IMMUNOLOGIA TRANSPLANTACYJNA
I. GŁÓWNY UKŁAD ZGODNOŚCI TKANKOWEJ
(major histocomatibility complex, MHC)
jedno z kluczowych odkryć immunologii,
zasadnicza rola w prezentacji Ag, inicjacji i fazie efektorowej odpowiedzi immunologicznej,
szereg genów charakteryzujących się wybitnym polimorfizmem,
Nobel '80, Dausset, Snell & Benacerraf,
kompleks genów na ramieniu krótkim chromosomu 6, -1/1000 genomu, 3.5 miliona bp,
cząsteczki MHC są glikoproteinami
c zą steczki MHC klasy I
występują na powierzchni wszystkich komórek jądrzastych /w niewielkich ilościach -
również na erytrocytach/,
c zą steczki MHC klasy I I
• występują głownie na limfocytach B, makrofagach, komórkach dendrytycznych,
Langerhansa, nabłonkowych grasicy /konstytucjonalnie/,
• po pobudzeniu lub pod wpływem cytokin, np. INF-γ lub TNF-α pojawiają się na powierzchni
pobudzonych limfocytów T, komórkach śródbłonka (u człowieka obecne na komórkach
śródbłonka naczyń serca i nerek), nabłonka jelitowego, fibroblastach, mioblastach,
keratynocytach,
A. Budowa cząsteczek MHC klasy I
- cząsteczki MHC klasy I są zbudowane z 2. łańcuchów; lekkiego i ciężkiego,
połączonych ze sobą niekowalencyjnie.
1. łańcuchem lekkim, identycznym we wszystkich cząsteczkach MHC klasy I jest zawierająca 100 AA /12 kD/ b2-
mikroglobulina /gen poza MHC w chromosomie 15/,
2. łańcuch ciężki (a), 44 kD składa się z:
a) N-terminalnego fragmentu zewnątrzkomórkowego, składającego się z 3. domen -
tworzących pętle (α1, α2, α3)
zewnętrzne domeny α1, i α2 zawierają cukry i cechują się polimorfizmem,
domena α3 przypomina budową część stałą łańcucha H Ig, bez polimorfizmu,
b) krótkiego fragmentu hydrofobowego /~20 AA/ w błonie komórkowej,
c) krótkiego fragmentu hydrofilowego /~20-40 AA/ w cytoplazmę komórki.
B. Budowa cząsteczek MHC klasy II
- cząsteczki MHC klasy I są zbudowane z 2. łańcuchów a i b, o podobnej budowie,
połączonych ze sobą niekowalencyjnie.
1. część zewnątrzkomórkowa /N-terminalna/ obu łańcuchów składa się z 2. domen,
2. domeny zewnętrzne a1 i b2 cechują się polimorfizmem i tworzą rowek dla prezentacji antygenu.
C. Geny układu zgodności tkankowej
1. produkty genów układu HLA można podzielić na:
cząsteczki klasy I: HLA-A, -B i -C oraz niepolimorficzne HLA-G, -F i -E,
cząsteczki klasy II: HLA-DP, -DQ i -DR,
cząsteczki klasy III (3. składowe układu dopełniacza: C2 i C4 kodowany przez geny A
i B oraz czynnik B),
2. w skład kompleksu wchodzą również geny kodujące: 21-hydroksylazę, TNF-α i -β, białka szoku
termicznego, białka transportujące.
3. zjawisko niezrównoważenia sprzężeń;
w teorii allel HLA-A0101 /16%/ i allel HLA-B0801 /9%/ winny współistnieć w
haplotypach z częstością -1.4%
w praktyce częstość występowania wynosi 8.8%,
dodatnie niezrównoważenia wyjaśnia się tym, że osobnicy z HLA-A1, -B8 i DR3
charakteryzują się wzmożoną reaktywnością immunologiczną co skutkuje dwojako;
przewaga w walce z czynnikami infekcyjnymi,
częstsza autoimmunizacja.
