SOCJALIZACJA- proces wdrażania jednostki do samodzielnego i niezaburzonego funkcjonowania w społeczeństwie zgodnie z obowiązującymi w nim wartościami i normami. Socjalizacja przez:

- warunkowanie instrumentalne- bodziec-> reakcja np. pochwała, nagana->określone zachowanie

- obserwacja- np. dziecko widzi jak zachowuje się rodzic np. dziękuje, pracuje uczciwie.

KONTRSOCJALIZACJA- zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zachowań przestępczych, dostarcza wartości, norm i wzorów zachowań, które wpływają niekorzystnie na osobowość jednostki. Np. w środowisku wychowawczym -ojciec popełnia przestępstwa.

„CIEMNA LICZBA PRZESTĘPSTW”- to rozmiar przestępczości nieujawnionej o której nie dotarły informacje do organów ścigania i nie zostały przez nie zarejestrowane. Stosunek liczby przestępstw rzeczywiście popełnionych do liczby przestępstw w których sprawy zostały zakończone prawomocnym wyrokiem skazującym.

Jak uzyskać informacje o liczbie/rzeczywiście popełnionych:

1. eksperyment- wywołanie zjawiska, kontrolowanie, obliczenie np. kradzież sklepowa-ile było, ile wykryto 1:9

2. obserwacja- obserwator włącza się do danego środowiska np. kradzież kieszonkowa w środowisku złodziei 1:200

3. wywiad- kwestionariusza/ankieta anonimowa.

PRZESTĘPCZOŚĆ NIEUJAWNIONA_ PRZYCZYNY: pokrzywdzony uważa, że błahe przestępstwo (nie zgłasza), pokrzywdzony wybrał samosąd, brak wiary w organy ścigania.

CZYNNIKI KRYMINOGENNE- to uwarunkowania i okoliczności, które w świetle badań okażą się statystycznie istotnie skorelowane z przestępczością, z przestępczymi i dewiacyjnymi zachowaniami poszczególnych osób, a związek ten będzie dostatecznie mocno udokumentowany doświadczeniem w zakresie spraw ludzkiego życia lub badaniem indywidualnych przypadków. Mają wartość prognostyczną.

PRZESTĘPCZOŚĆ NIELETNICH- szerokie znaczenie- obejmuje zachowania: przestępstwa, czyny karalne, zachowania świadczące o demoralizacji- po nich jest obowiązek reakcji sądowej. Wąskie znaczenie- obejmuje przestępczość właściwą (art10kk) i czyny karalne. Nieletni- 13-17lat.

PRZYCZYNY /UWARUNKOWANIA PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH:

1. czynniki wewnętrzne [osobowościowo-charakterologiczne]- np. wiek, zaburzenia samokontroli, osobowości, systemu wartości moralnych i norm postępowania, frustracja potrzeb.

2. Czynniki zewnętrzne [środowiskowo-sytuacyjne] - np. bezrobocie, niskie przychody, przemoc w rodzinie, alkoholizm rodziców, wzory zachowań przestępczych, odrzucenie społeczne, niepowodzenia w szkole, należenie do grup antyspołecznych, dostęp do broni, niewydolność wychowawcza.

SĄDOWE ŚRODKI REAKCJI WOBEC NIELETNICH:

I. Środki związane ze zmianą środowiska wychowawczego:

1. środki upominawczo-korekcyjne np. upomnienie, zobowiązanie do naprawienia szkody, przepadek rzeczy, grzywna.

2. nadzory np. rodziców, kuratora.

3. wymagające czasowego pobytu we wskazanej instytucji np. w szkole specjalnej.

4. warunkowe zawieszenie umieszczenia w zakładzie poprawczym lub kary pozbawienia wolności

II. Środki związane ze zmianą środowiska wychowawczego:

5. wolnościowe- np. umieszczenie w rodzinie zastępczej, w zakładzie wychowawczym.

6. izolacyjne- np. w zakładzie poprawczym, kara pozbawienia wolności.

ZADANIA KRYMINOLOGII:

1. poznanie przyczyn przestępstwa i przestępczości

2. dostarczenie narzędzi do opisu tych zjawisk

3. poznanie przestępcy

4. badanie procesów kryminalizacji i de kryminalizacji

5. badanie funkcjonowania określonych dziedzin wymiaru sprawiedliwości oraz różnych struktur formalnej i nieformalnej kontroli społecznej

6. dostarczanie wiedzy o sposobach zapobiegania przestępczości i innych zjawisk z zakresu patologii społecznej.

