Metodologia badań społecznych część 10
Etyczne i polityczne aspekty badań społecznych
(Pilch, Bauman, r. 10 )
Źródła błędów w badaniach społecznych ( S. Szostkiewicz)
Sytuacyjne - niewłaściwy dobór miejsca, czasu i okoliczności towarzyszących badaniu
Socjologiczne - np. osoba badacza, jego rola społeczna ( np. nauczyciel badający uczniów swojej klasy); postawa badacza wobec wartości badanego środowiska, narzędzie badawcze, język narzędzia
Psychologiczne -ich źródłem może być zarówno osoba badacza ( sąd badacza o badanym może wpływać na sposób interpretacji wypowiedzi ), zachowanie, ubiór, inne cechy badacza mogą wpłynąć na reakcję badanego , np. na szczerość odpowiedzi.
(Pilch, Bauman, cz. I r. 2.6)
Etyczne wymogi wobec badań pedagogicznych
obiektem poznania naukowego jest często dziecko lub młody człowiek, w kontekst badań pedagogicznych często uwikłane są losy dzieci, rodziców, wychowawców - to nakłada na badacza obowiązek szczególnej rzetelności, staranności i uwagi
nienaruszalność dobra dziecka jest ważniejsza od realizacji wszelkich celów poznawczych
w badaniach pedagogicznych obecny jest pierwiastek normatywny - nie tylko chcemy odpowiedzieć na pytanie „jak jest?”, „dlaczego tak jest?” ale chcemy wiedzieć „jak powinno być”. Zmiany projektowane w oparciu o badania i wprowadzane powinny być zmianami dla dobra konkretnego człowieka.
( E. Babbie, cz.5 r.18 )
Zasady etyczne w badaniach społecznych
dobrowolne uczestnictwo - prosimy respondentów o ujawnianie w badaniach różnych, często trudnych dla nich faktów a w zamian niczego nie oferujemy, tym bardziej należy zagwarantować pełną dobrowolność; należy unikać sytuacji pozornej lub niepełnej dobrowolności ( np. nauczyciel akademicki prosi swoich studentów o wypełnienie ankiety)
nie wolno krzywdzić badanych np. prośbą o ujawnienie krępujących dla respondenta informacji, dewiacyjnych zachowań co może powodować długotrwały stres.
Publikacja wyników, nawet na poziomie ogólnym może powodować stres badanych np. poprzez stwierdzenie, że zostali zakwalifikowani do kategorii o negatywnej konotacji ( np. do alkoholików).
świadoma zgoda respondentów na udział w badaniach , z pełną świadomością zagrożeń i ryzyka, jakie udział w badaniach niesie
Gwarancja anonimowości - pełną gwarancję dają badania z zastosowaniem ankiety pocztowej, gdzie nikt nie jest w stanie zidentyfikować tożsamości badanego; wywiady nie dają zapewniają pełnej anonimowości;
Gwarancja poufności - zapewnienie, że informacje z badań nigdzie nie będą ujawnione.
Oszukiwanie badanych - zwłaszcza w eksperymentach, gdzie ukrywa się przed badanymi cel albo ich faktyczną rolę w badaniach - jest to wątpliwe etycznie
Analiza i prezentacja wyników - badacz ma obowiązek informowania o słabych stronach i ograniczeniach swoich badań; ma obowiązek opublikowania wyników, nawet jeśli są negatywne.
( Babbie, cz.5 r.18)
Polityczne aspekty badań społecznych
poglądy badacza nie powinny mieć wpływu na prowadzone przez niego badania, nie wolno badaczowi forsować własnych poglądów politycznych;
socjologia powinna być wolna od sądów wartościujących (postulat Maxa Webera), od osobistych wartości wyznawanych przez różnych uczonych ( ten postulat marksiści i neomarksiści uważają za mało realny, ich zdaniem trudno oddzielić badania od działań społecznych)
nie należy pomijać , ze względów politycznych, istotnych tematów
sondaże przedwyborcze - nie wolno nimi w żaden sposób manipulować