4. nadrodzina genów immunoglobulinowych (molekuły MHC słabo wiążą Ag)
w jej skład wchodzą geny kodujące: immunoglobuliny, TCR, cząsteczki MHC, CD3γ,δ,
i ε, CD4 i CD8, CD2 /LFA-2/, cząsteczki adhezyjne ICAM-1, -2 i N-CAM, poly-IgR i Fc
IgGR - typu I, II, III, IL-1R i inne.
D. Związki między układem HLA i występowaniem określonych
chorób
- posiadanie określonych antygenów HLA może wiązać się ze zwiększonym lub -
zmniejszonym ryzykiem rozwoju pewnych chorób (w tym wielu autoimmunizacyjnych)
1. Próby wyjaśnienia:
• atypowa ekspresja antygenów HLA klasy II.
• reakcje krzyżowe,
• zakażenia wirusowe /HLA jako receptor dla wirusa/,
• zakażenia bakteryjne (Ag bakteryjne bardzo podobne do epitopów HLA, np.
paciorkowcowe białko M)
• sąsiedztwo genów dla składowych układu dopełniacza.
2. przykłady istotnych statystycznie korelacji pomiędzy układem HLA a chorobami:
względne ryzyko = chorzy z Ag x kontrola bez Ag/chorzy bez Ag x kontrola z Ag
ryzyko > 1 oznacza związek
choroba HLA względne ryzyko
zskk B27 90
celiakia DR3 73
zespół Reitera B27 36
podostre zapalenie tarczycy B35 17
wrodzona hiperplazja nadnerczy B47 15.4
przewlekłe aktywne zapalenie wątroby DR3 14
opryszczkowe zapalenie skóry DR3 13.5
choroba Addisona DR3 9
cukrzyca typ I DR3 3.8
ch. Gravesa - Basedowa DR3 3.7
- najczęstsze korelacje: B27, DR3. DR4. DR5, - najsilniejsze kojarzenie chorób z B27, w
przypadku zzsk wykrycie Ag ma znaczenie diagnostyczne
E. Słabe antygeny zgodności tkankowej
(minor histocomatibility antigens)
zdolne do indukowania limfocytów Tc i odpowiedzi transplantacyjnej z odrzuceniem
przeszczepu allogenicznego, nawet przy całkowitej zgodności MHC,
heterogenna i nieprecyzyjnie zdefiniowana grupa, często określana jako Ag zgodności
tkankowej nie kodowano przez MHC,
słabe? - niektóre z tych Ag indukują odpowiedz silniejszą niż określone Ag MHC,
najczęściej nie indukuje syntezy Ab,
są rozpoznawalne przez limfocyty T w połączeniu z MHC jak Ag wirusowe,
uważa się, że produkt każdego polimorficznego genu po połączeniu się z MHC może
indukować odpowiedz transplantacyjną,
na dowód u ludzi odrzucanie przeszczepu nerek u HLA zgodnego rodzeństwa w, ciągu 10 -
15 latach po przeszczepie w 20 30% przypadków,
nietypowy Ag przekazywany przez matkę /Mta/ kodowany przez gen mitochondrialny.
F. Funkcja układu MHC
WIĄZANIE I PREZENTOWANIE ANTYGENU LIMFOCYTOM T,
• heterozygota ma większe szanse lepszej odpowiedzi na Ag mikroorganizmów,
• choroby zakaźne o dużej śmiertelności głównym czynnikiem sprzyjającym polimorfizmowi
• sugestie o sprzyjających rozwojowi zarodka różnicach pomiędzy MHC matki i płodu (duża
zgodność HLA rodziców to wzrost ryzyka poronień),
G. Metody identyfikacji MHC
1. serologiczne
a) posługiwanie się surowicami od:
wieloródek,
wielokrotnych biorców krwi,
biorców przeszczepów allogenicznych,
specjalnie uczulonych ochotników,
b) zastosowanie MoAb
2. komórkowe
a) mieszana hodowla limfocytów (MLC)
dla identyfikacji MHC klasy II, głównie DR
b) wtórna MLC
dla identyfikacji w krótszym czasie
3. Typowanie genowo
a) hybrydyzacja,
b) polimorfizm długości fragmentów restrykcyjnych.
