FARMAKOLOGIA wykład 18 (22 IV 02) LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁADU ODDECHOWEGO

Infekcja dróg oddechowych: zapewnić odpowiednią wentylację udrażniając drogi oddechowe

• zmniejszyć obrzęk zapalny w nosie ← α₁-mimetyki: nafazolina (Rhinazil), oksazolina (Tymazen)

• stosowane za często doprowadzają do wtórnej anemizacji błony śluzowej nosa i jej zaniku

Etapy procesu zapalnego:

• faza naczyniowa

• napływ komórek zapalnych do obszaru objętego procesem zapalnym

• uwolnienie mediatorów (histamina!)

• rozszerzenie naczyń

• tworzenie przesięku i obrzęku

• faza komórkowa

• naciek granulocytów, limfocytów, makrofagów w błonie śluzowej

• modulacja przez cytokiny (interleukiny, TNF-α) i wtórne mediatory

GRUPY LEKÓW OSŁABIAJĄCYCH PROCESY ZAPALNE W OBRĘBIE BŁONY ŚLUZOWEJ DRÓG ODDECHOWYCH

• glikokortysteroidy - hamują wytwarzanie prostaglandyn, leukotrienów, NO i cytokin

• leki przeciwhistaminowe - blokując działanie histaminy osłabiają przepuszczalność naczyń, ograniczają obrzęk naczyniowy, zmniejszają produkcję śluzu i skurcz oskrzeli

• NLPZ - hamują wytwarzanie prostaglandyn, tromboksanu, ale nasilają produkcję leukotrienów! → astma aspirynowa

• fenspiryd:

• ↓ wytwarzanie metabolitów kwasu arachidowego (PG, Tx, LT)

• ↓ chemotaksji

• normalizuje produkcję śluzu

• hamuje skurcz oskrzeli

• zmniejszenie przekrwienia i obrzęku błony śluzowej dróg oddechowych

• normalizacja wydzielania gruczołów śluzowych

• poprawa transportu śluzowo-rzęskowego

• działanie antybronchokonstrykcyjne

LEKI WYKRZTUŚNE - EXPECTORANTIA

• wykrztuśne właściwe - secretomotorium

• działające bezpośrednio na drogi oddechowe

• wydalane przez gruczoły oskrzelowe:

• jodek potasu KI

• wodorowęglan sodu NaHCO₃

• chlorek amonu NH₄Cl

• NaCl

• wydalane przez płuca i drażniące receptory błony śluzowej oskrzeli

• kreozot - guajazyl, tiokol

• olejki eteryczne: sosnowy, miętowy, eukaliptusowy, terpentynowy

• działające na odruch nerwu błędnego

• emetyna z wymiotnicy (Radix Ipecacuanhae)

• saponiny

• kwas benzoesowy

• mukolityki - secretoliticum

• N-acetylocysteina (ACC, Broncholin, Mistabron)

• ambroksol (Deflegmin)

• bromheksyna (Flegamina)

ASTMA OSKRZELOWA

Przewlekłe schorzenie zapalne dróg oddechowych, w którym biorą udział różne komórki, w tym komórki tuczne i eozynofile

Zapalenie to wywołuje rozległą niedrożność dróg oddechowych o zmiennym nasileniu, często odwracalną samoistnie lub

po leczeniu, z okresami zaostrzeń

• Klasyfikacja etiopatogenetyczna:

• astma wewnątrzpochodna = kryptogenna

• astma zewnątrzpochodna

• atypowa

• nabyta

• Czynniki wywołujące zapalenie i nadreaktywność oskrzeli:

• alergeny środowiskowe

• chemiczne związki drażniące

• leki

• infekcje wirusowe

• Czynniki wyzwalające skurcz oskrzeli i kaszel:

• wysiłek fizyczny

• chłodne, suche powietrze

• silne emocje

LEKI ROZSZERZAJĄCE OSKRZELA

• β-adrenomimetyki (β₂) pochodne adrenaliny!