METODY BADAŃ KRYMINOLOGICZNYCH: obserwacja, eksperyment, wywiad.

NAUKI POMOCNICZE KRYMINOLOGII: psychologia, pedagogika, socjologia, psychiatria, medycyna sądowa, kryminalistyka, statystyka, ekonomia.

PATOLOGIA SPOŁECZNA- odstępstwa od obowiązującego w danym czasie i miejscu zakresu normy społecznej; dot. dewiacji społecznych; pathos- cierpienie+ logos-nauka- nauka o cierpieniu społecznym. Formy: alkoholizm, narkomania, samobójstwo, prostytucja, bezdomność, bezrobocie, niedostosowanie społeczne dzieci i młodzieży.

SZCZEGÓLNE KATEGORIE PRZESTĘPCZOŚCI: z użyciem przemocy, gospodarcza, zorganizowana, powrotna, nieletnich.

PRZESTĘPCZOŚĆ Z UŻYWIEM PRZEMOCY- to taka kategoria kryminologiczna, która opisuje zachowanie sprawcy przestępstwa, ze względu na specyfikę jego działania- posłużenie się przemocą. Godzą w najważniejsze dobra np. życie, zdrowie, nietykalność cielesna.

PRZEMOC- [w ujęciu kryminologicznym] to rzeczywiste użycie siły fizycznej wobec człowieka lub groźba jej użycia, jeśli zamiar sprawcy obejmuje spowodowanie szkód fizycznych w postaci śmierci lub uszkodzenia ciała, bez względu na to czy działanie sprawcy stanowiło cel sam w sobie czy też miało charakter instrumentalny.

KONCEPCJE ŹRÓDEŁ AGRESJI:

1. biologiczne - instyktywistyczne (Freud, Lorenz) - inne (n. genetyczna, hormonalna)

2. frustracji-agresji (Dollar, Miller, Berkowitz)

3. społecznego uczenia się zachowań agresywnych (Sutherland)

4. podkultury przemocy (Trasher,Cohen)

5. społecznych źródeł agresji we współczesnych społeczeństwach

PRZESTĘPCZOŚĆ GOSPODARCZA:

1. W ujęciu klasycznym- Sutherland- kryterium sprawcy, przestępstwa gospodarcze- to te, które są popełniane przez osoby cieszące się społecznym uznaniem, zajmujące znaczące pozycje społeczne i w ramach ich działalności zawodowej.

2. W ujęciu systemowym- przestępczość gospodarcza- związek jej z czynami przestępczymi: w godzeniu w system gospodarczy lub w naruszaniu zasad prawidłowego gospodarowania.

CECHY PRZESTĘPCZOŚCI GOSPODARCZEJ: brak elementu przemocy, anonimowość ofiar, znaczna liczba sprawców należy do wyższych warstw społecznych, cieszy się społecznym uznaniem, wysoka ciemna liczba przestępstw.

PRZESTĘPCZOŚĆ ZORGANIZOWANA:

1. W wąskim/mafijnym modelu- to zespół o hierarchicznej strukturze, powołany do prowadzenia ciągłej działalności przestępczej, który cechuje się rozbudowanymi powiązaniami ze sferą gospodarki lub polityki.

2. W szerokim modelu- zespół o dowolnej strukturze, utworzony w celu popełniania choćby jednego przestępstwa, o dowolnym zakresie powiązań.

BANDA- grupa, której członkowie, indywidualnie lub zbiorowo systematycznie naruszają przepisy prawa, przy wsparciu pozostałych członków grupy.

GANG- stanowią go wieloczłonowe i hierarchiczne struktury, które są tworzone w celu prowadzenia ciągłej działalności przestępczej, często zorganizowanej na wzór przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą.

CECHY PRZESTĘPCZOŚCI ZORGANIZOWANEJ- powiązanie ze światem biznesu i polityki; hierarchiczna struktura; zamaskowanie; korumpowanie funkcjonariuszy; ścisły podział zadań- wysokie rezultaty- szybki czas; cel-zysk i władza; ochrona członków grupy; lojalność; przemoc; normy podkultury; nowoczesne środki techniczne; często-charakter międzynarodowy; struktura.

STRUKTURA:

1. Gwiaździsta- najważniejsze-centrum dyspozycyjne, z nim powiązane są inne osoby lub grupy.

2. Siatkowa- brak centrum; grupą jest kilka współpracujących, równorzędnych zespołów lub osób.

3. Liniowa- jest ciąg osób lub zespołów przy założeniu, że pomiędzy pierwszym i ostatnim ogniwem nie ma bezpośredniego kontaktu- kontakt pośredni.

