Metodologia badań społecznych część 10

Etyczne i polityczne aspekty badań społecznych

(Pilch, Bauman, r. 10 )

Źródła błędów w badaniach społecznych ( S. Szostkiewicz)

• Sytuacyjne - niewłaściwy dobór miejsca, czasu i okoliczności towarzyszących badaniu

• Socjologiczne - np. osoba badacza, jego rola społeczna ( np. nauczyciel badający uczniów swojej klasy); postawa badacza wobec wartości badanego środowiska, narzędzie badawcze, język narzędzia

• Psychologiczne -ich źródłem może być zarówno osoba badacza ( sąd badacza o badanym może wpływać na sposób interpretacji wypowiedzi ), zachowanie, ubiór, inne cechy badacza mogą wpłynąć na reakcję badanego , np. na szczerość odpowiedzi.

(Pilch, Bauman, cz. I r. 2.6)

Etyczne wymogi wobec badań pedagogicznych

• obiektem poznania naukowego jest często dziecko lub młody człowiek, w kontekst badań pedagogicznych często uwikłane są losy dzieci, rodziców, wychowawców - to nakłada na badacza obowiązek szczególnej rzetelności, staranności i uwagi

• nienaruszalność dobra dziecka jest ważniejsza od realizacji wszelkich celów poznawczych

• w badaniach pedagogicznych obecny jest pierwiastek normatywny - nie tylko chcemy odpowiedzieć na pytanie „jak jest?”, „dlaczego tak jest?” ale chcemy wiedzieć „jak powinno być”. Zmiany projektowane w oparciu o badania i wprowadzane powinny być zmianami dla dobra konkretnego człowieka.

( E. Babbie, cz.5 r.18 )

Zasady etyczne w badaniach społecznych

• dobrowolne uczestnictwo - prosimy respondentów o ujawnianie w badaniach różnych, często trudnych dla nich faktów a w zamian niczego nie oferujemy, tym bardziej należy zagwarantować pełną dobrowolność; należy unikać sytuacji pozornej lub niepełnej dobrowolności ( np. nauczyciel akademicki prosi swoich studentów o wypełnienie ankiety)

• nie wolno krzywdzić badanych np. prośbą o ujawnienie krępujących dla respondenta informacji, dewiacyjnych zachowań co może powodować długotrwały stres.

• Publikacja wyników, nawet na poziomie ogólnym może powodować stres badanych np. poprzez stwierdzenie, że zostali zakwalifikowani do kategorii o negatywnej konotacji ( np. do alkoholików).

• świadoma zgoda respondentów na udział w badaniach , z pełną świadomością zagrożeń i ryzyka, jakie udział w badaniach niesie

• Gwarancja anonimowości - pełną gwarancję dają badania z zastosowaniem ankiety pocztowej, gdzie nikt nie jest w stanie zidentyfikować tożsamości badanego; wywiady nie dają zapewniają pełnej anonimowości;

• Gwarancja poufności - zapewnienie, że informacje z badań nigdzie nie będą ujawnione.

• Oszukiwanie badanych - zwłaszcza w eksperymentach, gdzie ukrywa się przed badanymi cel albo ich faktyczną rolę w badaniach - jest to wątpliwe etycznie

• Analiza i prezentacja wyników - badacz ma obowiązek informowania o słabych stronach i ograniczeniach swoich badań; ma obowiązek opublikowania wyników, nawet jeśli są negatywne.

( Babbie, cz.5 r.18)

Polityczne aspekty badań społecznych

• poglądy badacza nie powinny mieć wpływu na prowadzone przez niego badania, nie wolno badaczowi forsować własnych poglądów politycznych;

• socjologia powinna być wolna od sądów wartościujących (postulat Maxa Webera), od osobistych wartości wyznawanych przez różnych uczonych ( ten postulat marksiści i neomarksiści uważają za mało realny, ich zdaniem trudno oddzielić badania od działań społecznych)

• nie należy pomijać , ze względów politycznych, istotnych tematów

• sondaże przedwyborcze - nie wolno nimi w żaden sposób manipulować