T.P.L III dr Dolińska wykład 27.11.2009

HORMONY

• Substancje chemiczne, wydzielane bezpośrednio do krwioobiegu przez gruczoły wewnątrzwydzielnicze (bezprzewodowe) i wywierające specyficzne działanie pobudzające lub hamujące z dala od miejsca swego powstania na komórki, tkanki lub narządy.

• Wytwarzane przez organizm, związki niezbędnie dla procesów materii, których zadaniem jest koordynowanie procesów chemicznych zachodzących w komórkach np. insulina, testosteron.

Mechanizm uwalniania:

• Podstawowy (toniczny) - wydzielanie regulowane jest tonicznymi wpływami ze strony podwzgórza. Ten typ uwalniania przeważa u mężczyzn.

• Pulsacyjny - (epizodyczny) - rytmiczne wydzielanie małych ilości hormonu z określoną częstotliwością i amplitudą.

• Cykliczny - charakterystyczny dla kobiet, jest wynikiem pulsacyjnego wydzielania GnRH.

Zastosowanie substancji hormonalnych.

• W leczeniu substytucyjnym - przy braku lub niedoborze w ustroju odpowiedniego hormonu.

• Wykorzystanie innych działan leczniczych, często nieswoistych np. prolaktyna - reguluje 300 efektów metabolicznych w naszym ustroju.

• Do celów diagnostycznych.

Położenie głównych gruczołów dokrewnych wydzielania wewnętrznego.

• Podwzgórze

• Przysadka

• Szyszynka

• Tarczyca

• Przytarczyce

• Trzustka

• Nadnercza

• Jajniki

• Jądra

PODWZGRZE:

• Centrum koordynujące wydzielanie wewnętrzne.

• Wydziela hormony

• pobudzające - liberyjny

• hamujące - statyny

Gonadoliberyna GnRH

• Hormon wydzielany w podwzgórzu

• Pobudza wydzielanie hormonów gonadotropowych (gonadotropiny) przez przysadkę:

• Folitropina FSH

• Lutropina LH

• Prep. - Zyklomat - uwalnia gonadotropiny w sposób pulsacyjny, w określonych ilościach i w określonych odstępach czasu.

PRZYSADKA MÓZGOWA:

• Jest zlokalizowana wewnątrz czaszki w okolicy kostnego zagłębienia tzw. siodło tureckie.

• Jest ściśle i funkcjonalnie związana z częścią mózgu tj. podwzgórzem.

Prolaktyna PKL

• Hormon zbudowany ze 198 aminokwasów o masie atomowej 23 kD.

• Pobudza wzrost gruczołów piersiowych w ciąży i wywołuje laktację.

• Działa także na gonady, komórki limfoidalne i wątrobą.

• Synteza oraz gromadzenie tego hormonu odbywa się w komórkach laktotropowych przedniego płata przysadki.

• Wydzielanie prolaktyny jest uzależnione od tonicznego hamowania przez wytwarzany w podwzgórzu inhibitor prolaktynowy.

• Prolaktyna jest wydzielana pulsacyjnie w rytmie dobowym, a najwyższe stężenie osiąga w nocy.

Inhibitory wydzielania Prolaktyny:

• Bromokryptyna

• Pochodne alkaloidów sporyszu -ergokryptyna

Adrenokortykotropina ACTH

• Hormon produkowany przez przysadkę mózgową, który pobudza syntezę glikokortykosteroidów (kortyzol), jak również w mniejszym stopniu aldosteronu, androgenów a nawet estrogenów produkowanych w nadnerczach.

TRZUSTKA:

Podstawowy hormon wydzielany przez trzustkę to insulina INS

Insulina:

• Anaboliczny hormon peptydowy o działaniu ogólnoustrojowym, który odgrywa zasadniczą rolę przede wszystkim w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów.

• Nazwa insulina (insula) tzn. wyspa, pochodzi od wysepek Langersansa trzustki, gdzie insulina jest produkowana.

• Cząsteczka insuliny składa się z dwóch łańcuchów polipeptydowych A iB, które połączone są dwoma mostkami disiarczkowymi:

• Łańcuch A - 21 reszt aminokwasowych

• Łańcuch B - 30 reszt aminokwasowych

WŁACIWOŚCI TYCH SUBSTANCJI

• Ulegają rozkładowi w przewodzie pokarmowym

• Trudno przenikają przez błony komórkowe - duża masa cząsteczkowa

• Wykazują znaczny, wątrobowy efekt pierwszego przejścia

• Krótki czas półtrwania TRH = 0,97 min. PRL = 5 min

• Bardzo duża aktywnośc biologiczna = hormony podwzgórza działają w mikrogramach, przysadki w miligramach.

POSTAC LEKU

• Postać leku o spowolnionym i kontrolowanym uwalnianiu hormonów białkowo-peptydowych zapewnia:

• Odpowiednie stężenie terapeutyczne hormonu w ustroju

• Pozwala uniknąc przekroczenia dawki max. Przedawkowanie hormonów powoduje „paradoksalny” efekt hamujący podwzgórze - przysadka - gonady.

• Zapobiega powstawaniu nowotworów.

Preparaty handlowe hormonów.

• Roztwory donosowe:

• Relefact TRH

• Aerozole donosowe

• Suprefact

• Miacalcin Ach