PEDAGOGIKA CZASU WOLNEGO - EGZAMIN

1. „Pedagogika czasu wolnego” - rozumienie pojęcia

Z greckiego- czynność wychowawcza

-Pedagogika to świadoma i celowa działalność wychowawcza;

-nauka o wychowaniu, kształceniu i samokształceniu człowieka w ciągu całego życia;

-nauka, która bada i określa możliwości kreowania pożądanej przez jednostkę i społeczeństwo osobowości w określonych warunkach społeczno-kulturowych i cywilizacyjnych.

Pedagogika czasu wolnego, to dziedzina opisująca, wyjaśniająca, projektująca, a także przekształcająca potrzeby, wzory zachowań, style życia człowieka w czasie wolnym w różnych fazach jego cyklu życia w uwarunkowaniach społeczno-cywilizacyjnych; w praktyce to dziedzina zajmująca się wychowywaniem do czasu wolnego i kształceniem umiejętności korzystania w sposób racjonalny z możliwości, jakie daje czas wolny.

2. Główne zadania pedagogiki związane z procesem przygotowania do czasu wolnego

Dostarczyć wiedzy, rozbudzić potrzeby, wskazać możliwości, kierować.

3. Pojęcie „wychowanie do czasu wolnego”

To szeroki zakres działań obejmujący: rozwijanie celowych potrzeb, kształtowanie otwartych postaw, zamiłowań i nawyków, popularyzowanie wzorów, wyposażenie człowieka w określone wiadomości pozwalające na korzystanie w sposób racjonalny z dobra jakim jest czas wolny.

4. Czas wolny - definicje w różnych kontekstach

• „to czynności wolne od obowiązków zawodowych, rodzinnych, społecznych i politycznych - zorientowane i ukierunkowane na osobisty rozwój, samorealizację. To czas poza snem i czynnościami fizjologicznymi, przeznaczony na odpoczynek, zabawę, bezinteresowny rozwój” (Dumazeidier, 1962)

• kategoria ilościowa: czas dyskrecjonalny (intymny, indywidualny, osobisty wymiar czynności), pozostający do dyspozycji jednostki czy grupy społecznej po wypełnieniu przez nie swoich obowiązków zawodowych (czas pracy) i szeroko pojętych obowiązków życiowych (czas obowiązków)

• kategoria jakościowa: pewna całość złożona z czynności nieprodukcyjnych, to czas wartości, spokoju, kontemplacji, braku pośpiechu, uwolnienia od obowiązków i przymusów, to raczej sposób życia niż sekwencja czasowa.

• Potocznie: to czas bez obowiązków, przeznaczony dobrowolnie na zajęcia dowolne

5. Czynności czasu wolnego: klasyfikacja

6. Główne funkcje, jakie pełnią zajęcia czasu wolnego

7. Miary ilościowe czasu wolnego

• czas wolny krótki - w trakcie zwyczajnego dnia

→ czas, który jednostka może przeznaczyć w ciągu dnia na swoje własne zajęcia niewynikające z obowiązków zawodowych, rodzinnych i społecznych;

• czas wolny średni - w ramach weekendu obejmującego dni wolne od pracy;

• czas wolny długi - czas wakacji, ferii, urlopów.

→ Miary ilościowe:

• miary czasu

• miary wydatków

• miary intensywności uczestnictwa w formach czasu wolnego

• miary infrastruktury

8. Miary jakościowe czasu wolnego

9. Uwarunkowania społeczne czasu wolnego

10. Pojęcie „postawa wobec czasu wolnego”

• trwała ocena (utrzymująca się przez dłuższy czas)- pozytywna lub negatywna - czasu wolnego

• względnie trwała gotowość do różnorodnych zachowań w czasie wolnym

• ukształtowana w procesie zaspokajania potrzeb, w określonych warunkach społecznych, względnie zgodna i stała organizacja wiedzy, przekonań i uczuć, motywów oraz pewnych form działania i reakcji jednostki odnoszące się do czasu wolnego

• Względnie trwały układ przekonań emocji i uczuć oraz zachowań jednostki w odniesieniu do czasu wolnego

11. Komponenty wchodzące w skład postawy wobec czasu wolnego

• emocjonalny - to co czujemy; reakcje emocjonalne wobec przedmiotów; uczucia przyjemne lub przykre)

• poznawczy - to co myślimy

• behawioralny - to, co robimy; działania zachowania wobec przedmiotu: reakcje mimiczne, pantomimiczne, werbalne i działania

12. Różnica między postawą wobec jakiejś czynności czasu wolnego a nastawieniem

Nastawienie do czasu wolnego to gotowość do reagowania w pewnych sytuacjach a nie reagowania w innych; przygotowanie do odbioru pewnych, jedynie określonych bodźców. W odróżnieniu od POSTAWY w pojęciu NASTAWIENIE kładzie się nacisk na aspekt gotowości do reagowania, a nie emocjonalno-uczuciowego ustosunkowania. Nastawienie ma charakter nietrwały, słabo uświadomiony, nawykowy.

