ARCHEOLOGIA ŚREDNIOWIECZA
3. PFALZE, REICHSBURGI A NAJSTARSZE ZAMKI NA ZIEMIACH POLSKICH
Jako Pfalz określano w średniowiecznych Niemczech umocnione dwory królewskie (łac. villa regia lub curtis regia) włącznie z przynależnymi włościami, gdzie odbywały się zjazdy.
Najważniejsze pfalze cesarskie, królewskie:
* Akwizgran
* Altenburg
* Braunschweig (Burg Dankwarderode)
* Dortmund
* Duisburg
* Eger (Cheb - Czechy)
* Forchheim
* Frankfurt am Main
* Goslar
* Grona
* Ingelheim
*Köln
* Lorsch
* Magdeburg
* Mainz
* Merseburg
* Nimwegen (Nijmegen - Belgia)
* Nürnberg
* Paderborn
* Quedlinburg
* Werla
* Wimpfen
* Worms
* Zürich
Akwizgran Pfalz, elementy składowe:
- aula - Aula Regia,
- capella - kaplica NMP (połączona z pfalzem, na planie centralnym),
- termy,
- solaria (otwarte galerie)
Pierwsze zamki książęce na Śląsku w XIII w.
Przebudowa grodów:
-Stopniowe wprowadzanie elementów murowanych
-Reprezentacyjny dom mieszkalny
-Kaplice
-Wymiana wału drewniano-ziemnego na mury
Wrocław, zamek książęcy, 1. połowa XIII w.
Goslar Pfalz, elementy składowe:
- palatium (Kaiserhaus) - 54 x 18 m
- kolegiata św. Szymona i Judy - bazylika
- kaplica św. Ulryka (połączona z pfalzem, na planie centralnym),
- kaplica NMP - na planie centralnym
Brunszwik, Burg Dankwarderode, XII w.
Pfalz Henryka Lwa. Elementy składowe:
- dwupiętrowy pałac,
- kaplica na planie centralnym,
- kolegiata St. Blasii
Cheb, Pfalz cesarski Fryderyka I Barbarossy, 1. poł. XII w.
Legnica, romański zamek (curia regale Henryka Brodatego), 1 poł. XIII w.
16,5 x 61,5 m
I - poziom gospodarczo-magazynowy z wejściem od strony dziedzińca, z oknami szczelinowymi
II - kondygnacja mieszkalna - dla dworu, dostępna od dziedzińca sześcioma otworami wejściowymi i oświetlona oknami - wys. 2,5 m.
III - książęcy poziom mieszkalny, z aulą pałacową i komnatami, z dwoma wejściami dostępnymi schodami zewnętrznymi - wys. 6 m.
Termin Pfalz łączony jest również z łacińskim palatium. Nazwy tej używa się również dla określenia halowych, prostokątnych budynków wznoszonych przez władców wczesnopiastowskich na terenie dzisiejszej Polski. Po tych palatiach zachowały się jedynie relikty fundamentów, badane metodami archeologicznymi. Ich architektura była najprawdopodobniej wzorowana na pfalzach cesarskich.
Palatia wczesnopiastowskie
* Ostrów Lednicki
* Poznań
* Giecz
* Wiślica
* Płock
* Przemyśl
* Wawel w Krakowie