Michaił Bakunin
Przedmowa do drugiego zeszytu „Imperium Knuto - Germańskiego”
- Wolność - tylko w niej może się rozwijać rozum, godność i szczęście ludzkie; nie chodzi tu jednak o wolność formalną, nadaną przez państwo (gdyż byłaby wówczas wolność indywidualna, egoistyczna, nędzna i fikcyjna, jest to wolność ogranicza prawa poszczególnych jednostek) chodzi o taką wolność która uznaje tylko te ograniczenia które stawia przed nami nasza natura, wolność która nie ma żadnych ograniczeń, której prawa są immanentne, nieodłączne od nas gdyż stanowią podstawę całego naszego bytu (fizycznego, intelektualnego i moralnego); idealna wolność, to wolność która nie będzie ograniczana przez innych ludzi i która stworzy nowy świat solidarnej ludzkości;
- Równość ekonomiczna i społeczna (Bakunin jest jej zwolennikiem) - bez niej takie kategorie jak: wolność, sprawiedliwość, godność ludzka, moralność, dobrobyt jednostki, pomyślność narodów będą jedynie kłamstwem;
- zarówno komuniści jak i socjaliści - rewolucjoniści chcą stworzyć nowy ład społeczny, niemniej mają na to dwie różne metody; komuniści: chcą rozwijać i organizować polityczną potęgę klas robotniczych, są zwolennikami władzy w zasadzie i praktyce; socjaliści - rewolucjoniści chcą rozwijać nie siłę polityczną lecz społeczną, antypolityczną, mają zaufanie jedynie do wolności, są zwolennikami nauki (tak jak komuniści);
- Komuna Paryska (jest jej zwolennikiem) - pierwsza próba socjalizmu rewolucyjnego; była śmiałą, wyraźną i zdecydowaną negacją państwa; socjaliści z Paryża twierdzili, że rewolucja socjalna może osiągnąć swój pełny rozwój poprzez samorzutną i ciągłą działalność mas, grup, stowarzyszeń; to właśnie rewolucja socjalna powinna położyć kres dawnym systemom opartym na sile i przemocy;
- Państwo - tylko wtedy gdy państwo zniknie ludzkość otrzyma wolność, a interesy społeczeństwa, grup, organizacji, jednostek zostaną prawdziwie zaspokojone; państwo jest jak „obszerna rzeźnia, jak olbrzymi cmentarz”, wszystkie żywotne siły kraju są w nim pogrzebane; państwo jest reprezentantem interesów klasy burżuazji;
- Kościół - Bóg jest reprezentantem interesów uprzywilejowanej klasy jaką jest kler;
- zniesienie Kościoła i Państwa jest pierwszym i niezbędnym warunkiem do wyzwolenia społeczeństwa; wówczas społeczeństwo powinno się zorganizować na nowo; nowy ustrój społeczny powinien być zorganizowany poprzez dobrowolne zrzeszenie bądź federację robotników (poczynając od stowarzyszeń, gmin, rejonów, narodów aż do federacji międzynarodowych i światowych), tylko wtedy urzeczywistni się ład pełen wolności i szczęścia, a interesy jednostek będą zgodne ze społeczeństwem; to z winy Państwa interesy jednostek były zawsze sprzeczne, które podporządkowywało interesy większości interesom uprzywilejowanej mniejszości; kłamstwo teologiczne o grzechu pierworodnym zostało wymyślone aby zhańbić człowieka i zniszczyć w nim świadomość jego własnej wartości;
- wolność wg anarchistów, którzy nie wierzą ani w Boga, ani w nieśmiertelną duszę bądź metafizyczną wolność woli, powinna być rozumiana jako cel historycznego postępu ludzkości; bogactwo intelektualne, moralne i materialne jest wytworem życia w społeczeństwie, poza społeczeństwem człowiek nie byłby wolny i nie byłby w stanie przeobrazić się w istotę świadomą swojego istnienia, czującą, myślącą, mówiącą; tylko z potrzeby współpracowania z drugim człowiekiem wyszliśmy ze stanu dzikości i zwierzęcości;
- w przyrodzie i w społeczeństwie nie ma porządku bez walki, bez walki społeczeństwo jest martwe;
- Przyroda - we wszechświecie może zapanować naturalny porządek gdyż nie jest rządzony wg jakiegoś z góry narzuconego przez najwyższą wolę; hipoteza prawodawstwa boskiego jest zaprzeczeniem wszelkiego porządki jak i natury; tylko prawa przyrody są realne; przyroda nie zna prawa ustanowionego przez władzę, działa nieświadomie, rozmaitość zjawisk pojawia się i powtarza w nieskończoność dzięki czemu porządek wszechświata faktycznie istnieje;
- taki sam rodzaj porządku przejawia się w społeczeństwie, które ulega naturalnemu i nieuchronnemu biegowi rzeczy; szczególnym elementem który odróżnia nas od zwierząt jest rozumowanie, zdolność do uogólniania, abstrakcji;
- pojęcia absolutne (jak Bóg) są jedynie rezultatem zdolności do tworzenia idei abstrakcyjnych; wiara iż wszechświatem rządzi jakaś nadprzyrodzona siła jest fatalną ideą która spowodowała że społeczeństwa przestały dążyć do dalszego postępu;
- Państwo i Kościół to dwie największe plagi społeczeństwa; to one spowodowały pojawienie się dwóch kast: arystokracji i kapłaństwa, które przekonały lud o niezbędności, pożyteczności i świętości Kościoła i Państwa;
Państwowość a anarchia
- aby wzniecić Rewolucję Socjalną oprócz nędzy i rozpaczy niezbędny jest jeszcze wspólny całemu ludowi ideał który wyłaniał się na przestrzeni dziejów, świadomość swoich praw i gorąca wiara w te prawa;
- ideał ludu to pod żadnym względem nie jest polityczno - społecznym schematem, formułą i teorią opracowaną przez rządzących w państwie;
- nauka społeczno - ekonomiczna neguje własność osobiście dziedziczoną przez jednostkę (a zatem negatywną i abstrakcyjną afirmację własności kolektywnej będącej warunkiem przyszłego ustroju społeczeństwa), neguje także ideę państwa i rządów państwowych; doszła przez to do ANARCHII - autonomicznej, swobodnej, organizacji wszystkich jednostek, ich swobodne sfederowanie się od dołu ku górze, bez jakichkolwiek zwierzchników, powstałą w wyniku naturalnego rozwoju wszelkiego rodzaju potrzeb dyktowanych przez samo życie;
- lud musi sam sobie stworzyć taki ideał, gdyż nikt nie będzie w stanie mu go dać, nikomu bowiem nie można dać czegoś co w żaden sposób w nim samym nie istnieje;
- osobie zadowolonej ze swojego losu ciężko będzie wytłumaczyć, że także proletariusz ma prawo do korzystania ze wszystkich uciech życia i rozwoju swych ludzkich możliwości; osoba tak nie stanie się rewolucjonistą gdyż jego życie nie zrodziło w nim tych instynktownych dążeń;
- jeśli natomiast znajdzie się osobę mało wykształconą ale mającą choćby zalążek instynktu społeczno - rewolucyjnego pewne jest że taka osoba przyswoi tę ideę i uświadomi sobie, że tak naprawdę była to jego idea schowana gdzieś głęboko;
- postęp ludu dokonuje się dzięki naturalnemu gromadzeniu doświadczeń i myśli zbieranych przez kolejne pokolenia, jest to proces powolny naznaczony ciężkimi i gorzkimi doświadczeniami historycznymi;
- 3 -