13. Pojęcie „motywacja do czasu wolnego” oznacza:

• Zachowanie ukierunkowane na cel, wewnętrzna potrzeba osiągania celu;

• zespół czynników pobudzających człowieka do określonego działania i zachowania się

• układ potrzeb i wartości określający kierunek i stopień zaangażowania jednostki w jej dążeniach i działaniach

• określony mechanizm organizacyjny zachowania się jednostki w kierunku osiągnięcia ważnych dla niej stanów rzeczy;

• proces pobudzania, który nakłania człowieka do działania zaspokajającego określone potrzeby

14. Typy motywów w odniesieniu do czasu wolnego

Typ aktywnościowo-hedonistyczny - wybór rodzaju zajęć wynika z biologicznej (organicznej) potrzeby aktywności, która jest przyjemna i atrakcyjna sama w sobie i nie służy realizacji żadnych celów zewnętrznych (ma wartość autoteliczną)

Typ relaksowo-katartyczny - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby ucieczki od codziennych obowiązków i kłopotów, służąc przede wszystkim wypoczynkowi oraz rozładowaniu stresów i napięć psychicznych

Typ zdrowotno-estetyczny - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby utrzymania lub poprawy zdrowia, sprawności sylwetki i urody, dobrego samopoczucia

Typ społeczno-towarzyski - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby nawiązania i utrzymania kontaktów towarzyskich, bycia wśród ludzi

Typ przygodowy - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby silnych ważeń i emocji związanych z ryzykiem, hazardem, częstą zmianą i niepewnością, walką z siłami natury, przeciwnikiem, samym sobą i własną słabością

Typ ambicjonalny - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby sprawdzenia się i dowartościowania, uzyskania aplauzu społecznego

Typ poznawczo-kształcący - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby poznania i nauczenia się czegoś nowego, rozwijania swoich zainteresowań i zamiłowań

15. Środowisko w rozumieniu pedagogiki czasu wolnego

Zinstytucjonalizowany system bodźców ukierunkowanych na realizacje celu wychowania do czasu wolnego

16. Podstawowe środowiska instytucjonalne, które zajmują się działalnością pedagogiczną w zakresie czasu wolnego

• wychowania naturalnego

- rodzina

- grupa rówieśnicza

- społeczność lokalna

• wychowania bezpośredniego

- szkoła

- klub

- świetlica

- domy kultury

- internaty

- kluby młodzieżowe

- zespoły zainteresowań, organizacje i samorządy młodzieżowe, koła sportowe

• wychowania pośredniego (powołane do rozmaitych innych funkcji, lecz uczestniczące w procesie wychowawczym ubocznie)

- zakłady pracy

- instytucje służby zdrowia

- wojsko

- instytucje kontroli społecznej

- wszelkie organizacje społeczne interesujące się wychowaniem

- instytucje upowszechniania sztuki i kultury

stanowiące komponenty środowiska wychowawczego

17. Wyjaśnienie tezy „rodzina jest dla jednostki i jej czasu wolnego grupą odniesienia”

Rodzina zabezpiecza ciągłość biologiczną społeczeństwa, stanowi główne źródło przekazu dorobku kulturowego. Rodzina (w ujęciu społecznym), to stosunkowo trwała grupa społeczna złożona z jednostek połączonych pochodzeniem, małżeństwem lub adopcją. W ujęciu jednostkowym (tzw. grupa odniesienia), to grupa z którą jednostka identyfikuje się, współtworzy i przejmuje poglądy, postawy, wzory zachowań.