FORMY/RODZAJE P. ZORGANIZOWANEJ:

1. Przestępczość ekonomiczna [zorganizowana przestępczość gospodarcza, pospolita przestępczość przeciw mieniu]

2. Przestępczość polityczna

3. Przestępczość o charakterze hedonistycznym [dostarczają satysfakcji lub rozrywki].

EFEKTY/SKUTKI PRZESTĘPCZOŚCI ZORGANIZOWANEJ:

1. Skutek organizacyjny- osiąganie wysokich efektów przy niewielkich nakładach finansowych.

2. Skutek ochronny - ochrona członków grupy, utrudnianie działań wykrywczych.

3. Demoralizacja

4. Korupcja- wynika ze stylu działania; wykorzystywanie w działalności przestępczej funkcjonariuszy instytucji państwowych.

WIKTYMOLOGIA- victima(ofiara)+logos(nauka)- nauka o wiktymizacji (pokrzywdzeniu przestępstwem) i ofiarach w kontekście funkcjonowania systemów wymiaru sprawiedliwości.

WIKTYMIZACJA:

1. Pierwotna - bezpośrednie negatywne następstwa psychofizyczne i materialne dla ofiary przestępstwa np. śmierć, cierpienie psychiczne, uszkodzenie ciała.

2. Wtórna- negatywne przeżycia ofiary będące skutkiem jej kontaktów z organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości.np. przedłużające się postępowanie, niewłaściwe traktowanie ofiary.

ROLA OFIARY:

1. Predestynacja- szczególna podatność na stanie się ofiarą

2. Prowokacja- takie zachowanie się ofiary, które okazało się dla sprawcy wyzywające i stymulujące do zachowania przeciwko tej osobie.

WIKTYMIAZACJA:

1. w sensie statycznym- zjawisko występowania ofiar w społeczeństwie

2. w sensie dynamicznym- proces stawania się ofiarą

RODZAJE WIKTYMOLOGII: teologiczna, naturalna, ekologiczna, indywidualna, grup społecznych, społeczna, kryminalna, ogólna, nowa.

ŚRODEK ODURZAJĄCY [substancje psychoaktywne]- to substancje, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, SA w stanie doprowadzić do zmian strukturalnych lub funkcjonalnych w żywym organizmie- czyli zmiany postrzegania zmysłowego, zmiany nastroju, świadomości, zauważalne zmiany w zachowaniu. Zaliczamy do nich: narkotyki (morfina, heroina, kokaina, amfetamina, LSD, marihuana, haszysz, opioidy, cannabis, khat, inhalanty) i alkohol.

ŚRODKI ODURZAJĄCE A PRZESTĘPCZOŚĆ:

I płaszczyzna relacji/powiązania: środek odurzający stanowi znamię typu czynu zabronionego; przedmiotem kryminalizacji są pewne czynności dot. samych środków odurzających; polityka prohibicji- produkcja, handel, nabywanie czy posiadanie/używanie- są przestępstwem.

II płaszczyzna: wpływ środków odurzających na zachowanie-bezpośrednio; wpływ długofalowy/pośredni- osoby zażywające środki odurzające długo-wpływ wykolejenia społecznego i psychodegradacja.

ZAPOBIEGANIE/PROFILAKTYKA- to działalność zmierzająca do eliminowania określonego zjawiska lub jego skutków uznawanych za niepożądane przez podmiot podejmujący tę działalność.

- uprzedzająca - objawowa.

STRATEGIE DZIAŁAŃ ZAPOBIEGAWCZYCH:

1. Strategia destruktywne- działania niszczące, przymus, represje, zwalcza zachowania niezgodne z prawem, mniej skuteczna.

Metody: uniemożliwianie, wytłumianie, zagrażanie.

2. Strategia kreatywna- działania pożądane, zachęta, nierepresyjne, promuje zachowania zgodne z prawem, bardziej skuteczna.

Metody: szkolenie, przekonywanie, propaganda, informowanie, przetwarzanie.

KONCEPCJE STOSOWANIA I WYKONYWANIA KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI:

1. Skrajny abolicjonizm- odrzucenie zupełnie stosowania kary pozbawienia wolności.

2. Odebranie karze pozbawienia wolności statusu podstawowego środka reakcji karnej oraz złagodzenie jej ujemnych następstw.

