1. Matka Boska Saletyńska
Matka Boska Saletyńska przywędrowała do nas z Francji w La Salette książeczkach dewocyjnych. Wiąże się ona z cudem w La Salette, we Francji gdzie Matka Boska objawiła się dzieciom dwa razy. Ponieważ w książeczkach tych nie było ilustracji polscy twórcy ludowi musieli Matkę Boską Saletyńską, a konkretnie jej przedstawienie stworzyć. Postanowili się wzorować na Matce Boskiej Gromnicznej. Matka Boska Saletyńska przedstawiona jest jako kobieta płacząca, bez Jezusa, bądź wstępująca do nieba.
Matka Boska Saletyńska występuje w Małopolsce i jest to przedstawienie malarskie.
(1/2pkta)
2. Grafika
W polskiej sztuce ludowej wstępuje przede wszystkich drzeworyt. Zastępował on miedzioryt, który mniej się podobał artystom ludowym, a drzeworyt był łatwiejszy w obróbce i tańszy. Druk dzielimy na: druk wypukły, płaski i wklęsły. Druk płaski nie występuje w Polsce. Drzeworyt jest grafiką wypukłą wykonywaną na deskach. Deska sztorcowa (cięta w poprzek słojów) była bardzo twarda i trudno się w niej ryło, natomiast deska langowa (cięta wzdłuż słojów) była łatwa w obróbce i tania co tłumaczy jej popularność w sztuce ludowej. Są dwie genezy grafiki i historii drzeworytu:
- wg. Piwockiego ma on swój początek w późnośredniowiecznych ilustracjach do ksiąg. Były to ryciny z tekstem i obrazkiem, które zawsze kolorowano i wklejano do ksiąg średniowiecznych. Drzeworyty ludowe też były kolorowane i wg tego badacze oddzielali się od ksiąg i zaczęli tworzyć samodzielne jako np. pamiątka z pielgrzymki - lekka i tania. Na podparcie swojej genezy grafiki, która ma swoje korzenie historyczne przytacza się historię próby wskrzeszenia Drzeworytu. Otóż pewnego twórcę ludowego poproszono by zrobił drzeworyt. On jednak zupełnie się na tym nie znał i zrobił go techniką Białego Konturu, co nie było popularne w dawnej sztuce ludowej, gdyż nie można było obrazka pokolorować. Drzeworyt musiał mieć swoją historię.
- Grabowski natomiast uważał, że zapoczątkowały drzeworyt kołtryny. Tapety z papieru, które miały zastąpić i imitować tłoczoną skórę, którą przyklejano do ściany. Tapety papierowe były oczywiście dużo tańsze. Często ci którzy robili tapety robili też karty do gry.
Twórcy grafiki byli często wędrownymi, którzy z oszczędności mieli obrazki wyryte z dwóch stron jednej deski. Gdy obrazki miały być większe robiono je na kilku deskach.
Technika ta była jednak bardzo prymitywna gdyż nie dało się tu uzyskać światło-cienia, a artyści mieli do dyspozycji najczęściej zwykłe noże którymi ryli. Być może ta niedoskonałość i nietrwałość drzeworytu spowodowała, że zaczęły tę technikę wypierać miedzioryty, bardziej trwałe i które pozwalały na uzyskanie światło-cienia.
Polska grafika ludowa podejmuje przede wszystkim tematy religijne, a konkretnie przedstawienia świętych, Matki Boskiej, Chrystusa. Zupełnie inaczej niż to wygląda np. w Rosji, czyli kulturze prawosławnej, gdzie wizerunki także są zabronione. Z tych względów tematy drzeworytu są inne, są to przedstawienia bohaterów narodowych, bądź bohaterów popularnych bajek rosyjskich. W krajach protestanckich również brak drzeworytów (np. w Niemczech).
W Polsce ważne było mięć taki obrazek w domu, bo oznaczało to, że mieszka tam katolik. Na obrazach tych przedstawiano w centrum świętego z konkretnymi atrybutami by można było go rozpoznać. Po bokach były często wota, bądź scenki z życia tego świętego w postaci „komiksu”. Drzeworyty były prawie zawsze podpisane.
(1 pkt)
3. Zainteresowanie sztuka ludową w Europie
Zainteresowanie sztuką ludową pojawia się na przełomie XVIII/XIX wieku. Wtedy to czyli w XVIII w. po raz pierwszy pojawia się taka nazwa jak „sztuka ludowa” sformułowana przez Vico. W jego mniemaniu sztuka jest pierwotna, nie skalana cywilizacją. Sztuką, w której doszukiwać się możemy naszych korzeni. Tak też widzieli to romantycy, którzy zaczęli zauważać sztukę ludową, ale jeszcze nie jako taką przedstawiającą bo wciąż była dla nich estetycznie nie do przyjęcia. Interesował ich folklor ustny (Grimm), wszystkie historie i legendy, stroje ludowe i ornamentyka.
Szczególnie mocno interesowano się nią, gdy pojawiały się dążenia niepodległościowe i próby odnalezienia swojej tożsamości. Np. w Niemczech gdzie chciano zjednoczenia kraju.
W XIX wieku pojawiają się nowe kierunki humanistyczne: etnologia i historia sztuki; oba te kierunki interesują się sztuką ludową. Najpierw ewolucjoniści widzą ją jako element magii ludowej. Po nich funkcjonalności traktują ją jako system złożony. Sztuka ta ma być ładna, by łatwo było się nią wymieniać. Pomijają całe znaczenie emocjonalne. Strukturaliści natomiast skupiają się na znaczeniu również pomijając jej wartości emocjonalno-estetyczne.
Historycy sztuki patrzyli na sztukę ludową od innej strony. Mianowicie zastanawiali się nad tym skąd wzięła się ich wartość estetyczna, skąd wzięło się piękno. Gdy artyści zaczynają odchodzić od akademickiego piękna, gdy system wartości ulega zmianie potrzebna jest nowa forma estetyczna i tu padają oczy na sztukę ludową i prymitywną. Zaczyna się jej badanie i zbieranie. Powstają książki np. w Niemczech o sztuce ludowej dewocyjnej. To zachęca polskich badaczy i tak oto Piwocki, Grabowski, Frankowski zaczynają ją badać. Pojawia się wtedy zainteresowanie sztuką ludową również jako formą i przedstawieniem jej. Grabowski formułuje cechy sztuki ludowej. Są to badacze międzywojenni. Zmienia się nagle odbiorca i tak pierwotny zastępowany jest przez wtórnego czyli osobę z zewnątrz, a nie tą dla której te dzieło pierwotnie stworzono, wykonano.
(1/2 pkta)