18. Warunki umożliwiające rodzinie działalność pedagogiczną w zakresie czasu wolnego

• atmosfera panująca w środowisku rodzinnym, w tym zrozumienie istoty i wartości czasu wolnego i podejmowanych w nim zajęć

• pozytywne nastawienie do czasu wolnego członka rodziny o dominującym autorytecie

• warunki mieszkaniowe, wyposażenie w urządzenia, posiadany sprzęt i środki finansowe

• atrakcje i dostępne miejsca (teren, przestrzeń) by stanowiły zachętę do korzystania z nich rodziny w jej czasie wolnym

19. Informacyjno-doradcza działalność rodziny w zakresie czasu wolnego

• gromadzenie informacji o różnorodnych możliwościach, atrakcyjnych, racjonalnych zachowań w czasie wolnym

• dysponowanie literaturą pomocniczą wprowadzającą w istotę różnych aktywności i pomocną w pierwszych działaniach w tym kierunku

• przekazywanie informacji o kultrowych tradycjach i wzorcach (także rodzinnych) związanych i zachowaniami w czasie wolnym

• wzajemne wspomaganie ciekawych inicjatyw związanych z zajęciami czasu wolnego

20. Pojęcie „środowisko szkolne”

Szkoła to instytucja edukacyjna powołana do planowego i systematycznego kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych stosownie do społecznie akceptowanych planów i programów nauczania.

Typowe funkcje szkoły:

• służy zachowaniu i przekazaniu dorobku wiedzy

• stwarza warunki do rozwoju osobowości dzieci, młodzieży i dorosłych

• umożliwia zdobycie różnych sprawności niezbędnych w różnych sytuacjach życiowych

• daje i kształtuje obraz świata idei i wartości

• wprowadza w istniejące formy życia społecznego

21. Rola szkoły z punktu widzenia pedagogiki czasu wolnego

Pomaganie dzieciom młodzieży i dorosłym w osiąganiu atrakcyjnej jakości życia w czasie wolnym poprzez: kształtowanie i utrwalanie wartości, postaw, wiedzy i umiejętności zawiązanych z czasem wolnym, wpływ na osobowościowy, społeczny i intelektualny rozwój.

22. Środki działalności pedagogicznej środowiska szkolnego, inspirujące uczestnictwo w wartościowych zajęciach czasu wolnego

• nastawienie środowiska szkolnego na osiąganie celów związanych z przygotowaniem do umiejętnego korzystania z możliwości jakie daje czas wolny

• pełnienie przez nauczycieli roli animatorów czasu wolnego i przygotowanie takich animatorów w środowisku młodzieży szkolnej

• pozyskiwanie sprzymierzeńców w środowisku rodzinnym

• ścisłe wiązanie programowej pracy dydaktycznej z kształtowaniem postaw wobec czasu wolnego i rozbudzaniem zainteresowań pozaprogramowych ukierunkowanych na czas wolny

• tworzenie w oparciu o środowisko szkolne płaszczyzny działania dla różnych organizacji i stowarzyszeń

• imprezy i formy zorientowane na formy czasu wolnego o takiej wartości, by stanowiły one zachętę do indywidualnego poszukiwania kontaktów z podobnymi formami przy innych, poza szkolnych okazjach

23. Warunki umożliwiające prowadzenie procesu wychowania do czasu wolnego w środowisku szkolnym

• nastawienie na szeroki zakres oddziaływań pozadydaktycznych

• różnorodność oferty mogącej rozbudzić zainteresowania

• dobry stan organizacji przestrzeni, wyposażenie w urządzenia i sprzęt

• sprawna organizacja pracy szkoły

24. Pojęcie „społeczność lokalna”

zbiorowość społeczna zamieszkująca niewielki względnie zamknięty obszar, z całym systemem instytucji służących organizacji życia zbiorowego.

25. Cechy różniące społeczność lokalną miasta i wsi

Cechy charakterystyczne dla społeczności miejskiej:

• uczestnictwo mieszkańców a szczególnie młodzieży w wielkiej liczbie grup celowych

• dominacja więzi rzeczowych w życiu społecznym i powierzchowny charakter stosunków międzyludzkich, obniżenie społecznego znaczenia rodziny i zanik tradycyjnych autorytetów, brak społecznych autorytetów osobowych

• bezosobowa i nierygorystyczna kontrola społeczna, dominacja postaw przyzwalających i izolacyjnych

• anonimowość życia i działania, powszechne poczucie braku przynależności, nikłe postawy patriotyzmu lokalnego

• zanik instytucji sąsiedztwa, życie towarzyskie regulowane kryterium zawodowym, rzadziej terytorialnym