3. Kara pozbawienia wolności- jako środek nastawiony tylko na izolację przestępców, bez prób wpływania na zmianę ich funkcjonowania w społeczeństwie w przyszłości.

ZAKRES BADAŃ KRYMINOLOGII:

1) Sprawca przestępstwa (przyczyny, motyw, okoliczności)

2) Ofiara (zachowanie np. prowokacja, konsekwencje np. emocjonalne - ofiara mocno przeżywa, płacze, depresja)

3) Przestępstwo (jedne czyny są, inne nie- dlaczego?)

4) Przestępczość (struktura, które dominują przestępstwa, funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości np. analiza orzeczeń, jak funkcjonują sądy, prokuratury)

5) Zjawiska patologii społecznej, które mają powiązanie z przestępczością (np. związanie alkoholizmu/uzależnienia od narkotyków z przestępczością- zwiększenie- jakie ma powiązanie)

KRYMINALIZACJA - uznanie jakiegoś czynu za przestępstwo lub utrzymanie przestępczości tego czynu.

DEKRYMINALIZACJA- wyłączenie jakiegoś czynu z kręgu przestępstw.

POWODY KRYMINALIZACJI:

1) Ochrona dobra prawnego - co jest najważniejsze: życie, zdrowie, wolność, interesy ekonomiczne, ochrona środowiska naturalnego, obrót papierami wartościowymi, pieniędzmi.

2) Utwierdzanie postaw moralnych

3) Rozładowywanie napięć społecznych (np. korupcja)

ZASADY KRYMINALIZACJI:

1) Bilans zysków i strat - spowodowanych kryminalizacją

2) Zasada proporcjonalności - pozytywy i negatywy spodziewane; jeżeli koszty przewyższają zyski, to kryminalizację należy odrzucić, a jak odwrotnie to nie odrzucać. Także jeżeli nie wiadomo jakie/lub czy jakieś zyski przyniesie kryminalizacja to należy ją odrzucić.

3) Zasada subsydiarności - prawo karne nie powinno wkraczać (nie powinno być kryminalizacji) jeżeli wystarczają środki przewidziane w innych dziedzinach prawa (np. prawie administracyjnym, prawie pracy, prawie karno-administracyjnym). Zasada ta obowiązuje i w tworzeniu i w stosowaniu prawa.

CELE REAKCJI PRAWNO-KARNEJ (sankcji):

1) Cel sprawiedliwościowy - zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości.

2) Cel ogólno-prewencyjny - oddziaływanie na społeczeństwo.

3) Cel szczególno-prewencyjny - oddziaływanie na sprawcę.

4) Cel kompensacyjny - naprawienie lub zmniejszenie zła spowodowanego przestępstwem.

Kontrola społeczna - działanie zmierzające do podporządkowania członków społeczeństwa normom grupowym.

Mechanizmy:

1) Uleganie - ulegamy w związku z obawą przed karą, albo z konsekwencją nie uzyskania jakiejś gratyfikacji.

2) Identyfikacja - przestrzeganie norm zachowania motywowanie chęcią upodobnienia się do pewnych osób/grupy osób.

3) Eksternalizacja - włączenie określonych przekonań w indywidualny system wartości. Przekonanie- i wyrażanie tych wartości jako własne. Eksternalizacja to najtrwalszy mechanizm skłaniający jednostkę do podporządkowania się.

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ:

1) Zasada winy - musi być winny sprawca. Winny jest wtedy, gdy jest świadomy, poczytalny.

Niepoczytalny, gdy choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe (niski stopień inteligencji), inne zakłócenia czynności psychicznych (np. choroba starczam nowotwory, cukrzyca, epilepsja). Wina jest podstawowym czynnikiem przestępstwa.

Struktura - udział danej kategorii przestępstw w danym roku do udziału wszystkich przestępstw

PRZESTĘPSTWA STWIERDZONE - to zdarzenie uznane za przestępstwo i potwierdzone przez organ procesowy (rzeczywiście miało miejsce).

PROGNOZA- suma wszystkich wskaźników dynamiki dla danej kategorii przestępstwa (P). Ogólnie na przestrzeni lat czy wzrosło czy nie liczba danego przestępstwa.