c) genomic fingerprinting.
ew. poprzedzone amplifikacją materiału genetycznego w reakcji łańcuchowej
polimerazy (PCR)
H. Znaczenie Identyfikacji antygenów HLA
1. dobór dawcy przeszczepu,
2. dochodzenie ojcostwa.
grupa krwi, białka surowicy, izoenzymy erytrocytarne i HLA => 99.7% szans
wykluczenia ojcostwa u niesłusznie pozwanego.
genomic fingerprinting wyklucza pokrewieństwo na poziomie 5x10-19,
3. kryminalistyka
4. paleogenetyka i inne.
II.TRANSPLANTOLOGIA
A. Rodzaje przeszczepów:
1.
a) biostatyczne - nie zawierają żywych komórek (kości, chrząstki, ścięgna, powięzi,
nerwy obwodowe, rogówka)
b) biowitalne - zawierają żywe komórki, tkanki, narządy, a doświadczalnie całe
organizmy, które podejmują w organizmie biorcy swoje fizjologiczne funkcje,
2.
a) ortotopowe - w anatomicznie prawidłowym położeniu,
b) heterotopowe - w anatomicznie dowolnym miejscu.
3.
a) autologiczne - wykonane w obrębie jednego organizmu, dawca jest jednocześnie jego
biorcą,
b) syngeniczne - pomiędzy osobnikami identycznymi genetycznie; bliźniętami
jednojajowymi lub osobnikami należącymi do tego samego wsobnego szczepu
zwierząt.
c) allogeniczne - pomiędzy genetycznie różnymi osobnikami tego samego gatunku
d) ksenogeniczne:
pomiędzy osobnikami należącymi do dwóch różnych gatunków,
gdy przeszczep dotyczy osobników gatunków spokrewnionych
filogenetycznie (mysz-szczur, pawian-szympans) nazywany jej niekiedy
przeszczepem heterologicznym.
B. Faza indukcji odpowiedzi transplantacyjnej
- wraz z wykonaniom przeszczepu rozpoczyna się faza indukcyjna odpowiedzi
immunologicznej
- jest to reakcja z udziałom limfocytów T (myszy nude nie odrzucają przeszczepów a swoistą
odporność na przeszczep można przenieść na osobnika syngenicznego za pomocą
limfocytów a nie surowicy uczulonych zwierząt)
- kluczowe znaczenie w tej fazie mają komórki prezentujące antygen znajdujące się w
przeszczepie (dawniej określano jako leukocyty pasażerskie, komórki dendrytyczne
narządów litych lub komórki Langerhansa w skórze),
- drugą grupą komórek indukujących odpowiedź transplantacyjną są limfocyty Th aktywowano
przez APC dawcy bądź własne APC prezentujące Ag przeszczepu,
- pobudzone limfocyty Th, po proliferacji i różnicowaniu wspomagają przekształcanie
spoczynkowych limfocytów Tc, limfocytów B w komórki efektorowe, aktywują makrofagi i
angażują do odpowiedzi inne komórki naciekające przeszczep.
C. Mechanizm rozpoznawania Ag allogenicznych
- alloreaktywność jest zjawiskiem heterogennym i może polegać na:
1. rozpoznawaniu obcego Ag w kontekście allogenicznej cząsteczki MHC, silnie naśladującej autogeniczną
cząsteczkę MHC,
2. bezpośrednim reagowaniu z allogenicznym Ag MHC o większym niż własny stopniu dopasowania,
modyfikowanych mechanizmami supresyjnymi, stanowiącymi punkt wyjścia dla zjawisk
tolerancji transplantacyjnej
D. Faza efektorowa odpowiedzi transplantacyjnej
- proces odrzucania przeszczepu może mieć różną dynamikę i zależy od warunków w
układzie dawca-biorca
1. nadostre odrzucanie przeszczepu
• w ciągu minut po przeszczepie,
• mikrozakrzepy naczyń => ostre, nieodwracalne niedokrwienie i martwica,
• u biorców posiadających Ab przeciwko Ag MHC klasy I,
• po wielokrotnych przetoczeniach krwi lub w wyniku przebytych ciąż.
