INSTYTUCJE OCHRONY PRAWNEJ 20.02.2008
KONSTYTUCYJNE ORGANY OCHRONY
Pojęcie Wymiaru sprawiedliwości- jest to działalnośc sądów polegająca na konkretyzowaniu i realizowaniu norm prawnych celem ochrony zasad praworządności. Oznacza to działalnośc państwa realizowaną przez nie zawistne sądy w dziedzinie orzecznictwa : cywilnego, karnego i administracyjnego.
Organizacja państwa i jego funkcjonowanie są oparte na zasadzie podziału władzy. Rolę i miejsce sądów w systemie władzy państwa określały w Polsce ustawy zasadnicze art. 10 ( konstytucji RP), stanowi, że ustrój RP podziela się na podziale i równowadze władzy: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Ustawodawca- sejm i senat ; wykonawca - prezydent , rada ministrów , sądów- sądy i trybunały w sensie funkcjonalnym każda z tych władz jest instytucjonalnie legitymowana do powierzonych funkcji konstyt. I nie ma względem drugich charakteru pomocniczego ani wykonawczego . władze ustawodawcze powierzone są funkcji kształtowania woli politycznej państwa , wykonawcza == bezpośrednie działanie państwa ;
Sądownicza= powołana wyłącznie do oceny prawidłowości stanowienia Obowiązujących w państwie przepisów prawa .
Zasady konstytucyjne funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości :
Właściwości, niezależności, bezstronności i niezawisłości ;
Funkcjonowanie sądów opiera się nie tylko na przepisach konstytucji ale także na ustawach zwykłych, wśród których zasadnicze znaczenie ma : ustawa prawo o ustroju sądów powszechnych i aktach podstawowych ,, regulamin urzędowania sądów powrzechnych''
Sady powszechne: Sad najwyższy
- Apelacyjne
- okręgowe
- rejonowe ( grodzkie)
Powszechne- orzeczenia mogą być za skażane do do Najwyższego ;
Wymiar sprawiedliwości sprawowany przez sady , działy sprawy karne i cywilne , każdy dział regulowany odrębnymi kodeksami ( kpc i kpk)
Wyodrębnienie rozpatrywania spraw cywilnych i karnych i przydzielenie sędziów do rozpatrywania różnego rodzaju spraw jest kwestia( wewnętrznego podziału czynności w prawie ustroju sądów powszechnych)Rozróżniamy stanowiska sędziów rejonowyc, okręgowych , apelacyjnych a administracyjny : prezesie i vice-prezesi sadów.
Z zakresu sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy powszechne wyłaczone są sprawy należące do : administracyjnych, wojskowych i sądu najwyższego.
Wspólna zasada sądów i trybunałów:
niezawisłości sędziowskiej
oparcie działalności sadów i trybunałów wyłącznie na sprawie a nie kryteriach politycznych
powierzenie zadania rozstrzygania prawnych spraw w procesie stanowienia i stosowania prawa
oparcie sformalizowania na procedurach akceptujących zasadę kontradyktoryjności ( strony są gospodarzami procesu)
Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub więcej gmin lub dla części gminy.
Sąd pierwszej instancji rejonowy a jego właściwości określają przepisy (kpc i kpk)
Atr 175 konstytucji w powiązaniu z atr 45 i 77 ( konstytucji) gwarantuje każdemu prawo do sądu.
Wg kpc sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy poza sprawami o prawa nie majątkowe i łącznie z nimi dochodzenia roszczeń majątkowych i łącznie z ustalenia ojcostwa, ochrona dóbr
Prawa majątkowe do sądów rejonowych sprawy wartości przedmiot sporu 75 tys zl, sprawy gospodarcze rejonowy nie przekraczające 100 tys zl alimenty- rejonowy tylko za 3 lasta w stecz;
Właściwości sądu
Ogólna, przemienna i wyłączna
Sprawy o alimenty i ojcostwo( przemienne, uprzywilejowane- mogą wystąpić wg swojego miejca zamieszkania jeśli nie mieszkaja razem rodzice dziecka) polega na roszczeniu alimentacyjnym i związanym z nim ustaleniem ojcostwa, właściwość ogólna - miejce zamieszkania pozwanego ( WYBIERA OSOBA UPRAWNIONA)
Status prawny sędziego
Konstytucja- nie zawisłośc sędziego, która oznacza, że sedzia w sprawowaniu swojego urzędu podlega tylko konstytucji i ustawom , sędzia orzekając niegdy i wobec nikogo nie jest do niczego zobowiązany jak tylko do właściwego stanowienia ustaw( konst i ustawy). Korelatem tego zobowiązania powinna by świadomość sędziego iż w sprawowaniu urzędu korzysta z gwarancji pełnej nie zależności wobec państwa i społeczeństwa . szczególny status służbowy polegający na szczególnym trybie powoływania na urząd sędziowski przez prezydenta wyłącznie na wniosek KR sedziowskiej na czas nieoznaczony .
Nie usuwalności ze stanowiska sędziego przy równoczesnym zastrzeżeniu , że złożenie sędziego z urzedu , zawieszenie go w urzędowaniu , przeniesienie do innej siedziby wbrew jego woli tylko n amocy sadu dyscyplinarnego (pozbawienie immunitetu ) zakaz pociągania sędziego do odp karnej lub pozbawienia wolności ( immunitet sędziowski) bez zgody sady dysc .
