Prof. UG, dr hab. Hieronim Chojnacki
Metodologia badań literackich. Profil skandynawski
2012/2013 zimowy, 30 g.
Horyzont problemów, zagadnień, pytań, tematów, obszarów.
Naukowe zainteresowanie związkiem między wiedzą a sposobem jej artykulacji datuje się od przełomu XIX i XX wieku. To pierwociny nowoczesnego językoznawstwa i literaturoznawstwa strukturalistycznego, które jako materiał obserwacyjno-badawczo-źródłowy obrało język - tworzywo komunikacji ogólnej i literackiej.
Wiedza szczegółowa, jaką lingwistycznie zorientowane literaturoznawstwo wypracowało na temat epiki (pojęcie narracji, świata przedstawionego, sytuacji narracyjnej, typów narracji) ekspandowała poza obszar czystego literaturoznawstwa do innych dziedzin. Dowodem sformułowania psychologów: narracja jako sposób rozumienia świata, historyków literatury: historia literatury to opowieść, liczne publikacje z nowej dziedziny, którą nazwano „narratologią”.
Przykłady propozycji metodologicznych w odniesieniu do literatury.
Przykłady tekstocentryzmu (strukturalizm, fenomenoologia…).
Przykłady teorii akcentujących znaczenie kontekstu (hermeneutyka, socjologia, psychologia literatury)
Metodologia jako uporządkowana i zracjonalizowana opowieść "ja" poznającego siebie i świat i drodze poznawania świata i siebie. Inaczej - widzenie siebie idącego, zwielokrotniona refleksja.
Związek nauki o literaturze z opowieścią.
Kariera i rola opowieści w narratologii (mit niemożności oddzielenia narracji od interpretacji). Wiedza w narracyjnej perspektywie. Wady i zalety takiego spojrzenia.
Nauka o literaturze jako opowieść (rekonstrukcja rozumowania Teresy Walas).
Wieloznaczność opowiadania: sposób artykulacji o innych i o sobie samym.
Literatura i jej interpretacje jako opowieści o jednostce/zbiorowości, potwierdzającej własną tożsamość albo ją odrzucającą.
Biografia jako gatunek moralny - pozwala lepiej rozumieć innych i siebie. Warunki i ograniczenia autobiografii. Biografia i autobiografia jako forma opowieści (możliwości i ograniczenia, znaczenie indywiduum, sposób uatrakcyjnienia narracji jako wyrazu skomplikowania życia duchowego i artystycznego).
Opowiadanie a sfera wartości. Sugerowanie ważności poprzez treść, kompozycję, stylizację, konstrukcję fabuły, układ, sekwencję elementów. Refleksja jako zmiana perspektywy i granic dotychczasowych standardów myślenia, a więc i uznawania tego, co wartościowe.
Wyjaśnij: „Decyzja o rezygnacji z artykułowania własnych poglądów i interpretowania cudzych jest autozaproszeniem do autowykluczenia, ze społeczeństwa, z uczestnictwa w kulturze, z działalności publicznej i z porozumienia ze sobą samym”.
Dlaczego pozostawanie wyłącznie w sferze reakcji emocjonalnej oznacza rezygnację z pełni człowieczeństwa, które wykorzystuje także możliwości rozumu?
Pojęcie reprezentacji. Literatura jako forma reprezentacji. Dwa modele reprezentacji: mimetyczny i performatywny
Badanie kulturowe a literaturoznawstwo.
Interpretacja i jej szerokie rozumienie we współczesnych badaniach literatury. Konsekwencje subiektywizacji i urynkowienia interpretacji.
Wybrany pisarz skandynawski - próba zastosowania wybranej metodologii badań literackich (pojęć, ich relacji, wpływu na sposób rozumienia, wyznaczanie strategii rozumienia)
Przykład Karen Blixen i jej apoteoza opowieści jako sztuki wyrażania tożsamości.(Odrzucenie współczesności i demokracji. Koncentracja na historii XIX wieku, na ethosie arystokracji, na jednostce i sztuce, na problemach egzystencjalnych, na światach wyobrażonych, na pragnieniach metafizycznych; odrzucenie codzienności na rzecz poszukiwania tego, co idealne, wzniosłe, niewidoczne dla tłumu przeciętniaków - konsumentów cudzych pomysłów i scenariuszy).
Refleksja metaliteracka: Literatura/literackość/strategie narracyjne jako temat literatury. W jaki sposób i po co twórcy wykorzystują ten motyw? Rozważ problem, odwołując się do przykładów.
Kryteria oceny:
Znajomość pojęć, ich wzajemnych powiązań, umiejętność ich zastosowania w praktyce mówienia i formułowania myśli.
Łączenie pojęć z teorią konkretnego autora/ów
Samodzielność myślenia
Sposób wykorzystania źródeł, książek, przykładów
Odwaga i umiejętność krytycznego myślenia i argumentowania uwag krytycznych
Otwartość na rozwiązania przekraczające utarte schematy myślowe, stereotypowe wyobrażenia, zdroworozsądkowe podejścia.
Sposób artykułowania, werbalizowania, odróżniający fakty od opinii, sądy od ocen.
Student:
• ma pogłębioną wiedzę o specyfice przedmiotowej i metodologicznej nauk humanistycznych i społecznych, ich miejscu w systemie nauk i relacjach do innych nauk, właściwych dla kierunku skandynawistyka
• wymienia w języku skandynawskim główne kierunki badan literackich
• ma wiedzę na temat interdyscyplinarności badań literackich i ich związków z kulturo-znawstwem i naukami społecznymi
• ma uporządkowaną, pogłębioną wiedzę, obejmującą terminologię, teorie, metodologie i narzędzia opisu, z zakresu nauk humanistycznych i społecznych, właściwych dla kierunku skandynawistyka
• ma i rozumie zaawansowane metody analizy, interpretacji, wartościowania i problematyzowania różnych wytworów kultury i instytucji społecznych, właściwe dla wybranych tradycji, teorii lub szkół badawczych w zakresie nauk humanistycznych i społecznych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów
• posiada pogłębione umiejętności badawcze, obejmujące analizę prac innych autorów, syntezę różnych idei i poglądów, dobór metod i konstruowanie narzędzi badawczych, opracowanie i prezentację wyników, pozwalające na oryginalne rozwiązywanie złożonych problemów w zakresie nauk humanistycznych i społecznych, właściwych dla kierunku skandynawistyka
• porównuje poszczególne kierunki teoretyczne pod względem przydatności do zanalizowania wybranych dzieł literackich
• czynnie posługuje się terminologią typową dla tekstów literaturoznawczych w języku kierunkowym i wskazuje odpowiedniki poszczególnych terminów w pozostałych językach skandynawskich i języku polskim
• potrafi w sposób precyzyjny i spójny wypowiadać się w kierunkowym języku skandynawskim na temat dotyczący wybranych zagadnień literackich i kulturowych
• posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem własnych poglądów oraz poglądów innych autorów, formułowania wniosków oraz tworzenia syntetycznych podsumowań