne. Występuje powszechnie w wielu skałach magmowych ( zasadowych i ultrazasadowych). Bywa spotykany w skałach metamorficznych, kształtujących się zarówno w warunkach przeobrazeń regionalnych, jak i kontaktowych oraz kontaktowo-metasomatycznych (np. w skarnach).
MARMUR - skała metamorficzna powstająca w warunkach metamorfizmu kontaktowego oraz regionalnego. Skała niemal monomimeralna składająca się głównie z kalcytu i niekiedy dolomitu. Czasem zawiera niewielkie ilości kwarcu, skaleni, mik, chlorytu, amfiboli, piroksenów, granatów, epidotu,zoisytu, wollostonitu, i in.
METAIŁOWIEC - skała metamorficzna; słabo przeobrażony iłowiec lub iłołupek przeważnie w warunkach metamorfizmu regionalnego niskiego stapnia, z zachowanymi śladami pierwotnych struktur charakterystycznych dla skał osadowych.
METAMUŁOWIEC - skała metamorficzna reprezentowana przez słabo przeobrażony mułowiec lub łupek mułowy, z zachowanymi śladami pierwotnych struktur charakterystycznych dla skał osadowych.
METAPIASKOWIEC - skała metamorficzna reprezentowana przez słabo przeobrażony piaskowiec lub łupek piaszczysty, z zachowanymi sladami pierwotnych struktur charakterystycznych dla skał osadowych.
METAZLEPIENIEC - skała metamorficzna reprezentowana przez słabo przeobrażony zlepieniec, z zachowanymi sladami pierwotnych struktur charakterystycznych dla skał osadowych.
METASOMATYTY - skały metamorficzne ukształtowane wyłącznie lub w przewadze przez procesy metasomatyczne. Odznaczają się różną grubością ziarna, oraz czasem bezkierunkową oraz zbitą lub porowatą teksturą.
MIGMATYTY - skały magmowo-metamorficzne powstające najczęściej na znacznych głębokościach w warunkach ultrametamorfizmu bądź kształtujące się w strefach kontaktowych magmowych intruzji. Składają się z dwóch podstawowych części: paleosomu (ciemnego) i neosomu (jasnego). Należą do skał pojawiających się w fundamentach prekambryjskich lub paleozoicznych platform.
MYLONIT - skała kataklastyczna, metamorficzna utworzona w warunkach metamorfizmu dyslokacyjnego; stanowiąca produkt mylonityzacji. Składa się z drobnych ziarn, powstałych w warunkach zmielenia i silnego roztarcia dowolnej skały wyjściowej, tworzących miazgę mylonityczną, objętą rekrystalizacją towarzyszącą mylonityzacji. Mylonity towarzyszą zazwyczj dużym strefom uskokowym o charakterze przesuwczym oraz nasunięciom.
NEOSOM - młodsza, przeważnie jasna część migmatytu, która pod wpływem procesu migmatyzacji uległa upłynnieniu, mająca charakter skały magmowej, przewaznie o składzie granitu.
PALEOSOM - starsza, przeważnie ciemniejsza częśc migmatytu, będąca reliktem wcześniejszej skały metamorficznej, która podczas procesu migmatyzacji nie uległa stopieniu.
PEGMATYT - skała magmowa, głębinowa, odznaczająca się bardzogruboziarnistą i często pismową strukturą, występująca w formie żył, pni, soczew oraz nieregularnych stref i ganiazd. Jest złożony przeważnie z takich samych minerałów jak skała, z której się wywodzi. Pegmatyty towarzyszą wielu intruzjom magmowym.
PIASKOWIEC ŻELAZISTY - lita skała osadowa, okruchowa, zawierająca znaczne ilości limonitu stanowiącego spoiwo spajające ziarna.
PIROP - minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy granatów. Krzemian magnezu i glinu. Występuje głównie w skałach metamorficznych orza ultrazasadowych skałach magmowych. W kimberlitach współwystępuje z diamentami. Należy do minerałów rzadkich.
PTYGMATYT - typ teksturalny migmatytu o budowie fałdowej, charakteryzujący się występowaniem drobnych, dysharmonijnch, bardzo zawiłych fałdków obejmujących tylko neosom, niezgodnych względem tekstur kierunkowych w paleosomie.
SILLIMANIT - minerał z gromady krzemianów. Krzemian glinu. Twardość 6.5-7.5. Układ rombowy. Minerał charakterystyczny dla skał przeobrażonych, ukształtowanych w warunkach wysokotemperaturowego metamorfizmu regionalnego, bądx metamorfizmu kontaktowego. Należy do minerałów pospolitych.
SKARN - skała metamorficzna, wapniowo-krzemianowa, powstała w warunkach metamorfizmu kontaktowego w strefie oddziaływania magmowej intruzji na utwory występujące w jej osłonie. Skarn może twozyć się tylko pod wpływem przeobrażeń termicznych, bez metasomatycznego oddziaływania, bądź w efekcie metamorfizmu termicznego połączonego z działaniem procesów metasomatycznych.
SPESSARTYN - minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy garnatów. Krzemian manganu i glinu. Minerał kruchy, przezroczysty, o szklistym połysku. Występuje głównie w skałach magmowych, oraz kontaktowo zmienionych utworach metamorficznych (zwłaszcza skarnach). Bywa spotykany w osadach aluwialnych. Należy do minerałów rzadkich.
STAUROLIT - minerał z graomady krzemianów. Zasadowy krzemian glinu i żelaza. Twardość 7-7.5. Układ jednoskośny. Minerał pospolity, tworzący się zazwyczaj dzięki regonalnym przeobrażeniom skał osadowych, reprezentowanych najczęsciej przez lupki ilaste. Spotykany jest głównie w łupkach mikowych, łupkach kwarcytowych oraz niektórych odmianach gnejsów, a sporadycznie w skałach zmetamorfizowanych kontaktowo oraz pegmatytach. Współwystępuje z almandynem, kwarcem, muskowitem, paragonitem, boitytem, oraz niekiedy dystenem.
SYDERYT - mienerał z gromady węglanów. Węglan żelaza. Twardość 3.5-4.5. Układ trygonalny. Produkt utworów metasomatycznych, hydrotermalnych i rzadziej pneumatolitycznych.genetyczny związek ze skałami węglanowymi. Bywa spotykany w pegmatytach oraz niektórych karbonatytach. Powszechnie tworzy się w wodnym, beztlenowym środowisku redukcyjnym. Powstaje również w wyniku procesów hipergenicznych.
SZAROGŁAZ - skała osadowa, okruchowa, stanowiąca odmiane piaskowca. Skała zwięzła, masywna, warstwowana lub bezładna. Tworzy się w środowisku morskim wskutek intensywnego niszczenia różnych skał na pobliskim lądzie. Stanowi typowy produkt osuwisk podmorskich.
TERRA ROSA - luźna skała osadowa, alitowa, złożona głównie z wodorotlenków glinu i żelaza, a podrzędnie z minerałów ilastych orza węglanów. Utwór rezydualny, będący produktem wietrzenia alitowego skał węlanowych w środowisku śródziemnomorskim.
TETRAEDRYT - minerał z gromady siarkosoli. Antymonowa siarkosól miedzi. Twardość 3-4. Układ regularny. Składnik miedzionośnych i polimetalicznych, nisko- oraz średniotemperaturowych utworów hydrotermalnych. Bywa spotykany w pegmatytach, metasomatytach, a także wśród skał osadowych. Należy do nimerałów rzadkich.