2. ostre odrzucanie przeszczepu
w kilka dni do kilku tygodni po przeszczepie,
gęste nacieki komórkowe w przeszczepionej tkance, głównie w obrębie naczyń
krwionośnych.
3. przewlekłe odrzucanie przeszczepu
związane z odkładaniem się pod śródbłonkiem naczyń Ig i składowej C3 dopełniacza.
SKŁADOWA KOMÓRKOWA ODPOWIEDZI TRANSPLANTACYJNEJ
• w nacieku przeszczepu stwierdza się limfocyty T, makrofagi, granulocyty, komórki tuczne i
plazmocyty,
• limfocyty T stanowią tylko 1% komórek nacieku !!!
a) limfocyty Tc
pobudzane IL-2, IL-12 (czynnik dojrzewania limfocytów Tc), IL-4, IL-5, IL-6 i INF-γ,
działają bezpośrednio cytotoksycznie wobec komórek posiadających obce Ag MHC
klasy I,
jest to duży, ale nie wiodący udział w reakcjach odrzucania,
funkcje cytotoksyczne mogą przejawiać subpopulacje Th po pobudzeniu limfokinami
wobec komórek o obcych Ag MHC klasy II.
b) nadwrażliwość typu późnego
inicjowana przez Th
nieswoiste, inicjowane przez cytokiny /INF-7, GM-CSF, TNF-α, IL-4/
włączanie do odpowiedzi makrofagów i granulocytów,
naciekanie i przyleganie leukocytów do śródbłonka naczyń za
pośrednictwem molekuł adhezyjnych (integryny, selektyny i adresyny) np.
za pośrednictwem ICAM-1 i VCAM-1 do LFA-1 i VLA-4 na śródbłonku
naczyń żylnych odrzucanego przeszczepu serca,
udział czynników chemotaktycznych,
komórki nacieku niszczą komórki przeszczepu za pośrednictwem:
- TNF-a,
- IL-1,
- rodniki tlenowe i azotowe,
- proteazy,
- ADCC.
c) naturalne komórki cytotoksyczne (NK)
jako jedne z pierwszych w nacieku,
pewny udział w reakcji odrzucania przeszczepu szpiku,
mogą niszczyć przeszczep w obecności swoistych Ab w reakcji ADCC,
SKŁADOWA HUMORALNA ODPOWIEDZI TRANSPLANTACYJNEJ
- Th stymulują aktywowanie Ag limfocyty B do proliferacji, różnicowania i syntetyzowania Ab
a) destrukcja tkanek przeszczepu w ADCC,
b) aktywacja układu dopełniacza,
=> agregacja płytek krwi powstawanie zakrzepów => nadostre odrzucanie przeszczepu
UDZIAŁ CYTOKN W ODPOWIEDZI TRANSPLANTACYJNEJ
1. 1. aktywują odpowiedz transplantacyjną:
a) w procesie prezentacji Ag =>IL-6 i IL-1
b) aktywacja Tc => IL-2, IL-12, IL-4, IL-5, IL-6, INF-γ
c) aktywacja NK => IL-2,
d) proliferacja limfocytów B => IL-4, IL-5, IL-2,
e) różnicowanie limf. B do komórek plazmatycznych => IL-5, IL-6, INF-γ, IL-2, IL-4
2. hamują odpowiedź transplantacyjną:
IL-10 i TGF-β
3. nasilają i indukują ekspresję Ag MHC:
- INF-γ (najsilniej), TNF-α, i IL-4
E. Monitorowanie odrzucania przeszczepu
prognoza reakcji odrzucania polega na:
1. ocenie funkcji przeszczepianiego narządu
2. badaniach histologicznych - biopsja
nacieki
ekspresja Ag MHC
3. badaniu syntezy cytokin i poziomów ich receptorów;
ELISA, hybrydyzacja in situ, West blotting.