ETIOLOGIA/PRZYCZYNY PRZESTĘPCZOŚCI - badanie motywów popełnienia czynu przestępnego:

- Brak ojca, zimna wyrachowana matka, nieudane dzieciństwo (czynnik egzogenny) - Niski poziom serotoniny (czynnik egzogenny)

- Uszkodzenie mózgu (czynnik egzogenny lub endogenny)

- Silne zaburzenia psychiczne (czynnik endogenny)

- Skłonności do: dręczenia zwierząt, podpaleń (czynniki egzogenne)

- Mało aktywna przednia część mózgu- u morderców w afekcie (czynnik endogenny) - Aktywna przednia część mózgu - u seryjnych morderców( czynnik endogenny) - Wpływ środowiska (czynnik egzogenny) - Komplikacje w trakcie porodu (czynnik endogenny)

- Wpływ rodziny, rówieśników(czynnik egzogenny)

EGZOGENNE- zewnętrzne-obiektywne- przedmiotowe

ENDOGENNE- wewnętrzne-subiektywne-podmiotowe- biologiczne

CZYNNIKI KRYMINOGENNE:

1) osobowość

2) stan psychiczny

3) sytuacja/okoliczności

KRYMINOLOGIA - to nauka o przestępstwie - nauka empiryczna, interdyscyplinarna- korzysta z metod innych dyscyplin naukowych, np. medycyny, socjologii, psychologii, ekonomii.

PAUL TOPINARD (1879)- twórca pojęcia kryminologia

KRYMINOLOGIA- zajmuje się zjawiskiem przestępstwa. Do jej przedmiotów można zaliczyć: przestępstwo, przestępcę, formy objawowe tj. dynamikę i strukturę przestępczości, geografię kryminalną. Ponadto badania nad ustalaniem przyczyn przestępczości oraz przyczyn następnych zjawisk społecznych.

Crimen(przestępstwo)+logos(nauka)- wcześniej określana jako antropologia kryminalna(Lombroso).

Podstawowe definicje kryminologii:

Wg Brunona Hołysta/wąski zakres:- Kryminologia jest nauką o przestępstwie i przestępcy, objawach i przyczynach przestępczości i innych z nią związanych zjawiskach społecznej oraz o ich zapobieganiu, a także funkcjonowaniu systemu sprawiedliwości karnej.

Wg j. Błachut, A. Gaberle, K. Krajewski/szeroki zakres: - Kryminologia to nauka społeczna zajmująca się badaniem i gromadzeniem całościowej wiedzy na temat przestępstwa jako pewnej szczególnej formy zachowania dewiacyjnego, przestępczości jako pewnego zjawiska społecznego, a także osoby sprawcy przestępstwa, jak również ofiary przestępstwa, a także instytucji i mechanizmów kontrolnych, jakie tworzą społeczeństwa w celu zapobiegania i zwalczania przestępczości.

PRZEDMIOT BADAŃ KRYMINOLOGICZNYCH:

- przestępstwo jako pewna kategoria społeczna

- przestępczość jako zjawisko społeczne

- osoba sprawcy przestępstwa

- ofiara przestępstwa

- kontrola społeczna i reakcja na przestępstwo [zapobieganie i zwalczanie]

DZIAŁY KRYMINOLOGII:

1) Symptomatologia kryminalna/fenomenologia

2) etiologia kryminalna

3) profilaktyka kryminalna

4) funkcjonowanie systemu sprawiedliwości

FENOMENOLOGIA/SYMPTOMATOLOGIA KRYMINALNA- zajmuje się formami objawowymi przestępczości, jest ukierunkowana na sporządzenie opisu zjawisk przestępczych. Ilościowy opis zjawiska przestępczości.

Do przedmiotowego opisu zaliczamy:

- Strukturę przestępczości- ze względu na rodzaj popełnianych przestępstw, wskazując jednocześnie jak w ogólnej liczbie zachowań przestępczych charakteryzuje się poszczególne kategorie przestępstw.

- Dynamika przestępczości- tempo, kierunek zmian, rozmiary, nasilenie przestępczości.

- Mechanizmy przestępczego działania i sposoby popełniania przestępstw- tj. formy i metody przestępstw spowodowanej działaniem sprawcy, faktyczne.

- Geografia kryminalna- to opis terytorialny rozszerzenia przestępczości z uwzględnieniem zróżnicowanych kryteriów.

ETIOLOGIA KRYMINALNA- koncentruje uwagę na badaniach czynników przyczynowych przestępczości, zajmuje się badaniem przyczyn występowania przestępczości, czyli chodzi o konkretne poszukiwania i analizę czynników. Analiza przyczyn obejmuje także budowę osobowości przestępcy i ma na celu wyciąganie wniosków odnośnie indywidualnych czynników deterministycznych zachowania przestępczego konkretnego sprawcy.

