PROMOCJA ZDROWIA I EDUKACJA ZDROWOTNA
( 20 godzin )
- zaliczenie z oceną, test na ostatnich zajęciach 16.05.2009
22.02.2009
Promocja zdrowia
- początkowo jako społeczny ruch prozdrowotny, a obecnie funkcjonuje także jako dziedzina nauki rozwinięta na gruncie zasad higieny oraz jako rezultat wzrastających potrzeb finansowych medycznej opieki zdrowotnej, wiąże się głównie z rozwojem technik i technologii mających zastosowanie w diagnostyce terapii i rehabilitacji
- mówi się ostatnich latach coraz więcej , dla wielu pojęcie to nie stanowi więcej a niżeli nowe hasło , które ma zastąpić dotychczasowa profilaktykę
- to proces podejmowania decyzji w sprawach ludzkiego zdrowia i opiera się przede wszystkim na aktywności środowisk zdolnych i współpracy międzysektorowej, tak więc zdrowie i jego promocja stanowią zagadnienie bardzo złożone , wykraczające poza problematykę i działalność ściśle medyczną
Pod pojęciem zdrowia kryją się:
Profilaktyka
Edukacja zdrowotna
Polityka zdrowotna
Profilaktyka
- zapobieganie chorobom, to działania głównie medyczne, przeciwko określonej chorobie, grupie chorób.
Gdzie tworzy się zdrowie?
- najprostsza odpowiedzią jest stwierdzenie , że zdrowie tworzy się tam gdzie człowiek żyje, pracuje, odpoczywa. Równie ważne jest jak żyje, zdrowie tworzy się w zależności od warunków i sposobu życia.
Międzynarodowa Konferencja Promocji Zdrowia w 1986r w Ottawie- powstała tam „Karta Ottawska” - jest nazywana Konstytucją promocji zdrowia.
W końcu lat 70-tych ( ŚOZ) Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła listę czynników warunkujących zdrowie:
- pełne korzystanie z praw i swobód obywatelskich
- dobre warunki mieszkaniowe
- komunikacja i łączność z innymi ludźmi
- możliwość wypoczynku
- dostępność odpowiedniej odzieży
- możliwość zatrudnienia i praca w odpowiednich warunkach
- utrzymanie kondycji psychofizycznej
- uzyskanie odpowiedniego wykształcenia
Do utrzymania zdrowia jednostki określono 4 grupy czynników na zdrowie:
- styl życia ( około 50 % wszystkich wpływów )
- środowisko ok. 20 %
- cechy genetyczne ok. 20 %
- opieka zdrowotna ok. 10 %
Na stan zdrowia społeczeństwa mają wpływ:
- sytuacja demograficzna
- styl życia obywateli
- poziom warunków zdrowotnych
- sprawność systemu ochrony zdrowia
Poprzez kształtowanie prozdrowotnego stylu życia należy dążyć do promowania takich zachowań jak:
- przestrzeganie rygorów zrównoważonej diety
- regularna aktywność fizyczna
- zdobywanie i wykorzystywanie umiejętności opanowania sytuacji stresowych
- czynnik ryzyka- palenie papierosów
Pięć zasadniczych grup środowisk warunkujących zdrowie:
- środowisko fizyczne
- środowisko społeczne
- polityka sektorowa
- zasoby
- ogólne środowisko polityczne
W Karcie Ottawskiej 5 działań podejmowanych równocześnie aby stworzyć strategię promocji zdrowia:
- określenie zdrowotnej polityki społecznej
- tworzenie środowisk wspierających zdrowie
- wzmacnianie działań społecznych
- rozwijanie umiejętności osobistych
- reorientacje świadczeń zdrowotnych
Z praktycznego punktu widzenia na szczególną uwagę zasługują:
- tworzenie i wzmacnianie środowisk wspierających zdrowie
- reorientacja świadczeń zdrowotnych
- polityka zdrowia publicznego
Poprawia stanu zdrowia ludności: jest zawsze obserwowana tam gdzie ma miejsce kombinacja czterech czynników:
-wzrostu gospodarczego
- wyrównanej dystrybucji dochodów
- znacznego inwestowania w edukację i spójności społecznej
Promocja zdrowia:
- jest procesem umożliwiającym zwiększenie kontroli nad zdrowiem oraz jego polepszenie poprzez podwyższanie poziomu wiedzy o sposobach zapobiegania chorobom w celu długotrwałej poprawy stanu zdrowia społeczeństwa- Ottawa 1986
Jedną z metod oddziaływania na kształtowanie stylu życia jednostek i grup społecznych jest edukacja zdrowotna.