F. Zapobieganie odrzucaniu przeszczepu
1. 1. jak najlepszy dobór w układzie dawca-biorca
liczba możliwych HLA kodowanych w obrębie jednego haplotypu = 70000,
przy dwóch chromosomach = 700002,
przy istniejących niezrównoważonych sprzężeń jest to liczba dużo mniejsza jednak
szansa na identyczność haplotypu HLA jest minimalna,
zgodność doboru wzrasta wśród spokrewnionych dawców,
banki danych ze sprawnym obiegłem informacji,
przeszczep szuka biorcy
2. 2. immunosupresja (idealny lek immunosupresyjny w transplantologii to taki, który działa na
alloreaktywne limfocyty T biorcy i bez wpływu na pozostałe funkcje układu odpornościowego)
a) cyklosporyna A - lek 1. rzutu,
b) azatiopryna - lek starszej generacji,
c) CS - pojedynczo w dużych dawkach lub w skojarzeniu,
d) globulina antytymocytarna lub OKT3
e) całkowite napromienienie tkanki limfatycznej
f) FK506 i in. (wiele w fazie eksperymentu)
G. Tolerancja transplantacyjna
mechanizmy tolerancji transplantacyjnej to: delecja klonalna, anergia klonalna i supresja
1. tolerancja noworodkowa
podanie płodowi lub noworodkowi komórek pochodzących od przyszłego dawcy,
2. letalna dawka chemio- lub radioterapii poprzedzająca przeszczep szpiku kostnego
"przyszłego" dawcy - zjawisko chimeryzmu,
3. eliminacja komórek dendrytycznych,
4. indukowanie powstawania Ab antyidlotypowych,
5. podanie biorcy komórek przyszłego dawcy przeszczepu;
przetoczenia krwi w przeszczepach nerek.
H. Charakterystyka przeszczepów
1 . p rzeszczep nerki
najczęstszy ze stosowanych alloprzeszczepów,
możliwość wydłużenia czasu oczekiwania na dawcę w programie dializ,
jako narząd parzysty - często dawca rodzinny,
przy identyczności HLA roczne przeżycie przeszczepu u 90% leczonych.
2 . p rzeszczep serca
znacznie rzadziej niż nerki,
brak dawców i aparatury do podtrzymywania krążenia,
roczny czas przeżycia u 80-90% leczonych (cyklosporyna)
przy 3. latach przeżycia u 60% zmiany naczyniowe.
3 . p rzeszczep wątroby
w schyłkowych stanach niewydolności narządu /zaburzenia rozwojowe, marskość/,
względnie mała immunogenność przeszczepu.
4 . p rzeszczep rogówki
dawniej uważano rogówkę za miejsce bez reakcji immunologicznych - brak naczyń to
tylko relatywnie mniejsza immunogenność,
ekspresja MHC klasy I na komórkach nabłonka rogówki,
5 . p rzeszczep do OUN
uprzywilejowanie (brak drenażu limfatycznego, brak APC, niska ekspresja Ag MHC i
BBB)
próby leczenia choroby Parkinsona,
reakcje odrzucania przeszczepu /astrocyty i mikroglej jako APC, uszkodzenie BBB,
indukcja syntezy cytokin/.
6 . p rzeszczep skóry
tylko autoprzeszczep,
allo- lub ksenoprzeszczepy jako czasowe opatrunki na rany, np. oparzeniowe,
próby z allogenicznymi keratynocytami hodowanymi in vitro na rany oparzeniowe.