Badanie obejmuje zatem: Osobowość sprawcy, Motywy i pobudki działania, Sytuację rodzinną, majątkową, poziom wykształcenia. W ten sposób uzyskuje się całokształt cech statycznych i dynamicznych, które sprawiają, że konkretna osoba popełnia przestępstwo.

PROFILAKTYKA KRYMINALNA- dział kryminologii, który ma za zadanie opracowywać środki zapobiegania przestępczości- ekonomiczne, społeczne, wychowawcze, działania organów państwowych[sądy, prokuratura]np. treści kultury, oświaty, polityka karna. Wyznaczanie metod i środków zapobiegania przestępstwom.

KRYMINALISTYKA- jest nauką zajmującą się przede wszystkim opracowaniem metod i sposobów wykrywania przestępstw i ich sprawców oraz dowodzeniu tych przestępstw w sądzie. Kryminalistyka podobnie jak medycyna sądowa, psychiatria i psychologia sądowa spełnia rolę usługową w procesie karnym w zakresie ustalania prawdy materialnej.

PARADYGMATY/GŁÓWNE NURTY KRYMINOLOGII:

KRYMINOLOGIA KLASYCZNA- XVIIIw i początek XXw. Twórcy: - Cesare Beccaria, autor „O przestępstwach i karach” 1764r., Jeremy Bentham, Immanuel Kant, Anselm Feuerbach, Georg Hegel. Założenia: każdy człowiek, w tym także sprawcy przestępstw są przede wszystkim jednostkami racjonalnymi tzn. w sposób świadomy wybierają pomiędzy różnymi alternatywami postępowania. Każdy człowiek jest równocześnie jednostką wolną.

INTERMINIZM- nie istnieją żadne ogólne prawa ani powszechne prawidłowości determinujące rozwój świata, w etyce- uznają wolność woli jaka jest niezależna od czynników zewnętrznych.

- przestępca to zupełnie normalna, nie różniąca się niczym od wszystkich ludzi jednostka, która w świadomy sposób wybrała zachowanie przestępcze: w takiej sytuacji wszyscy jesteśmy potencjalnymi przestępcami i każdy człowiek jest w jednakowym stopniu zdolny do popełnienia przestępstwa.

Pesymistyczna wizja natury ludzkiej:

- każdy człowiek jest nie tylko zdolny, ale i skłonny do popełniania przestępstwa. Człowiek jest ze swojej natury istotą złą.

- Bez prawa karnego, bez groźby ukarania niemożliwe byłoby istnienie społeczeństwa.

- człowiek jest istotą, której zachowania mogą być manipulowane za pomocą obawy przed karą.

Kwestia odpowiedzialności:

- ponieważ człowiek jest racjonalny i wolny, jest również odpowiedzialny za swoje postępowanie. Absolutnej koncepcji kary, która ma wymiar i sens przede wszystkim empiryczny i stanowi odpłatę za wyrządzone zło.

- Przede wszystkim prewencja generalna!- odstraszanie.

KRYMINOLOGIA POZYTYWISTYCZNA- II połowie XIX - I połowoa XXw. Cesare Lombroso, Enrico Ferrege, Rafaele Gerofalo.

Lombroso „Człowiek-zbrodniarz” (1876r.) koncepcję urodzonego przestępcy. Założenia:

1) scjentyzm- kult nauki, wiara w nieograniczone możliwości i wykorzystanie nauki dla dobra ludzkości.

2) naturalizm metodologiczny- przekonanie o możliwości uprawiania nauk społecznych na wzór systemu.

3) deterministyczna koncepcja człowieka i sprawcy przestępstwa- przyczyny musi mieć zachowanie człowieka, w tym- zachowanie przestępcze.

Lombroso : Dlaczego jedni popełniają przestępstwa, a inni nie?

POZYTYWIZM -optymistycznej wizji natury człowieka- większość ludzi jest z natury skłonna do dobra i konformizmu, natomiast żeby popełnić przestępstwo należy posiadać pewne szczególne właściwości. Przestępcy to jedynie dotknięta specyficznymi „wadami” mniejszość każdego społeczeństwa.

Kara ma mieć celowy charakter- prewencyjna -zapobieganie!

Naturę ładu społecznego - konsensualna wizja społeczeństwa: traktowanie przestępcy jako odmieńca na społecznym marginesie, przestępca jako zachowanie rzadkiego, a prawa karnego jako reprezentacji interesu większości objętego powszechnym społecznym konsensusem.