• tolerancja wobec różnic, racjonalizacja myślenia i popularyzacja zachowań społecznych

• wielka ruchliwość przestrzenna i możliwość awansu oraz pomieszczeń społecznych

• ogromne zróżnicowanie struktury zawodowej i uwarstwienia społecznego

• przestrzenna segregacja warstw i klas społecznych

Cechy środowiska społeczności wiejskiej:

• mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne

• poczucie jedności i względnej izolacji

• dominacja rolniczego charakteru pracy i instytucji

• społeczny charakter instytucji obsługi i kultury

• specyficzny układ autorytetów osobowych i instytucjonalnych

• podział pracy i usług

• dominacja przyrody i przyrodniczy rytm życia zawodowego

• kultura ludowa i folklor jako ważne składniki świadomości

• presja zewnętrznego świata informacji i kultury

• postępująca dezintegracja więzi pod wpływem czynników migracyjnych, urbanizacyjnych i kulturowych

• narastające konflikty wewnętrzne międzypokoleniowe

• szczególna rola szkoły, nauczycieli i kościoła

26. Przykładowe środki pomocne społecznościom lokalnym w inspirowaniu jej członków do uczestnictwa w zajęciach czasu wolnego

• kreowanie programów pobudzających mieszkańców do uczestnictwa w racjonalnych zajęciach czasu wolnego

• reagowanie na przejawiane przez mieszkańców inicjatywy i potrzeby, wyjście im naprzeciw dobrze zorganizowaną ofertą

• troska o stan infrastruktury czasu wolnego, jej stałe modernizowanie, uzupełnianie i konserwacja

• pozyskiwanie współpracowników do upowszechniania różnorodnych i atrakcyjnych zachowań w czasie wolnym

• pobudzanie samorządności nastawionej na tworzenie w społeczności lokalnej warunków do życia w czasie wolnym i troskę o jego jakość

27. Warunki konieczne w prowadzeniu skutecznej działalności pedagogicznej w zakresie czasu wolnego w społeczności lokalnej

• obiekty i zagospodarowanie terenu

• handel i zasób dostępnych urządzeń i sprzętu użytecznego do zajęć czasu wolnego

• zróżnicowana oferta, stosowna dla mieszkańców o różnych socjoekonomicznych uwarunkowaniach

28. Metody działania pedagoga czasu wolnego

• metoda „pozytywnej argumentacji zdrowotnej metoda perswazyjna, oddziałująca na emocje poprzez okazywanie pozytywnych skutków ważnych dla utrzymania zdrowia jako centralnej wartości ludzkiej, zajęć czasu wolnego

• metoda „argumentacji współuczestniczącego” polegająca na podkreślaniu „efektów przyjemnościowych” wynikających z aktywnego uczestnictwa w określonych zajęciach czasu wolnego

• metoda „naśladownictwa” polegająca na prezentacji określonej postawy lub konkretnych zachowań wolnoczasowych przez osobę uznaną za autorytet

29. Specyficzne cechy osobiste pedagoga czasu wolnego, przydatne w skutecznym kierowaniu procesem przygotowania ludzi do czasu wolnego

Intelektualne:

• wiedza o zawodzie i czynnościach zawodowych

• wiedza o człowieku

• wiedza o środowisku pracy i jego funkcjonowaniu

Emocjonalne:

• uczuciowe ustosunkowanie do wykonywanego zawodu

• identyfikacja z zawodem

• poczucie satysfakcji

Motywacyjno-działaniowe:

• pozytywna motywacja

• umiejętności wykonywania czynności związanych z rolą

30. Rola mediów w działalności pedagogicznej czasu wolnego

• stanowią główne źródło informacji

• kreują obraz współczesnej kultury czasu wolnego

• wytyczają zakres kontaktów z kulturą czasu wolnego

• kształtują upodobania i postawy wobec czasu wolnego

31. Funkcje mediów w działalności pedagogicznej w zakresie czasu wolnego,

• funkcja poznawczo-kształcąca - media oddziałują w wymiarze ilościowym i jakościowym, na procesy percepcyjne i intelektualne

• funkcja emocjonalno-motywująco-oceniająca - media oddziałują na uczucia, emocje przez co uruchamiają procesy motywujące i wartościujące

• funkcja działaniowa - media oddziałują na zewnętrzne zachowania

Media służą w znacznym stopniu zaspokajaniu potrzeb we wszystkich funkcjach czasu wolnego.

---