7. P RZESZCZEP SZPIKU /autologiczny i allogeniczny/
a) metoda z wyboru w leczeniu wie!u chorób;
ostrych i przewlekłych białaczek,
niedokrwistości aplastycznej,
wrodzonych schorzeń układu krwiotwórczego (w tym niedoborów
immunologicznych)
choroby popromiennej, m.in. u ofiar katastrof nuklearnych.
b) przygotowanie biorcy polega na zniszczeniu jego: układu krwiotwórczego,
odpornościowego i ew. komórek nowotworowch masywną radio- i chemioterapią,
c) przeszczepianie szpiku polega na jego przetoczeniu,
d) wczesne objawy odtworzenia: krwiotworzenia po 2-3 tyg., funkcji układu
odpornościowego po kilku miesiącach,
e) autologiczny szpik musi być pozbawiony komórek nowotworowych metodą:
wirowania,
hipertermii,
stosując cytostatyki lub MoAb,
hodowli.
1. Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi /GvH/
u 75% biorców allogenicznego szpiku, im mniej zgodnych i starszych tym częściej, ostra lub
przewlekła
1 . o stra choroba GvH
do 4. tygodni po przeszczepie, maksymalnie 100 dni,
dotyczy głównie skóry, wątroby i przewodu pokarmowego,
oceniana w 4. stopniowej skali,
masywne nacieki limfocytarne z niszczeniem zajętego narządu,
faza indukcyjna jak w odpowiedzi transplantacyjnej,
bardzo istotny udział TNF-α,
chudnięcie, niedokrwistość hemolityczna, powiększenie śledziony i wątroby,
wyniszczenie, często śmierć biorcy.
2 . p rzewlekła choroba GH
częściej u biorców, u których wcześniej wystąpiła ostra GvH lub niezależnie u 20-30%
ograniczona lub uogólniona,
najczęściej zajęte: skóra, śluzówki, wątroba i przewód pokarmowy,
powodowana przez komórki pamięci lub powstałe z prekursorów w szpiku limfocyty dawcy
bez możliwości rozwoju autotolerancji.
ĆWCZENIE 4
Receptory limfocytów T
Cząsteczki głównego układu zgodności tkanokowej MHC
Odpowiedź immunologiczna
RECEPTORY LIMFOCYTÓW T WIĄŻĄCE ANTYGEN:
receptory TCR (T cell recpetors) - są obok immunoglobulin jedynymi cząstkami zdolnymi do swoistego wiązania
antygenów.
z tym wyjątkiem, że immunoglobuliny wiążą dowolne antygeny a receptory limfocytów T odpowiadają na antygeny
peptydowe powstałe z białek "pociętych" przez enzymy hydrolityczne na małe fregmenty i połączone cząsteczkami MHC
limfocyty T mogą również rozpoznawać i odpowiadać na antygeny lipidowe i glikolipidowe prezentowane im w
połączeniu z cząsteczkami CD1, a niektóre limfocyty Tγδ rozpoznają pirofosforan izopentylu.
BUDOWA RECEPTORÓW LIMFOCYTÓW WIĄŻĄCYCH ANTYGEN:
TCR jest zbudowany z dwóch łańcuchów, a każdy łańcuch ma część stałą i część zmienną a przez krótki odcinek jest
związany z błoną komórkową.
wykryto dwa typy receptorów:
receptory składające się z łańcuchów α i β
receptory składające się z łańcuchów γ i δ
ponad 90% limfocytów T krwi obwodowej ma receptory αβ, a tylko ok 1 - 10% limfocytów T to komórki z receptorami
γδ. Te dwie grupy określa się jako limfocyty T αβ i limfocyty T γδ
W receptorach ab łańcuch są połączone mostkiem dwusiarczkowym, a receptory γδ występują w dwóch odmianach:
w odmianie pierwszej łańcuch γ zawiera cysteinę, co umożliwia mu tworzenie wiązań δ
w drugim łańcuch γ jest nieco dłuższy i nie zawiera cysteiny no i nie tworzy mostku (co za pech), lecz łączy
się z łańcuchem δ wiązeniem kowalencyjnym (co za spryt)
AKTYWACJA LIMFOCYTA T, ROLA RECEPTORA TCR, CZĄSTKI MHC W OBLICZU ANTYGENU:
- w kontakcie z antygenem prezentowanym przez cząstki MHC najistotniejsze znaczenie mają regiony CDR3 łańcuchów
α i β, w których występuje największa zmienność, natomiast regiony CDR1 i CDR2 odgrywają mniejszą rolę.