KRYMINOLOGIA ANTYNATURALISTYCZNA-60 i 70 XX w.

- pytanie reaktywne: dlaczego pewne zachowania są uznawane za przestępstwo i pewni ludzie uznawani za przestępców a inni nie?

- zorientowana na normę.

- pytanie o mechanizmy funkcjonowania instytucji kontroli społecznej,

-nauką o genezie, mechanizmach, funkcjonowaniu, społecznych funkcjach norm społecznych, w tym norma prawa karnego.

- co najmnej postawę sceptycznego krytycyzmu wobec instytucji kontrolo społecznej, a w skrajnych wypadkach nawet do całkowitej ich negacji i odrzucenia.

- Zapobieganie przestępczości polegać może jedynie na zmianie sposobu stanowienia- depenalizacja, dekryminalizacja.

- Normy prawne stosowanie są jako środek dyscyplinowania jednostek, zwłaszcza tych u dołu drabiny społecznej, a naznaczonym jako przestępca może zostać każdy, niezależnie od tego czy naruszył normę czy nie.

KRYMINOLOGIA NEOKLASYCZNA- 70 XX,w USA.

Czerpiąc z dorobku innych koncepcji kryminologicznych i innych dyscyplin społecznych, stał się bardzo wpływowym w kryminologii i polityce kryminalnej. Główne tezy neoklasycyzmu:

1) Przestępstwo- to zachowanie człowieka stanowiące akt wolnej woli, a więc jest on za nie odpowiedzialny.

2) Kara- odpłata za wyrządzone zło i sposób powstrzymania przed popełnianiem przestępstw.

3) zapobiegania przestępstwom - karą kryminalną, która musi czynić zadość społecznemu poczuciu sprawiedliwości oraz odstrasza potencjalnych sprawców przestępstwa.

4) społeczeństwo musi dążyć do ograniczenia przestępczości, gdyż stanowi ona zagrożenie dla tworzących społeczeństwo jednostek.

TEORIE KRYMINOLOGICZNE:

1. Biologiczne- Cesare Lombroso , Enrico Ferri, Raffaele Garofalo

2. Psychologiczne:- Zygmunt Freud, Konrad Lorenz, John Dollard, Norman Miller, Erich Fromm, J.L.A. Koch, A. Bilikiewicz

3. Socjologiczne:

- Robert Merton, Thorsen Sellin, Edwin Sutherland, Fredric Trasher, Albert Cohen, Walter Miller, Richard Cloward, Lloyd Ohlin, David Matz [i Sykes], Travis Hirschie, Edwin Lemert, Albert Bandura.

C. LOMBROSO - determinizm przestępczy - włoska szkoła pozytywna- urodzony przestępca, dziedziczne, cechy anatomiczne, typy przestępców(z epilepsją, moralnie obłąkani, urodzeni, przypadkowi, z afektu). Teoria antropocentryzmu-1876.

KRETSCHMER- teoria konstytucjonalna- typy somatyczne + odpowiednie konstrukcje psychiczne- w tym skłonności do zapadania na choroby psychiczne [typy: asceniczny, atletyczny, pykniczny, dysplastyczny].

TEORIA ENDOKRYNOLOGICZNA- niewłaściwe funkcjonowanie gruczołów dokrewnych mają wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego i odmienność w zachowaniu człowieka- co przyczynia się do zachowań przestępczych.

TEORIA CHROMOSOMOWA- męski chromosom płciowy- powoduje zachowania o podłożu agresywnym.

Z. FREUD - teoria psychoanalityczna - nieuświadomione popędy i instynkty (życia, miłości, śmierci). Instynkt śmierci- do samounicestwienia dąży- to podłoże agresywnego zachowania. Trzy sfery psychiki człowieka- id (podświadoma), ego(świadoma osobowość), superego (sumienie- nieświadome). Zachowanie przestępcze ma charakter kompensacyjny- ma prowadzić do rozładowania istniejących kompleksów.

K. LORENZ - teoria/instynkt agresji- siłą napędową są 4 instynkty (seksualny, głodu, agresji, ucieczki). Zachowania agresywne są spontaniczne. Teoria Freuda i Lorenza- opiera się na modelu hydraulicznym- stosuje analogię do ciśnienia jakie wywiera sprzężona woda w zamkniętym zbiorniku- wystarczy niezbyt silny bodziec, aby wywołać gwałtowną reakcję agresywną.