Edukacja zdrowotna- sprowadza się do świadomego stwarzania sposobności do ucznia się.
W szerszym rozumieniu jest kluczowym narzędziem promocji zdrowia.
Funkcjonują trzy modele edukacji zdrowotnej:
1.Model zorientowany na chorobę
- najbardziej odległy od tej idei
- główny cel, zapobieganie określonym jednostkom chorobowym
- szczególnie mało efektowny w przypadku ludzi młodych, brak dostatecznych argumentów do zmian, zachowań na korzystne dla zdrowia
2. Model zorientowany na czynniki ryzyka
- zapobieganie kilku chorobom jednocześnie
- zwalczając różne czynniki ryzyka zakłada współpracę interdyscyplinarną- zaleta
- koncentruje się na problemie , unikanie zaburzeń, a nie uwzględniania zwiększenia potencjału zdrowia pozytywnego nie do końca jest spójny z ideą promocji zdrowia
3. Model zorientowany na zdrowie
- spostrzega się zdrowie w ujęciu holistyczno-bio-psycho-społecznym
- skuteczność dotyczy trwałego oddziaływania w sferze zmiany zachowania, główny akcent położony jest nie na chorobę ani czynniki ryzyka, ale na ludzi i miejsca
- główny wysiłek koncentruje się na budowaniu i wdrażaniu kompleksowych programów edukacji zdrowotnej ukierunkowanych na kluczowe dla kształtowania zdrowia danej społeczności środowiska społeczne jak środowisko szkoły czy miejsca pracy oraz grupy np. ludzie starsi, bezrobotni, mniejszości etniczne
Podstawowe techniki w procesie zmiany zachowań dotyczących zdrowia to:
- dostarczanie adekwatnych informacji
- perswazja używana w celu motywowania
- uczenie umiejętności praktycznych
- interakcje ze środowiskiem w celu uzyskania wsparcia społecznego i tworzenia warunków dla zmiany
Współczesna edukacja zdrowotna:
- nie powinna koncentrować się jedynie na zdrowiu jednostek i jego zagrożeniach
- wymaga różnych form działań skierowanych na grupy, w tym grupy profesjonalne w celu wspomagania tworzenia warunków dla zmiany czy podejmowanie wysiłku jednostki i grup w sferze samodzielnego działania na rzecz zdrowia na różnych poziomach organizacji życia społecznego
Modele edukacji zdrowotnej ze względu na typy reakcji między nadawcami i odbiorcami informacji:
- reakcja utorytatywna
a). wiedza przekazywana w ramach tego rodzaju edukacji połączona jest z precyzyjnymi wskazówkami co do tego co powinno być zrobione, a czego należy unikać aby nie stracić zdrowia. Proces edukacji ma charakter instruktażowy , ochrona przed niekorzystnym zdarzeniem dla zdrowia
b). nie sprzyja przekształcaniu sposobów podchodzenia przez jednostkę do różnych sytuacji w życiu
c). rezultaty tego typu edukacji są na ogół niewielkie- człowiek zyskuje nowe informacje ale nie prowadzą one do zmiany
d). powinna być łączona z prewencją wtórną i oddziaływaniem na grupy ryzyka do których klasyfikacja odbywa się z wykorzystaniem kryteriów zewnętrznych wobec jednostki
- edukacja uczestnicząca
a). oparta na wymianie wiedzy między ekspertem a klientem, po to by poprawić własny stan zdrowia
b). celem procesu edukacyjnego jest wyrabianie umiejętności tworzenia warunków działających na korzyść rozwoju jednostkowych i zbiorowych potencjałów
c). ten typ należy wiązać z prewencją pierwotną
d). „działanie na rzecz czegoś”
- edukacja promująca
a). oparta na wzajemności i wspólnym świadczeniu pomiędzy przekazującym wiedze a odbiorcą
b). zakłada, że osoba edukowana jest autonomicznym systemem i w związku z tym zmiany w zachowaniach zdrowotnych powinna dokonywać samodzielnie na drodze autorefleksji opartej na wiedzy