Prądy literackie

EPIKUREIZM

Materialistyczna i ateistyczna doktryna: w etyce uznająca jedynie dobra doczesne, a jako cel najwyższy szczęście człowieka, za które on sam jest odpowiedzialny, a którego źródłem są zwłaszcza przyjemności natury duchowej. Utożsamiane z dobrem negatywnym (brak cierpienia będącego wytworem ograniczonej, ciemnej umysłowości) i wskazaniami duchowymi, jakie daje światły umysł. Człowiek sam jest odpowiedzialny za swoje szczęście, a żyjemy po to, by ciągle dążyć do szczęścia. Ponadto

epikureizm zakładał istnienie tylko materialnego świata i dóbr doczesnych. W filozofii przyrody - uważający wszelki byt za cielesny, przyjmujący atomową budowę ciał, głoszący zasadę przyczynowości oraz tezę o mechanicznym działaniu przyczyn. Potocznie, postawa życiowa polegająca na dążeniu do niczym nie skrępowanego używania życia.

Epikur (341 - 270 r. p.n.e.) - filozof grecki, przedstawiciel starożytnego materializmu, kontynuator atomistyki Demokryta.

HEDONIZM

Doktryna etyczna uznająca przyjemność, rozkosz bądź unikanie przykrości

za jedyne dobro, cel życia, naczelny motyw ludzkiego postępowania.

SCEPTYCYZM

Stanowisko filozoficzne, głównie teoriopoznawcze, odrzucające możliwość

poznania prawdy (także innych wartości - dobro, piękno) i zdobycia

wiedzy wiarygodnej i uzasadnionej; powątpiewające ustosunkowanie się do

czegoś.

STOICYZM

W języku potocznym istnieje zwrot "stoicki spokój" - tak określamy

postawę równowagi zachowywaną nawet wobec przeciwności losu. To

określenie wywodzi się z systemu filozofii stoickiej.

Filozofia stoicka została zapoczątkowana w III w. p.n.e. w Atenach

przez Zenona z Kition. Stoicy byli materialistami i racjonalistami,

uznawali tylko jeden byt - materię i poznanie rozumowe. Najbardziej

jednak rozwinęli myśl etyczną, przejmując od Sokratesa przekonanie o

łączności szczęścia, cnoty i rozumu.

Najwyższym dobrem jest cnota, ona zapewnia szczęście. Aby je osiągnąć,

trzeba uniezależnić się od okoliczności zewnętrznych, zapanować nad

sobą, wyrzec się dóbr przemijających. Żyć cnotliwie - znaczy żyć zgodnie

z naturą. Natura jest rozumna, harmonijna, boska. Naturę człowieka

stanowią nie namiętności (te są źródłem zła), lecz rozum. Życie cnotliwe

jest zatem zgodne z naturą, z życiem wolnym.

Ideałem stoików był mędrzec - człowiek rozumny, szczęśliwy, wolny,

bogaty, bo mający rzeczy najcenniejsze. Mędrzec ceni tylko cnotę,

potępia zło i jest obojętny wobec dóbr nietrwałych: bogactwa, siły,

urody, zaszczytów. Dzięki temu jest niezależny i wolny.

Filozofię stoicką cechowała surowa powaga, trzeźwość, rygoryzm. Była to

jednak filozofia optymistyczna: głosiła wiarę w człowieka, w możliwość

osiągnięcia cnoty, a więc szczęścia. Pojęcie wolności wewnętrznej

człowieka jest kluczowym pojęciem etyki stoickiej.

Seneka i Marek Aureliusz należą do młodszej szkoły stoickiej. Odbiegli

oni od pierwotnego materializmu, ograniczyli filozofię stoicką do etyki

i mądrości życiowej. Wywarli duży wpływ na rozwój myśli

chrześcijańskiej. Ich pisma trafiały do szerokich rzesz odbiorców,

filozofia stawała się w ich ujęciu podporą w życiu.

---