J. DOLLAR i N. MILLER- teoria frustracji-agresji - zachowanie agresywne jest zawsze skutkiem frustracji (doświadczanie nieprzyjemnego stanu subiektywnego wynikającego z zablokowania realizacji jakiegoś dążenia). Zwiększenie frustracji- zależy od siły dążenia do celu i częstotliwości blokowania celu.

Miller: punkty skupienia: trudności/kłopoty, twardość, cwaniactwo/spryt, podniecenie/emocje, los/przeznaczenie, niezależność.

BERKOWITZ- modyfikacja teorii frustracji-agresji. Schemat: frustracja->agresja+emocje specyficzne dla agresji (gniew) np. nawyk reakcji agresywnej->agresja.

Osoba jest w stanie gotowości do zachowań agresywnych, nie ma natomiast automatycznej reakcji agresywnej. Agresja wyzwala się pod wpływem podobnych bodźców lub innych, jak również w wyniku nawyku reagowania agresywnego.

E. FROMM- teoria agresji-obronne zachowania agresywne- zachowania agresywne dzielimy: obronne (usunięcie zagrożenia) i dezadaptacyjne (destrukcyjność i okrucieństwo).

PSYCHOPATIA (osobowość dyssocjalna) - zaburzenie struktury osobowości o trwałym charakterze. Typy: manipulatorski, nadpobudliwy, sadystyczny. Zachowanie psychopatów bardzo trudno podlega jakimkolwiek zmianom nawet pod wpływem kary.

1) J.KOCH- twórca pojęcia psychopatia: to anormalność w sferze emocjonalno-wolicjonalnej i intelektualnej. Jest ona wrodzona lub nabyta.

CHARAKTEROPATIA - to anomalia osobowości wywołana organicznym uszkodzeniem tkanki mózgowej w wyniku: zapalenia mózgu, intoksykacji, urazu mechanicznego czaszki, niedotlenienia noworodka, gruźlicy. Cechy: impulsywność, euforia, drażliwość, trudność z opanowaniem gniewu. Typy: miażdżycowa, starcza, poencefaliczna, alkoholowa, wywołana narkomanią.

SOCJOPATIA- to anomalia osobowości. Środowiskowe (wychowawcze) podłoże nieprawidłowości. Cechy: brak wyrzutów sumienia, ubóstwo emocjonalne, niski poziom lęku, zachowania aspołeczne. Możliwa korekta zachowania przez zmianę warunków środowiskowych, dostarczenie pozytywnych wzorów zachowań.

R. MERTON- [+Drukheim] teoria anomii- koncepcja socjologiczna- przyczyna społeczeństwo. Zachowania dewiacyjne są wynikiem napięć w strukturze społecznej i kulturowej. Anomia- stan załamania, w wyniku silnej rozbieżności między normami i celami kulturowymi, a możliwościami działania w strukturze społecznej. Typy przystosowania się jednostek:

1. konformizm- akceptacja celów i środków

2. rytualizm- akceptacja celów, ale nie dążenie do nich, legalne środki

3. innowacja- akceptacja celów, nielegalne sposoby ich osiągania

4. wycofanie- brak akceptacji celów i środków, rezygnacja z celów

5. bunt- nie akceptowanie celów i środków, nowy wzorzec i cele.

SUTHERLAND- teoria zróżnicowanych powiązań- konflikt kultur (całkowicie przestępcza, nieprzestępcza i pośredni-konfliktowy). Zachowanie przestępcze jest wyuczone przez komunikowanie się z grupami!

TRASHER- koncepcja podkultury przestępczej- przyczyną powstawania gangów młodzieżowych jest brak kontroli społecznej; brak norm zwiększa prawdopodobieństwo zachowań agresywnych.

COHEN- związek podkultury przestępczej z gangami młodzieżowymi warstw niższych. Zablokowane możliwości rodzą frustrację- redukowana jest ona przez odwrócenie wartości. Hedowizm, bezcelowość, negatywizm, złośliwość, nieużyteczność.

LEMERT- t.naznaczenia/stygmatyzacji, dewiacja pierwotna i wtórna.

BANDURA- teoria uczenia się zachowań agresywnych- poprzez własne bezpośrednie doświadczenie lub przez naśladownictwo. Bodźce: awersyjne (wywołują ujemne emocje-frystracja), instrumentalne (prowadzą do uzyskania określonej korzyści), modelujące (wpływ otoczenia na zachowanie), instrukcyjne (od autorytetów), związane z chorobą lub zaburzonym stanem psychicznym.

---