Temat I. Właściwości biologiczne, wymagania siedliskowe i rola hodowlana drzew i krzewów leśnych

Tabela l. Rola lasotwórcza gatunków drzew i krzewów w typach siedliskowych lasu

Gatunek	Typ siedliskowy lasu
		4Bśw2	5BMwyż	6OlJ1	6LG
Brzoza brodawkowata	D P	G
Buk zwyczajny		D		G I-II bon.
Czeremcha zwyczajna			D P
Dąb szypułkowy		D
Dąb bezszypułkowy	P	G II-III bon.	D
Grab pospolity			D
Jałowiec pospolity	P
Jarząb pospolity	P	P	P	P
Jarząb mączny
Jesion wyniosły			D II bon.
Jodła zwyczajna				G
Klon pospolity			D
Kruszyna pospolita		P	P
Leszczyna zwyczajna		P	P
Olsza szara			G I bon.
Sosna zwyczajna	G III bon.	D
Świerk pospolity		D		D
Topola osika	P
Trzmielina zwyczajna			P
Wiąz szypułkowy			D

Tabela 2. Gospodarcze typy drzewostanów i rola hodowlana gatunków

Kraina/TSL	GTD	Gatunki	Rola hodowlana
						Produkcyjna	Pielęgnacyjna	Biocenotyczna
4Bśw2	So	So Brz Olsz Jrz	+	+	+ +
5BMwyż	Św So	Św So Db Md Bk Jd Jw Lp Brz Os	+ +	+ + + +	+ + + +
6OlJ1	Ol Js	Ol Js Db Św Wz Brz Jw	+ +	+ + +	+ +
6LG	Jd Bk	Jd Bk Md Św Jw. Lp	+ +	+ +	+ +

Ad. 3. Wymagania ekologiczne gatunków dla OlJ. Gatunki główne to olsza i jesion.

OLSZA

Ma ona skromne wymagania cieplne i jest wytrzymała na skrajnie niskie temperatury zimowe. W zmrozowiskach lub odsłoniętych stanowiskach naloty i podrosty olszowe cierpią od przymrozków wiosennych, a także od suchych, chło­dnych wiatrów w okresie budzenia się do wegetacji.Jest ona gatunkiem mrozoodpornym, znosi temperatury poniżej 40°C; absolutne minimum dla tego gatunku wynosi 49°C.

Należy do drzew znoszących w młodości lekkie ocienienie, lepiej niż modrzew europejski, brzoza brodawkowata czy sosna. Nie rośnie jednak nigdy pod okapem innych drzew. W pierwszych latach życia odpowiada jej osłona górna, później jednak wykazuje bardzo szybki wzrost tylko przy dużym dostępie światła.

Olsza czarna ma wysokie wymagania pod względem wilgotności powietrza i gleby. Znosi dużą wilgotność najlepiej spośród naszych gatunków. Dla dobrego wzrostu wymaga wody przepływowej, ale może też występować na terenach z wodą zastojową, unika terenów suchych.

Olsza czarna rozwija się dobrze w klimacie umiarkowanym i ciepłym (średnie temperatury roku od 4,0 do 7,5°C i opady 400-700 mm). Lubi wilgotne po­wietrze.

Olsza czarna ulega często szkodom od śniegu i sadzi, powodujących złamania wierzchołka i wygięcia pnia.

Młode olsze cierpią niekiedy od późnych przy­mrozków. Jest wrażliwa na upały i susze.

Olsza czarna jest uznawana za gatunek mniej wrażliwy na zanieczyszczenia powietrza, wrażliwy na SO₂ i bardzo wrażliwy na działanie amoniaku. Wykazuje natomiast pewną odporność na zanieczyszczenia pyłowe za­wierające metale ciężkie. Olsza czarna jest także stosunkowo odporna na pyły kadmowo-ołowiowo-cynkowe (próg toksycznego oddziaływania wystąpił między 1 a 3% pyłów w glebie). Dla dębu szypułkowego granica ta wynosi 5%, a w przypadku buka i jawora poniżej 1% pyłów wprowadzonych do gleby.

W środowiskach silnie skażonych działalnością człowieka jest ona wrażliwa na zasolenie. W praktyce sto­sowana jest do zazieleniania hałd, terenów zniszczonych mechanicznie i terenów poprzemysłowych. W zalesieniach i przebudowie zalecana do szerokiego sto­sowania na wilgotnych siedliskach z uwagi na odporność na uszkodzenia w rejonach przemysłowych.

W porównaniu z innymi gatunkami liściastymi olsza czarna nie jest narażona na szkody powodowane przez zwierzynę.

JESION

W młodym wieku znosi niewielkie ocienienie, jednak przy niedostatecznym oświetleniu traci szybko zdolność do dalszego normalnego rozwoju. W starszym wieku staje się światłożądny i nie toleruje nawet ocienienia bocznego.

Jesion nie jest wymagający pod względem ciepła, występuje bowiem daleko na północy i wschodzie oraz w górach, Nie jest jednak w pełni odporny na mrozy zimowe. W czasie ostrych zim pnie jesionów często pękają. Cierpi od przymrozków wiosennych i z tego powodu należy do najbardziej wrażliwych gatunków wśród naszych drzew.

Do dobrego wzrostu wymaga jesion dużo wilgoci w glebie i w powietrzu. W warunkach, w których zapotrzebowanie na wodę nie jest zaspokajane przez wody gruntowe, potrzebne mu są duże opady. Wymaga gleb wilgotnych, a nawet mokrych, ale z wodą przepływową; znosi krótkotrwałe zalewy. Stojące wody powierzchniowe nie są dla niego odpowiednie z powodu braku tlenu.

Jesion rośnie z olszą czarną na zasobnych glebach bagiennych (torfowo-murszowych, gytiowo-murszastych), w lasach wilgotnych z dębem szypułkowym, wiązem polnym, brzostem, olszą czarną i jaworem, m.in. na glebach brunatnych oglejonych i czarnych ziemiach. Występuje też: w lęgach z topolą białą, wiązem polnym i szypułkowym, lipą i jaworem na glebach mułowo-murszowych, na madach, madach czamoziemnych i brunatnych. Na Pogórzu Karpackim spotykany jest z jodłą, brzostem i wiązem polnym na glebach brunatnych opadowo-glejowych, powstałych z glin lub lessów. W górach rośnie z jodłą, jaworem, brzostem na glebach brunatnych oglejonych, wykształconych z piaskowców i łupków, często szkieletowych, a z olszą szarą na madach inicjalnych .

Nie w pełni odporny na mróz. Należy do najbardziej wrażliwych na późne przymrozki gatunków drzew. Śnieg i szron stwarzają tylko niewielkie zagrożenie.

Źle znosi długotrwale zalewy.

Jest bardzo wrażliwy na susze, wyjątek stanowi przypadek, gdy wzrasta na wapieniu. Silne szkody powoduje obniżenie poziomu wód gruntowych (usychanie wierzchołków). Pojedynczo rosnące lub gwałtownie odsłonięte drzewa w drzewostanie narażone są na zgorzel słoneczną.

Gatunek ten jest uważany za wrażliwy na działanie SO₂ i HF i umiarkowanie wrażliwy na zasolenie. Biorąc pod uwagę cały kompleks czynników powodujących uszkodzenia, zaliczany jest do grupy gatun­ków słabo odpornych.

Jak większość liściastych narażony na zgryzanie i spałowanie.

---