- zarówno receptory αβ, jak i γδ łączą się w błonie limfocytów T z kompleksem CD3, który składa się u człowieka z
pięciu łańcuchów: γ, δ, ε, ζ, η, zwanych czasami niezmiennymi w celu odróżnienia od łańcuchów TCR.
- łańcuchy CD3 pośredniczą w przekazywaniu sygnału aktywującego komórkę z receptora limfocytu T, który związał
antygen do wnętrza komórki. Kompleks TCR - CD3 pozostaje w błonie komórkowej w kontakcie z cząstkami: CD2.
CD5. CD4 lub CD8.
- pomimo małego powinowactwa limfocytów T do antygenów prezentowanych im przez komórki MHC w porównaniu z
powinowactwem przeciwciał do antygenu, to do aktywacji limfocytów T wystarczy zaledwie 100 spośród 100 000
cząsteczek MHC obecnych na danej komórce prezentującej,
- okazało się, że. pojedynczy kompleks cząsteczki MHC z okrężnym antygenem może po kolei połączyć się - łącząc się i
rozłączając - aż z około 200 TCR na limfocycie T.
- każde takie połączenie z pojedynczym TCR indukuje wydzielanie określonej porcji mediatorów wtórnych, których poziom
stopniowo wzrasta aż do osiągnięcia poziomu, przy którym zostaje aktywowany limfocyt T.
- aby do tego doszło wystarczy by ok 8000 spośród 30 000 TCR związało się przejściowo z kompleksem cząsteczki MHC
związanym z antygenem. Polega to na tym jakby limfocyt doliczał sobie każde kolejne połączenie aż do momentu aktywacji.
- równoczesne otrzymanie sygnału kostymulującego przez wiązanie cząsteczek CD80 obecnych w komórce prezentującej z
cząsteczkami CD 28 na limfocycie T moze obniżyć próg aktywacji z 8000 do 1500 TCR.
CIEKAWOSTKA
CD28 jest homodimerem składającym się z łancuchów glikoproteinowych, każdy o masie 44kDa. CD28 należy do
nadrodziny białek immunoglobulinopodobnych, gdyż jej łańcuchy zwierają w swojej części zewnętrznej domenę
podobną do części zmiennej immunoglobulin.
DOJRZEWANIE LIMFOCYTÓW T - SELEKCJA POZYTYWNA I NEGATYWNA LIMFOCYTÓW
• PROCES ODBYWA SIĘ W GRASICY, JEGO CELEM JEST WYPRODUKOWANIE ARMII
LIMFOCYTÓW ZDOLNYCH DO ODCZYTYWANIA CZĄSTECZEK MHC. Oraz usunięcie tych
limfocytów które mogłyby rozpoznawać własne antygeny i powodować procesy autoreaktywne
Paradoksem jest fakt, iż, mimo że celem selekcji jest wywołanie puli limfocytów T rozpoznających
obce antygeny w połączeniu z własnymi cząsteczkami MHC, to jednak tych antygenów w grasicy
me ma.
Selekcja w grasicy zależy od:
a) powinowactwa (stopnia dopasowania) TCR do prezentowanego antygenu
b) zagęszczania tych peptydow (ligandów), czyli ilości kompleksów peptyd/MHC
prezentowanych limfocytowi T
Niedojrzałe tymocyty są programowane do apoptozy
Proliferację i przeżycie tymocytów w następstwie rozpoznania przez nie peptydów
prezentowanych w rowkach „własnych" cząsteczek MHC przyjęto nazywać selekcją pozytywną uff
Podczas swojej wędrówki tymocyt kooperuje z dużą ilością ligandów. dzięki temu kontaktowi uczy
się rozpoznawania różnych antygenów (białek).
