Wypowiedzenie złożone współrzędnie
Wypowiedzenie złożone współrzędnie charakteryzuje się tym, że poszczególne składniki (zdania i równoważniki zdań) są w nim jednakowo ważne, żaden nie jest określany przez drugi; wypowiedzenia złożone współrzędnie są odpowiednikami szeregów występujących w zdaniach pojedynczych. Treści zdań i równoważników zdań tworzących wypowiedzenie złożone współrzędnie uzupełniają się; ze względu
na relacje między nimi można wyróżnić poszczególne rodzaje wypowiedzeń złożonych współrzędnie.
Klasyfikacja wypowiedzeń złożonych współrzędnie ze względu na znaczenie
Wypowiedzenia złożone współrzędnie dzielimy na:
- łączne (Nasz pies pogryzł listonosza i musimy zapłacić grzywnę ); symbol: ---...---- rozłączne (Listonosz ma urlop albo leży w szpitalu ); symbol: ------
- przeciwstawne (Nasz pies pogryzł listonosza, ale ten nie wniósł skargi ); symbol: --->...<---
- wynikowe (Nasz pies pogryzł listonosza, więc musimy zapłacić grzywnę ); symbol: --->...>---.
Wypowiedzenia łączne mówią o czynnościach, stanach, zjawiskach, które mają miejsce w tym samym czasie lub w tej samej przestrzeni, treści tych wypowiedzeń łączą się ze sobą. Treści wypowiedzeń rozłącznych wykluczają się; możliwa jest albo sytuacja opisana w jednym składniku, albo opisana w drugim, nigdy obie. W wypowiedzeniach przeciwstawnych treści obu elementów składowych przeciwstawiają się sobie. W wypowiedzeniach wynikowych treści jednego składnika wynika treść drugiego.
Klasyfikacja wypowiedzeń złożonych współrzędnie ze względu na sposób połączenia składników
Składniki wypowiedzeń złożonych współrzędnie mogą być połączone na dwa sposoby:
- bezspójnikowo (wypowiedzenia łączności bezpośredniej): Nasz pies rzucił się na listonosza, pogryzł go, poranił.
- za pomocą spójników: Nasz pies rzucił się na listonosza i pogryzł go.
Wypowiedzenia współrzędnie złożone tworzone są za pomocą następujących spójników:
- łączne: i, oraz, a, ani, ni
- rozłączne: albo, lub, czy, bądż
- przeciwstawne: ale, lecz, a, jednak, zaś, natomiast
- wynikowe: więc, zatem, toteż, dlatego.