Bezpartyjnośc gwarancja warunków pracy i wynagrodzenia odp godności urzędu . konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności , prawo do sądu- podstawowe prawo obywateli , zapewnienie każdemu człowiekowi prawa do przedstawienia swojej sprawy do rozstrzygnięcia przed sąd. Konstytucyjne prawda Sądu łączy się z prawem konwencyjnym art. 6z którego wynika, ze każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrywania sprawy ( wg nieuzasadnionej zwłoki , właściwy , bezstronny i nie zależny sąd) powoływane przepisy konstyt. Zamykają zakaz dochodzenia przed sądem . przepisy konsty w Polsce stanowią ze przestrzega ona wiązącego ja międzynarodowego prawa . Prawo do sądu- prawo przedmiotowe , tworzy podstawowe roszczenia , które może by dochodzone przed sądem. Prawo do sądu powstaje w ścisłym związku z prawem procesowym , którego przepisy gwarantują realizacje prawa do sądu, przedmiotem procesu - roszczenie procesowe, które musi być wykazane w postępowaniu przed własiwym sdądem.
Zasada kontradyktoryjności nie oznacza rezygnacji ustawodawcy z zasady prawdy materialnej, a jedynie przerzucenie ciężaru wykazania przysługiwania TEGO PRAWA NA STRONY PROCESU.
Droga do kariery zawodowej w wymiarze sprawiedliwości składa się z etapu aplikacji i asesury.
Aplikacja sądowa
Polega na przygotowaniu do zawodu sędziowskiegpa także zaznajomieniu się z czynnościami sędziego sekretariatu i uzyskaniu wiedzy potrzebnej do pełnienia funkcji sędziego.
Aplikacja- seminaria+ praktyki trwa 3 lata w trakcie której aplikant składa kolokwium z dziedziny prawa z przedmiotu zajęc, kolokwium a potem egz ( cywilne i karne)
Aplikantem może być obywatel polski i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, ma nieskazitelny charakter , ukończył wyższe studia i uzyskał tytuł mgr lub zagraniczne studia uznane w Polsce. Został zakwalifikowany na aplikacje przez komisję po konkursie, może odbyc aplikacje w ramach stosunku pracy lub poza etatowym. Stosunek pracy na podstawie mianowania na czas określony
Prezes Sadu apelacyjnego (SA) mianuje i zwalnia aplikanta sądowego
Mianowanie następuje po przeprowadzeniu konkursu przez prezesa sądu apelacyjnego na wniosek okręgowego przydziela aplikanta do n sadu określonego rejonowego . przed objęciem aplikant składa ślubowanie przed prezesem SA. Konkurs dla aplikantów - komisja egz powoływana przez prezesa sadu apel. Po zakończeniu aplikacji - aplikant składa egz. Sędziowski pisemny i ustnyz prawa pracy , cywilnego (wszystkich dziedzin prawa i przepisy o ustroju sądów)
Po zdaniu egzaminu minister sprawiedliwości może mianowac asesorem sądowym aplikanta.
Kandydat na asesora musi przedłożyc informacje z krs , zaświadczenie o stanie zdrowia . minister może za zgodą kolegium sądu okręgowego powierzyc asesorowi pełnienie czynności sędziowskich w sądzie rejonowym na czas określony nie p[przekraczający 4 lat , okres ten może być przedłużony do ukończenia przez asesora 29 lat.
W zakresie orzekania asesor jest nie zawisły i podlega jak sędzia tylko ustawom , obejmują stanowisko wobec ministra sprawiedliwości- ślubowanie
Asesor na okres pełnienia czynności sędziowskich pozostaje pod opiek a sędziego wyznaczonego do funkcji konsultanta. Sedzia ten udziela asesorowi pomocy w wykonywaniu czynności sędziowskich . Jeżeli okres asesur zakończy się pozytywna pinią wizytatora asesor może być powołany przez prezydenta RP na wniosek kr Sedziowstwa na stanowisko sędziego. Powolując dopełnia stanowiska sędziego , prezydent wyznacza miejsce służbowe ( siedzibę sądu). Minister sprawiedliwości ustala co rocznie liczbę wolnych stanowisk sędziowskich w poszczególnych sądach i obwieszcza w monitorze polskim RP do 1 czerwca każdego roku , Każdy kto spełnia warunki na sędziego sądu powszechnego może zgłoście swoją kandydaturę na jedno wolne stanowisko na miesiąc po obwieszczeniu prezesa sądu okręgowego. Jeżeli dotyczy Sadu rejonowego to do prezesa sądu okregowego, a apelacyjnego to do prezesa apelacyjnego .
Prezes sądu po stwierdzeniu , że kandydat spełnia warunki, przedstawia kandydaturę kolegium sądów .
Kto może być ( sędzią rejonowym) powołany ten kto posiada obywatelstwo polskie, prawa cywilne i obywatelskie, jest nieskazitelnego charakteru, skończył studia wyższe prawnicze w Polsce lub za granicą , ma tytuł mgr , jest zdolny z uwagi na stan zdrowia do pracy, ukończył 29 lat , złożył egzamin sędziowski pracował jako asesor sądowy lub prokuratorski przez 3 lata lub referendarz [przez 5 lat. Zajmował stanowisko sadu adm, wojskowego lub stanowisko prokuratora pracował w polskiej wyższej szkole PAN , instytucje badawczo naukowym, ma tytuł naukowy prof. Lub dr hab.nauk prawnych.
Sąd okręgowy- sędzią może być powołany sędzia sądu rejonowego , wojskowego, który pracował 4 lata , albo ten sam okres jako prokurator, może być powołany także adwokat, radca prawny, notariusz jeśli wykonuje zawód 6 lat , również jeśli pracował jako prof. Przez okres 3 lat .
Sąd apelacyjny- sędzia sądu okegowego po 6 letnim okresie pracy albo adwokat , radca prawny, notariusz po 8 latach. Pracował w PAN i instytucje , ma tyt prof. - przez 6 lat . stosunek sędziego nawiązuje się z nim z dniem doręczenia powołania .