1. Rozdział dotyczący badań statystycznych

Statystyka - nauka traktująca o ilościowych metodach badania zjawisk (procesów) masowych.

O zjawiskach masowych mówimy wówczas, gdy badaniu podlega wystarczająco duża liczba jednostek. Tylko wówczas można zaobserwować określone prawidłowości, których nie możemy wykryć na podstawie obserwacji jednostki lub niewielkiego zespołu. Prawidłowości powstają na skutek działania tzw. Czynników systematycznych i czynników przypadkowych.

Prawidłowości: strukturowe, współzależności, rozkładu

Statystyka określana jest również mianem nauki o zbieraniu, analizie i interpretacji informacji (danych liczbowych). To sposób badania liczbowego specjalnego typu zbiorowości. W zakresie badania prawidłowości statystycznych wykorzystywane są odpowiednie parametry pozwalające (opisać) scharakteryzować daną zbiorowość. Za pomocą parametrów określamy z czego dana zbiorowość się składa.

Zbiorowość statystyczna - nazywana często populacją - jest to zbiór nie identycznych jednostek, posiadających przynajmniej jedną cechę wspólną, istotną ze względu na cel badania.

Zbiorowość powinna być jednorodna - jednostki znajdują się pod wpływem tych samych przyczyn głównych i różnych przyczyn ubocznych. Jednostki tej zbiorowości różnią się między sobą ilościowo, a w przypadku zbiorowości niejednorodnej jakościowo. Jednostka statystyczna jest to pojedynczy element danej zbiorowości statystycznej. Możemy wyróżnić różne jednostki statystyczne, np.: przy badaniu demograficznym jednostkę statystyczną mogą stanowić: osady, rodziny, gospodarstwa domowe. Jednostki statystyczne wchodzące w skład badanych zbiorowości odznaczają się pewnymi właściwościami. Właściwości te to cechy statystyczne. Cechy statystyczne dzielimy na cechy stałe i cechy zmienne. Cechy stałe są wspólne dla wszystkich jednostek badanej zbiorowości i nie podlegają badaniu statystycznemu, a jedynie decydują o zaliczeniu danej jednostki do badanej zbiorowości. Cechy stałe - rzeczowe, czasowe i przestrzenne (co? gdzie? kiedy?).

Cechy zmienne - rozróżniają cechy badanej zbiorowości i są istotne ze względu na cel badania statystycznego.

Badanie statystyczne to całokształt czynności mających na celu wykrycie prawidłowości statystycznych. Każde badanie statystyczne wymaga ustalenia właściwej metody badania, a wybór tej metody jest uzależniony od celu badania, rodzaju zbiorowości statystycznej, tematu badania oraz środków jakimi dysponujemy.

Wyróżniamy trzy metody badań statystycznych:

• pełne (całkowite, wyczerpujące, wszystkie jednostki);

• niepełne (częściowe);

• szacunki interpolacyjne i ekstrapolacyjne (nieznane cechy na podstawie znanych wartości).

Badania statystyczne dzielimy na:

• ciągłe (nieprzerwane, non stop)

• okresowe (sukcesywnie)

• doraźne (od czasu do czasu, w szczególnych okolicznościach)

W przypadku badań statystycznych wyróżnia się etapy:

1. projektowanie badania statystycznego

2. zbieranie danych statystycznych

3. opracowanie i prezentacja zebranego materiału

4. analiza wyników i ich interpretacja

Opracowanie statystyczne

Materiał statystyczny powinien być odpowiednio opisany. Służą do tego szeregi statystyczne, które z kolei można przedstawić w formie wykresów statystycznych. Szereg statystyczny jest to zbiór wyników obserwacji jednostek wg pewnej cechy.

Analiza rozkładu

Na podstawie analizy rozkładu danych cech (zmiennych) można dobrać odpowiedni zestaw parametrów (miar) służący do badania określonego rodzaju prawidłowości.

Typy rozkładu. Ze względu liczbę punktów ekstremalnych wyróżniamy rozkład jednoraki i wieloraki:

ze względu na rodzaj zmiennych:

symetryczny asymetryczny

ukształtne:

Analiza struktury zjawisk masowych polega na wyznaczaniu odpowiednich parametrów opisanych statystycznie, mających na celu opisanie (określenie) badanej zbiorowości. Parametry opisane statystycznie są to liczby, które w sposób systematyczny określają właściwości badanych zbiorowości. Charakteryzujemy zbiorowość statystyczną za pomocą parametrów. Opis sprowadza się więc do wyznaczenia kilku liczb mówiących mówiących właściwościach tej zbiorowości.

	Klasyczne	Pozycyjne
Miary położenia (tendencji centralnej)	XH, X, XG	M, D, QRS
Miary zmienności (dyspensji, rozproszenia)	S(x) VS= d(x) Vd= R=Xmax-	Q, VQ Xmin
Miary asymetrii	A1 A	A2 3
Miary spłaszczenia Koncentracji

Miary koncentracji

Miary położenia abstrahują od różnic pomiędzy jednostkami. Jednostkami różny sposób definiujemy hipotetyczną jednostkę przeciętną, czyli taką, która jest ukształtowana tylko pod wpływem przyczyn głównych. Miary zmienności zajmują się efektem działań przyczyn ubocznych. Mówią, jaka część zjawiska masowego powstaje jako wynik działań przyczyn ubocznych. Miarą asymetrii mierzymy efekt działań przyczyn ubocznych, gdy przyczyny uboczne są niezależne, to wszystkie odchylenia znoszą się do rozkładu symetrycznego.

Koncentracja:

• koncentracja wokół średniej określające skupienie jednostek

• koncentracja jako nierównomierny rozkład

1

---