„Skóra jako narząd odbierający bodźce”
Skóra spełnia w organizmie człowieka bardzo ważne funkcje- ochronne, wydzielnicze, termoregulacyjne, resorpcyjne, oraz jest narządem czucia. Dzięki narządom zmysłu umieszczonym na powierzchni naskórka odbiera wszystkie bodźce ze świata zewnętrznego i przekazuje je do ośrodkowego układu nerwowego. W skład narządów zmysłowych skóry- zmysłów somatycznych, wchodzą wyspecjalizowane receptory, odbierające bodźce o ściśle określonych parametrach fizycznych i chemicznych.
Wśród nich wyróżniamy:
dotyk- receptory czuciowe
nocycepcja - receptory bólu- nocyceptory
zmysł temperatury - termoreceptory
W skórze znajdują się liczne zakończenia nerwowe - wolne i wchodzące w skład receptorów posiadających własną, odrębną strukturę. Rozmieszczenie receptorów czuciowych w skórze jest bardzo różne. Dlatego też różne okolice skóry wykazują inną wrażliwość na ucisk. Najbardziej są wrażliwe opuszki palców, czubek nosa, oraz wargi. Najmniej - ramiona, uda i grzbiet.
Dzięki zmysłowi dotyku czujemy, gdy nas ktoś dotknie. Jesteśmy w stanie ocenić rozmiar, kształt i ciężar przedmiotów, a także stwierdzić czy coś jest twarde czy miękkie, zimne czy ciepłe i czy może być źródłem bólu. Dotyk zapewnia też orientację przestrzenną.
Do receptorów dotyku należą: łąkotki dotykowe Merkela - są one odpowiedzialne za dokładną lokalizację dotyku, ciałka dotykowe Meissnera - wykrywają zmiany siły działania bodźca oraz receptory koszyczkowe mieszków włosowych które stanowią zakończenia cienkich włókien mielinowych wokół mieszków włosowych. Wykrywają one bodźce dotykowe o słabej intensywności. Dzięki nim każdy włos jest receptorem dotyku;
Pewną odmianą dotyku jest ucisk, którego receptorami są ciałka blaszkowate Vatera-Paciniego- reagują one na bodźce działające szybko i krótkotrwale np. wibracje), ciałka zmysłowe (narządy końcowe Ruffiniego) stanowią kłębki nie- osłoniętych włókien nerwowych znajdujących się w warstwie brodawkowej skóry i w tkance podskórnej. Służą do odbierania długotrwałego i silnego ucisku oraz ciałka buławkowate - Golgiego-Mazzoniego.
Według międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu (ASP) ból jest nieprzyjemnym przeżyciem towarzyszącym istniejącemu lub zagrażającemu uszkodzeniu tkanki. Za jego czucie odpowiedzialne są tzw. nocyceptory (występują w postaci wolnych zakończeń nerwowych) . Nocycepcja - to proces rozpoznawania uszkodzenia tkanek wywołanego przez bodźce mechaniczne, termiczne lub chemiczne. Informacja o uszkodzeniu jest przekazywana do ośrodkowego układu nerwowego.
Mechanizm odczuwania bólu ma chemiczny charakter i związany jest z uwalnianiem z uszkodzonych tkanek mediatorów chemicznych, zwłaszcza - kinin. W momencie uszkodzenia, pod wpływem bodźca z tkanek wydzielane są enzymy, które redukują wydzielanie kinin i prostaglandyn. Intensywność czucia bólu jest regulowana przez układ przeciwbólowy, którego działanie polega na ograniczeniu impulsów bólowych docierających do ośrodków bólowych mózgu.
Zmysł bólu może być pobudzany przez różne bodźce :
mechaniczne
termiczne
chemiczne
elektryczne
Termoreceptory, są to receptory reagujące na zmiany temperatury.
Wywołują one uczucie ciepła lub zimna. Termoreceptory dzielą się na receptory zewnętrzne - termoeksteroreceptory, które położone są na skórze i odbierają bodźce cieplne ze środowiska, oraz receptory wewnętrzne - termoenteroreceptory, kontrolujące temperaturę wnętrza organizmu. Temperatura wykrywana jest przez wolne zakończenia nerwowe. Ośrodek termoregulacji znajduje się w podwzgórzu i tam kierowane są wszystkie impulsy z receptorów. Po przetworzeniu drogą nerwów obwodowych przekazywane SA na obwód do mięśni, gruczołów potowych, naczyń krwionośnych i narządów miąższowych. Receptory termiczne skóry rozmieszczone są w tak zwanych punktach zimna i ciepła. Receptorów zimna jest 8 razy więcej niż receptorów ciepła. W wypadku skóry człowieka w zakresie temperatur od 12 do 25 o C pobudzane są receptory zimna, w zakresie od 35 do 45 o C termoreceptory ciepła, natomiast w zakresie pośrednim 25 do 35oC występują oba rodzaje receptorów. Skórne termoreceptory ssaków są często zamknięte otoczką.
Dzięki współdziałaniu wszystkich receptorów jesteśmy w stanie odbierać wszystkie bodźce.
Bibliografia:
Książki:
„Biologia” - Boyce Rensberger
„Skóra - poradnik zdrowia”
Internet :
http://encyklopedia.interia.pl/haslo?hid=140442
http://www.victoria.com.pl/index.php?option=displaypage&Itemid=128&op=page&SubMenu