Pedagogika antyautorytarna

Pedagogika antyautorytarna jest prądem pedagogicznym, który nawiązuje najsilniej do pajdocentryzmu i pedagogiki Nowego Wychowania.
Idea wychowania antyautorytarnego jako przeciwstawna wychowaniu autorytarnemu, jest częścią szeroko pojmowanego wychowania liberalnego.

W wychowaniu antyautorytarnym wszystkie osoby traktowane są jako wolne jednostki ludzkie, gdyż takimi istotami się rodzą. Wychowawca ma zatem tyle praw do oddziaływania na wychowanka, ile ten sam lub jego rodzice mu ich przyznają. Jego autorytet jest zaś wynikiem dwustronnej interakcji, w przebiegu której obie strony wzajemnie się szanują, uznają i ufają sobie. Współpraca między nimi jest wynikiem symetrycznych relacji, wzajemnego dialogu, partnerstwa i poczucia bezpieczeństwa. Wychowawca nie stosuje środków przemocy fizycznej czy presji psychicznej.
Cele wychowania antyautorytarnego:
- wolność
- samorealizacji
- prawo do odmienności
- tolerancja
- umiejętność krytyki
- autoodpowiedzialność
- dojrzałość itp.

Prekursorem pedagogiki autyautorytarnej w aspekcie politycznym był wybitny humanista i filozof Theodor W. Adorno, który opublikował w 1966 r. esej zatytułowany  "Wychowanie po Oświęcimiu" . Jego główną myślą było to, by już nigdy więcej nie powtórzył  się Oświęcim.

Na reformatorski dyskurs o wychowaniu permisywnym ogromny wpływ wywarł angielski pedagog Aleksander Sutherland Neill. Jego zdaniem praktycznie wszystkie dzieci są źle wychowywane, ponieważ tylko niektóre z nich dorastają w rodzinie, która zapewnia wolność, możliwość bycia sobą, autentycznego wyrażania własnych przeżyć i doznań bez agresji wobec innych osób.
Celem wychowania ma być wolny człowiek, który jest w pełni szczęśliwy i żyje w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych.
Wychowanie ma polegać na rozwijaniu i wspieraniu zainteresowań i ciekawości dziecka, gdyż dzięki temu może być ono w pełni szczęśliwe, oraz w pełni sobą.
Wolność dla Neila oznacza prawo do czynienia tego wszystkiego, co danej osobie sprawiało radość, ale tylko na tyle, na ile nie zagrażało to wolności innych osób. Wolność we wspólnocie jest sztuką kompromisu, jaki uzyskuje się na drodze samorządnych regulacji zachowań ludzkich.

A. S. Neill jest autorem hasła, które stało się zarazem myślą przewodnią antyautorytarnych reformatorów systemów szkolnych: " to szkoła powinna przystosowywać się do uczniów, a nie na odwrót"
 

Podstawowe przesłanki antyautorytarnej pedagogii A. S. Neilla:
- Dziecko jest z natury dobrą istotą ludzką i może się swobodnie rozwijać;
- Należy zrezygnować w wychowaniu dziecka ze środków dyscyplinujących;
- Najważniejszy jest rozwój emocjonalny i twórczy dziecka, zaś wtórny jest rozwój intelektualny;
- Cel wychowania musi być zorientowany na indywidualne potrzeby dziecka oraz na jego dążenie do szczęścia;
- Relacje wychowawcze dorosłych z dzieckiem powinny być partnerskie, a nie autorytarne;
- Podstawową kategorią struktur (instytucji) pedagogicznych jest samostanowienie i samorządność;
- Rezygnacja z sugestywnych oddziaływań na dziecko czy jego motywację tzn. brak indoktrynacji religijnej czy możliwość do przeżywania przez dzieci swojej seksualności;
- Dobrowolny udział w zajęciach szkolnych;
- Uczenie się w toku odkrywania, eksperymentowanie, zabawy, a nie poprzez reglamentację, dryl czy instruowanie.
 

Pedagogikę antyautorytarną najczęściej krytykuje się za to, że:
- nie wnosi nic nowego do pedagogiki, gdyż podobne rozwiązania znalazły się w szkołach Nowego Wychowania,
- celem naczelnym czyni szczęście osobiste, podczas gdy ono jest  ubocznym celem wychowania. Wychowanie nie może być gwarancją dla ludzkiego szczęścia, gdyż nie dysponuje sprawczą możliwością,
- akcentuje w wychowaniu samourzeczywistnienie, osobiste zadowolenie jednostki z własnego życia, przez co wpędziła go w osamotnienie i niezdolność do życia w grupie społecznej,
- skupiając się na obronie wolności jednostki, stanowiła często niedostateczne zabezpieczenie przed atakami,
- rozbudza skłonności do dewiacji w sferze życia intymnego człowieka, przyznając dzieciom prawo do heteroseksualnych zabaw i wiedzy o życiu seksualnym ludzi dorosłych,
- upowszechniła styl "laissez-faire" w wychowaniu, co uniemożliwia wyrobienie samodyscypliny oraz prowadzi do zdziczenia zachowań i obyczajów,
- przecenia w wychowaniu dziecka rolę jego własnej dynamiki rozwojowej, samostanowienia,
- sprzyja tworzeniu prywatnych, elitarnych i drogich szkół dla dzieci establishmentu, pomija dzieci z rodzin robotniczych,
- szkoły typu antyautorytarnego nie są dla szkół państwowych żadnym modelem, gdyż ich założenia nie nadają się dla powszechnej i masowej edukacji,
- nie przygotowuje do życia w świecie pełnym walki, konkurencji, korupcji,
- powoduje efekt bumerangowy poprzez promowanie dążenia do zgody i harmonii, gdyż często ten, kto się uśmiecha, sprawia na potencjalnym wobec niego przestępcy (oprawcy) wrażenie słabego i usłużnego, zachęcając go do prześladowań,
- promuje dobrowolny udział dzieci w zajęciach szkolnych, bazując na antyintelektualizmie i odrzuceniu duchowych wartości,
- rozwiązania szkół alternatywnych, antyautorytarnych są nie do powtórzenia w innych placówkach tego typu, gdyż ich sukces zależy tylko i wyłącznie od niepowtarzalnej osobowości ich twórcy,
- promując nauczanie zorientowane na ucznia w praktyce, doprowadziła do nieuczenia się, przez co wzrósł odsetek analfabetów i wtórnych analfabetów,
- doprowadziła do kryzysu system demokratyczny, w którym autorytarnie wychowane pokolenie nie jest zainteresowane aktywnym uczestnictwem w życiu politycznym państwa,
- sama przyczyniła się do wzrostu patologicznych zachowań wśród młodzieży oraz wychowała dzisiejszych neofaszystów,
- krytykując autorytety, wychowuje w skłóceniu z poprzednią generacją, przerywając nić ciągłości i wzajemnego zaufania,
- przez przyznanie dzieciom prawa do samo- i współstanowienia, doprowadziła do upadku roli nauczyciela i spadku autorytetu rodziców.
 

Bibliografia:
- B. Śliwerski: Współczesne teorie i nurty wychowania.

---