Dojrzewanie limfocytów T: pierwszymi zwiastunami jest pojawienie się dwóch cząsteczek:CD71 i
CD25.
Kolejnymi markerami pojawiającymi się są CD2 (obecne na wszystkich protymocytach), CD5,
CD7, natomiast obserwuje się zanik cząstki CD34 na powierzchni stwierdza się nadal receptor Kit
(a jego ligand SCF wykazuje działanie synergistyczne z IL-7 i IL-12 w przyspieszeniu proliferacji
protymocytów.)
ODPOWIEDZ TYPU KOMÓRKOWEGO LIMFOCYTY T:
W tym typie odpowiedzi najważniejsza rola przypada limfocytom Th1, wydzielanym przez nie
cytokinom oraz makrofagom i limfocytom T cytotoksycznym.
Celem odpowiedzi jest przeciwstawienie się mikroorganizmom i pasożytom rozwijającym się
wewnątrzkomórkowo.
Dwie zasadnicze gałęzie odpowiedzi to: aktywność limfocytów Th wytwarzających cytokiny i
limfocytów Tc.
Limfocyty Th naciekają miejsce podania antygenu i wydzielają cytokiny - INF-γ i MIF które
aktywują makrofagi i umożliwiają zabicie bakterii i innych badźiewi
Naciek komórkowy rozwija się ok. 24-48 godzin, dlatego ta odpowiedz jest nazywana odpowiedzią
typu późnego
Limfocyty Tc rozpoznają obce antygeny MHC na komórkach allogenicznych, albo antygeny
wirusowe połączone z cząsteczkami MHC komórek własnych. Ta pierwsza sytuacja zachodzi
rzadko (biorcy przeszczepów allogenicznych) natomiast druga to ważny element naszej obrony
przeciw wirusowej.
Limfocyty Tc rozpoznają cząsteczki wirusowe w połączeniu z MHC klasy I -- należą do populacji
CD8+, istnieją także limfocyty CD4+ rozpoznające antygeny w połączeniu z cząsteczkami MHC
klasy lI.
Kontakt limfocytu Tc z prezentowanym mu antygenem jest bodźcem do aktywacji.
Proliferację i różnicowanie regulują czynniki IL-2, IL-4, IL-5, IL-6, IL-12, lL-15, IL-18 i INF-γ
w przeciwieństwie do kooperacji limfocytu B z limfocytu Th, prekursor cytotoksycznego limfocytu
T nie wymaga bezpośredniego kontaktu z dostarczającym mu czynniki pomocnicze limfocytami
Th.
W pewnych sytuacjach może nawet sam wydzielać sobie potrzebną mu interleukinę 2. - działanie
autokrynowe.
Indukcja typu późnego to limfocyty Th1. To one tworzą charakterystyczny naciek komórkowy.
LIMFOCYTY B PREZENTACJA ANTYGENÓW
Celem prezentacji antygenów limfocytom T jest ich pobudzenie i pomoc limfocytom B
Kontakt odpowiedniego klonu limfocytu B prezentującego antygen i limfocytu T odpowiadającego
na ten sam antygen, poprzedzony jest proliferacją odpowiedniego klonu limfocytów T. Jest ona
możliwa dzięki obecności komórek splatających się.
Limfocyt B może pochłaniać antygeny zarówno w drodze pinocytozy, jak i endocytozy
adsorbcyjnej. W tym procesie mogą brać udział receptory dla fragmentu Fc przeciwciał, receptory
dla składnika dopełniacza, a także immunoglobuliny powierzchniowe.
Pobudzony limfocyt B prezentuje ok. 10 razy sprawniej w porównaniu do nie pobudzonego, co
jest związane ze zwiększona ekspresja cząsteczki MHC klasy II i cząsteczek kostymulujących
Miejscem prezentacji dla pobudzonych limfocytów B są ośrodki rozmnażania grudek
limfatycznych.