• krótko działające (4-6h): salbutamol, fenoterol, terbutalina

• długo działające: salmeterol (Serevent, 12h), formeterol (Oxis), bambeterol (24h)

• działanie farmakologiczne:

• rozszerzanie oskrzeli

• ↑ oczyszczania śluzowo-rzęskowego

• hamowanie uwalniania mediatorów

• poprawa kurczliwości przepony

• ↓ ciśnienie płucne

• ↑ objętość wyrzutowa prawej komory

• lepszy efekt po podaniu doraźnym niż ciągłym; z wiekiem maleje wrażliwość receptorów na β-mimetyki

• działania niepożądane:

• tachykardia (tachyarytmia nadkomorowa)

• hipokaliemia

• drżenie mięśniowe

• hiperglikemia

• podawanie więcej niż 1,5 opakowania / miesiąc nasila prawdopodobieństwo zgonu na tle zaburzeń rytmu serca; zalecane podawanie drogą wziewną z użyciem inhalatora lub nebulizatora

• cholinolityki

• ipratropium (Atrovent)

• oksitropium

• działania niepożądane:

• zaburzenia smaku, suchość w jamie ustne

• utrudnienie mikcji, u starszych zaburzenie perystaltyki przewodu pokarmowego

• metyloksantyny

• teofilina w preparacie o przedłużonym działaniu

• bezpośredni miolityk

• jako profilaktyka napadów nocnych, leczenie astmy i POChP

• doraźnie dożylnie

• nieliniowa kinetyka

LEKI PRZECIWZAPALNE W ASTMIE OSKRZELOWEJ

1. kortykosteroidy

• Hydrocortison i.v., i.m.

• Fenicort i.m.

• Dexametason i.v.

• Polcortolon i.m.

• Betametazon (Celeston, Diprofos)

• Metyloprednizolon (Solumedrol i.m., Depomedrol i.m.)

• Beklometazon (Beclocort mite, forte - wziewny)

• Budesonid (Pulmicort, Rhinocort - wziewny)

• Fluticasone (Flicsotide)

• leki hamujące degranulację komórek tucznych

• nedokromil (Tilade)

• kromoglikan disodowy (Cromosol, Intal)

• ketotifen (Zaditen, tylko p.o.)

NOWE LEKI MODYFIKUJĄCE PRZEBIEG PROCESU ZAPALNEGO W ASTMIE OSKRZELOWEJ

1. antagoniści receptora leukotrienowego (zafirlukast, montelukast)

• ZAFIRLUKAST preparat Accolate 2 x 1 tabl. a 20 mg

• zalecany dla dorosłych i dzieci powyżej 12 r.ż.

• jako leczenie profilaktyczne, długotrwałe (nie przerywa napadu!)

• działania niepożądane:

• łagodne bóle głowy

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• reakcje typu nadwrażliwości

• bezobjawowe podwyższenie poziomu transaminaz

• interakcje z: kwasem salicylowym, erytromycyną, teofiliną, terfenadyną, warfaryną

• przeciwwskazane u kobiet w ciąży, karmiących matek i chorych z niewydolnością wątroby

• MONTELUKAST preparat Singular

• dzieci 6-14 r.ż. 1 tabl. do żucia a 5 mg przed snem

• dorośli 1 tabl. a 10 mg przed snem

• lecz. profilaktyczne długotrwałe, nie wyklucza stosowania innych leków przeciwastmatycznych

• działania niepożądane: bóle głowy i / lub bóle brzucha

• blokery syntezy leukotrienów

• ZILEUTON 4 x 600 mg

• wskazane kontrolne badanie transaminaz w czasie stosowania leku

LECZENIE NAPADU ASTMY OSKRZELOWEJ

• łagodnie rozpoczynającego się: β₂-mimetyki (wziewne) + steroidy (wziewne)

• gwałtownie nasilającego się:

• hydrokortyzon 100-200 mg i.v.

• aminofilina 5 mg / kg i.v. w 0,9% Sol. NaCl (powoli, bo ↓RR i ↑HR)

• ewentualnie: adrenalina s.c., i.m. (w reakcjach anafilaktycznych)

• β₂-mimetyki i.v., wziewne jako kontynuacja leczenia

• stan astmatyczny = ciężki napad spastyczności oskrzeli, utrzymujący się mimo podania leków

• konieczne: stosowanie leków i.v., kontrola parametrów życiowych (aby zapobiec niedotlenieniu ważnych dla życia narządów i powikłaniom sercowo-naczyniowym)

2

---